Oμήρου Οδύσσεια: α 174-360.Φύλλο εργασίας.

Σύνδεση με τα προηγούμενα:

Η Αθηνά με τη μορφή του Μέντη , άρχοντα των Ταφίων, φθάνει στην Ιθάκη στο παλάτι του Οδυσσέα. Εκεί βρίσκει τους μνηστήρες να διασκεδάζουν και τον Τηλέμαχο ανάμεσά τους θλιμμένο και σκεφτικό. Εκείνος την υποδέχεται εγκάρδια και την προσκαλεί σε γεύμα. Και ενώ Τηλέμαχος και η Αθηνά Μέντης απολαμβάνουν το γεύμα τους στη μεγάλη αίθουσα μπαίνουν μέσα για τον ίδιο λόγο οι μνηστήρες θορυβώντας και αδιαφορώντας για τον  ξένο.

Πολιτιστικά στοιχεία:

Με ποια καράβια εδώ μας ήλθες; (στ.190).

Γυρεύω να ανταλλάξω σίδηρο γυαλιστερό που φέρνω με χαλκό (στ.203-204).

Στοιχεία δομής:

1^η ενότητα :  στ.174- 232: Ο Τηλέμαχος εξηγεί την παρουσία των μνηστήρων και ζητεί να μάθει την ταυτότητα του ξένου. Η Αθηνά- Μέντης συστήνεται ως φίλος πατρικός.

2^η ενότητα: στ.236-279: Τα οικογενειακά προβλήματα του Τηλεμάχου η εξαφάνιση του πατέρα του και η παρουσία των μνηστήρων.

3^η ενότητα: στ. 280-339 : Οι συμβουλές της Αθηνάς – Μέντη προς τον Τηλέμαχο.

4^η ενότητα: 340-360: Η αιφνίδια και θαυμαστή αναχώρηση της θεάς Αθηνάς.

ΘΕΜΑ: Ζεί ή όχι ο Οδυσσέας;

1)     Απαισιόδοξη στάση του Τηλεμάχου (στ.179-184 (πέθανε)

2)     Αισιόδοξη θέση Αθηνάς Μέντη: στ.214-228 (θα γυρίσει) 247-248 ( η φήμη της γενεάς του Οδυσσέα δεν θα χαθεί).

Αξίες- αντιλήψεις – έθιμα και θεσμοί- κοινωνικοπολιτική οργάνωση.

Ενανθρώπιση θεάς Αθηνάς: Η ενανθρώπηση της θεάς σχετίζεται με το ευρύτερο θέμα των σχέσεων των ανθρώπων με τους θεούς καθώς αποτελεί ένα τρόπο παρέμβασης των θεών στα ανθρώπινα πράγματα.

Είμαστε αμοιβαίοι φίλοι (στ. 207): γίνεται φανερό ότι οι φιλικές σχέσεις και οι σχέσεις φιλοξενίας από τον πατέρα προς τον υιόν  του κληρονομούνται και τηρούνται και από τα παιδιά τους.

Άμποτε να μουν ενός άλλου γιός καλόμοιρου όπου τα γεράματα θα τον έβρισκαν μέσα στα αγαθά του (στ.241-242) : στους στίχους αυτούς εκφράζεται η αξία της ζωής του μεταπολεμικού ανθρώπου ο οποίος θέλει κάποια στιγμή να σταματήσει ο πόλεμος (ο οποιοσδήποτε πόλεμος ) και ευτυχισμένος να ζήσει στο σπίτι του ειρηνικά με την οικογένειά του και την περιουσία του.

Έθιμα ταφής (265,323-324): στο στίχο 265 αναφέρεται η συνήθεια των ανθρώπων της Μυκηναϊκής εποχής να κτίζουν τύμβους. Στους στίχους 323-324 γίνεται λόγος για κτερίσματα (για τα πράγματα τα οποία έθαβαν μαζί με το νεκρό.

Ενανθρώπιση Επιφάνεια:

Όταν ένας θεός παρουσιάζεται στους ανθρώπους με τη μορφή ενός ανθρώπου τότε μιλάμε για ενανθρώπιση του θεού. ‘Όταν όμως παρουσιάζεται με σημάδια ή με τη μορφή του ή εναισθητικά τότε συζητάμε για επιφάνεια του θεού.

Αφηγηματικές τεχνικές του κειμένου:

Επικρατεί η τριτοπρόσωπη αφήγηση διότι ο ποιητής ως καλός σκηνοθέτης δημιουργεί τη σκηνική δράση του.Υπάρχει ο διάλογος ανάμεσα στον Τηλέμαχο και στην Αθηνά  Μέντη. Υπάρχει τραγική ειρωνεία ( ο Οδυσσέας είναι ζωντανός, οι Θεοί έχουν αποφασίσει το γυρισμό του όμως ο Τηλέμαχος δεν το γνωρίζει). Η προοικονομία δεσπόζει διότι υφίσταται αυτό το χάσμα ανάμεσα στο σχέδιο των θεών και στην άγνοια του Τηλεμάχου (278-279,310-318). Οι Αντιθέσεις δεσπόζουν ( η γνώση της θεάς Αθηνάς και η άγνοια του Τηλεμάχου, η αισιοδοξία της θεάς Αθηνάς και η απαισιοδοξία του Τηλεμάχου,το ειρηνικό ιδανικό του μεταπολεμικού ανθρώπου- το πολεμικό ηρωϊκό ιδεώδες.

Ασκήσεις:

1.      Ποια προβλήματα αντιμετωπίζει ο Τηλέμαχος και με ποιους τρόπους κατάφερε η Αθηνά Μέντης να μεταβάλει την αδρανή στάση του ώστε να αναλάβει πρωτοβουλίες;

2.      Στην ενότητα αυτή αναφέρονται πολλά πρόσωπα. Να τα κατατάξετε σε τρείς κατηγορίες ως εξής:

Αυτοί που συνομιλούν(1) 

αυτοί που παρευρίσκονται(2)

αυτοί που απουσιάζουν αλλά αναφέρονται από τους συνομιλητές (3).

Βασίλειος Μακρυπούλιας , φιλόλογος.