Σκοπός του έργου του είναι η καταπολέμηση
των δεισιδαιμονιών, του φανατισμού, των προκαταλήψεων και η επικράτηση του
επιστημονικού λόγου, της ελευθερίας της σκέψης και του ανθρώπινου πνεύματος.
Σημαντικότερα έργα του είναι η Πραγματεία περί Μεταφυσικής (1734),
οι Φιλοσοφικές
Επιστολές (1734), ο Καντίντ (1759),
το Φιλοσοφικό
Λεξικό (1764), ο Αδαής Φιλόσοφος (1766),
οι Επιστολές
του Μέμιου στον Κικέρωνα (1771), το Πρέπει να πάρουμε θέση (1771)
και το Τελευταίες
σημειώσεις επί των Σκέψεων του Πασκάλ (1778). Έγραψε θεατρικά
έργα, ιστορικές μελέτες, ποιήματα, κριτικές, δεν ήταν όμως ούτε δραματουργός
ούτε ιστορικός ούτε ποιητής. Ήταν φιλόσοφος. Αυτή η φιλοσοφική ιδιότητά
του έχει αμφισβητηθεί, κυρίως λόγω της απουσίας συστηματικότητας στο έργο του,
αφού ποτέ δεν δημιούργησε ένα αυτόνομο φιλοσοφικό σύστημα, όπως η κλασική
γερμανική σχολή. Η έλλειψη όμως συστηματικότητας αποτελεί απόρροια της θεώρησής
του της φιλοσοφίας ως μεθόδου μελέτης και κριτικής κι όχι ως γνωσιολογίας. Σε
μια επιστολή του στον Φρειδερίκο Β΄, με αφορμή μια πολεμική κατά του
καρτεσιανισμού, αναφέρει ότι «όλα τα συστήματα προσβάλλουν το μυαλό μου».
Ο Βολταίρος είναι εκείνος ο διανοούμενος φιλόσοφος που ό,τι γράφει
συνδέεται με συγκεκριμένη αφορμή και έχει συγκεκριμένο σκοπό. Συγκεκριμένη
αφορμή και συγκεκριμένο σκοπό έχει και η Πραγματεία περί
ανεκτικότητας (1763). Το 1762 βρίσκεται νεκρός στην κατοικία
του ο νεαρός Μαρκ Αντουάν Καλάς, γιος του εμπόρου υφασμάτων αλλά και Ουγενότου
Ζαν Καλάς. Αμέσως κατηγορείται γι’ αυτόν τον θάνατο ο πατέρας του, η μητέρα και
οι αδελφές του. Ο θάνατος οφειλόταν μάλλον σε αυτοκτονία ή και σε δολοφονία,
αλλά σίγουρα όπως έδειχναν όλα τα πραγματολογικά στοιχεία δεν ήταν δολοφονία
από τον πατέρα του και τους δικούς του ανθρώπους. Ήταν όμως μια πολύ καλή
ευκαιρία να κατηγορηθούν οι ουγενότοι γι’ αυτόν τον θάνατο. Σ’ αυτό το πλαίσιο
η καθολική Γαλλία δεν δίστασε ακόμη και να αγιοποιήσει τον αυτόχειρα ως δήθεν
μάρτυρα υπέρ του καθολικισμού.
Παρόλο που οι θρησκευτικοί πόλεμοι (1559-1598 και 1618-1648) είχαν
τελειώσει σχεδόν πριν 100 χρόνια, αφού εντωμεταξύ μια σειρά ηγεμόνων και
βασιλέων είχαν δολοφονηθεί, αφού είχαν γίνει οι σφαγές στην Ιρλανδία, η νύχτα
του Αγίου Βαρθολομαίου και αφού στη Γαλλία με το Έδικτο του Φονταινεμπλώ (1685)
ανακλήθηκε το Έδικτο της Νάντης (1598) με το οποίο δίνονταν στους καλβινιστές
προτεστάντες της Γαλλίας (γνωστοί ως Ουγενότοι) ουσιώδη δικαιώματα σε ένα έθνος
σχεδόν αμιγώς καθολικό, οι καιροί παρέμεναν πολύ ταραγμένοι· και το πνεύμα του
φανατισμού εξακολουθούσε να ίπταται πάνω από τον ουρανό της καθολικής
Γαλλίας. Σ’ αυτό το κλίμα, «όπου η αδυναμία του ορθού λόγου και η
ανεπάρκεια των νόμων είναι ορατές καθημερινά», δεν ήταν δύσκολο ο θάνατος του
νεαρού Καλάς να αποδοθεί σε δολοφονική ενέργεια του πατέρα του, για να
αποτραπεί δήθεν η μεταστροφή του στον καθολικισμό. Το Ανώτατο Δικαστήριο της
Τουλούζης, ακολουθώντας την κοινή γνώμη και χωρίς στοιχεία, καταδίκασε τον
πατέρα σε μαρτυρικό θάνατο. Ο Ζαν Καλάς κάηκε στην πυρά στις 10 Μαρτίου 1762.