Nεοελληνική γλώσσα και νεοελληνική λογοτεχνία Γ΄λυκείου. Θέματα συνεξέτασης Πανελλαδικών εξετάσεων:

Τα θέματα ευρίσκονται εδώ: https://filologika.gr/wp-content/uploads/2019/06/%CE%99%CE%95%CE%A0-%CE%9A%CE%A1%CE%99%CE%A4%CE%97%CE%A1%CE%99%CE%91-%CE%A3%CE%A5%CE%9D%CE%95%CE%9E%CE%95%CE%A4%CE%91%CE%A3%CE%97%CE%A3-1-filologikaGR.pdf

Α  π  α  ν  τ  ή  σ  ε  ι  ς.

Θέμα Α .Περίληψη της επιστολής της εγκλείστου στις φυλακές της Θήβας κοπέλας:

Η επιστολή αυτή της Σοφίας Αηβαλιώτη περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο το σχολείο τη βοήθησε να αντιμετωπίσει με ένα νέο τρόπο την εμπειρία της φυλακής.Ενώ στην αρχή ήταν κλεισμένη στον εαυτό της σταδιακά έμαθε να μαθαίνει μέσα από την παρατήρηση και την ανάγνωση βιβλίων, θέλησε μάλιστα να φοιτήσει και στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας μέσα στη φυλακή.Το σχολείο εξελίχθηκε σε ένα κόσμο ελευθερίας, επικοινωνίας και περαιτέρω αποφασιστικής εξέλιξης για εκείνη.

Θέμα Β, ερώτημα 1^ο:

Στην προσπάθειά της η συγγραφέας να διατυπώσει την άποψή της  ότι θα πρέπει να διαμορφώνουμε με πιο συγχρόνους και νεωτερικούς τρόπους τις  απόψεις και γνώμες των παιδιών γύρω από το φύλο τους επιχειρηματολογεί υποστηρίζοντας ότι τα παιδικά βιβλία είναι παρωχημένα. Προβάλλει τον ισχυρισμό  ότι τα παιδικά βιβλία δεν ακολουθούν την εποχή τους και τους νέους τρόπους συμπεριφοράς ανάμεσα στα παιδιά και γενικότερα στους ανθρώπους. Θεωρεί ότι τα παιδικά βιβλία δεν συμβαδίζουν με τις πολιτιστικές και κοινωνικές προόδους, πολλές από αυτές τις προόδους δεν εμπεριέχονται στα παιδικά βιβλία, βέβαια όπως υποστηρίζει όχι σε όλα,υπάρχουν κάποια παιδικά  βιβλία τα  οποία συμβαδίζουν με την εποχή τους. Μάλιστα παραθέτει και το τεκμήριο ότι τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν παιδικά βιβλία τα οποία διαφωτίζουν αρκετά τους νέους  ρόλους και τις νέες σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα.

Ερώτημα 2^ο:

Α)Η συγγραφέας προσπαθεί με τη χρήση συγκεκριμένων γλωσσικών επιλογών να πείσει για την ανάγκη εκσυγχρονισμού των παιδικών βιβλίων.

Η γράφουσα χρησιμοποιεί αρκετά επίθετα προκειμένου να προσφέρει μία ανάγλυφη εικόνα όσον αφορά την ποιότητα των υπαρχόντων παιδικών βιβλίων. Διαβάζουμε: ανεξάρτητοι, δημιουργικοί, επινοητικοί, είναι όροι οι οποίοι απευθύνονται σε  αρσενικούς ήρωες των παιδικών βιβλίων. Επίσης: στοργικοί, εξαρτημένοι και υπέρμετρα φιλάρεσκοι, είναι όροι για τα κορίτσια πρωταγωνιστές των παιδικών βιβλίων.

Η χρήση του γ΄προσώπου μόνον τυχαία δεν μπορεί να θεωρηθεί: Είναι το αντικειμενικό και απρόσωπο ψυχρό πρόσωπο το οποίο προσφέρει σοβαρό και αληθινό στην έκφανσή του ύφος. Υποδηλώνεται και προβάλλονται μας λέει η συγγραφέας διότι θέλει να δώσει βεβαιότητα και αντικειμενικότητά στα λεγόμενά της. Επίσης η γλώσσα είναι κυρίως αναφορική κυριολεκτική διότι η συγγραφέας ασχολείται με ένα πραγματικό θέμα το οποίο το θεωρεί στις πραγματικές του διαστάσεις και θέλει να δώσει τη γνώμη της και πιθανώς λύσεις. Λέξεις όπως «σκιαγραφηθεί, επισημάναμε, προσδιορίζεται» προσφέρουν τον ανάλογο πραγματισμό στο κείμενο.

Επίσης οι εγκλίσεις είναι κυρίως η οριστική διότι δηλώνεται το πραγματικό (προβάλλονται, αντικατοπτρίζουν κ.λ.π) καθώς και υπάρχει κυρίως η παθητική φωνή διότι μας ενδιαφέρει κυρίως η ενέργεια και όχι το ενεργούν πρόσωπο ( προβάλλονται, δηλώνεται,κ.λ.π).

Β) Η συγγραφέας χρησιμοποιεί την έγκλιση της υποτακτικής προκειμένου να εκφράσει το συναισθηματικό της κόσμο προβάλλοντας τις έντονες εσωτερικές της συγκρούσεις (να τις ανακαλύψει, να τις εξωτερικεύσει κ.λ.π). Επίσης η χρήση του α΄προσώπου μόνον τυχαία δεν είναι διότι  ο έντονος προσωπικός τόνος συγκινεί διότι προσδιορίζει πλήρως το συγκεκριμένο άτομο με τις συγκεκριμένες δύσκολες στιγμές ( τριγυρνούσα, ξεκίνησα κ.λ.π). Τα ασύνδετα που χρησιμοποιεί προβάλλουν έντοντα τις προσπάθειές της να ξεφύγει από συγκεκριμένες δυσκολίες και να ανοίξει μία χαραμάδα φωτός στα αδιέξοδά της (..απομόνωνα τους ήχους, τον αέρα , τον ήλιο κ.λ.π). Η έντονη χρήση του ρήματος δίδει μία εξελικτική πορεία και δραματοποιεί το όλο κείμενο μετατρέποντας σε πράττουσα πραγματικότητα το όλο κείμενο με τις εξομολογήσεις της κοπέλας ( … άφησα, ανακάλυπτα κ.λ.π).

Ερώτημα 3^ο.

Η απαρχή του ποιήματος κινείται μέσα στην ανάμνηση των γεγονότων, το ποιητικό υποκείμενο δεν θέλει να ξεκινήσει από την κριτική αλλά από την παράθεση των κινήσεων και των πράξεων. Τονίζει μάλιστα την έντονη προσωποποίηση της βασίλισσας προκειμένου να δείξει ότι κάτι σημαντικό συνέβη στην ψυχή της η οποία ψυχή είναι η βασίλισσα οντότητα σε κάθε γυναίκα, σε κάθε άνθρωπο. Συνεχίζει με παρελθοντικό χρόνο (ήταν καλός παίκτης) διότι από το παρελθόν παίρνει μόνον τα γεγονότα για να προχωρήσει στις αποτιμήσεις του παρόντος. Μέσα από την περιγραφή των παρελθοντικών χρόνων εκφράζει όλη την καταστροφή που υπέστη μιάς και ο «αντίπαλος» την συνέθλιψε διότι της πήρε πολύτιμα συναισθήματα και πράξεις τις οποίες και δεν εκτίμησε( όλα δίδονται μέσα από τη συμβολικότητα του παιχνιδιού (σκάκι) και τα πιόνια βέβαια συμβολίζουν τα συναισθήματα, τις πράξεις, και τις ήττες που υπέστη το ποιητικό υποκείμενο μέσα από την ερωτική απογοήτευση . Το ποιητικό υποκείμενο επιστρέφει στο παρόν (ομολογώ) για να εκτιμήσει το  τώρα (πρέπει ο άνθρωπος να δρά,να αγαπά και να απογοητεύεται ή να δικαιώνεται) και επίσης να αφήσει μία χαραμάδα προς το μέλλον διά του παρόντος (αξίζει να πράττουμε από το να μη ζούμε τίποτε). Πράγματι το ποιητικό υποκείμενο παντρεύει ωραία το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον μέσα από την ανάμνηση την εκτίμησή της και την αξιολόγησή της και την απόφασή του να πράττει με κάθε κόστος παρά να κάθεται απράγμων και ανενεργό.

Θέμα Γ.

Η εικόνα δύο ανθρώπων μας προϊδεάζει για μία σχέση η οποία υπάρχει ανάμεσά τους. Άσχετα με το πώς θα εξελιχθεί. Η αντίθεση ανάμεσα στο σίδερο και στα σύννεφα προοικονομεί ότι ο ένας είναι ρομαντικός και επιθυμεί την αγνή συναισθηματική ανταπόδοση ενώ ο άλλος ατενίζει τη σχέση μέσα από μία ρεαλιστικότητα του δούναι και λαβείν, μέσα από τη σκληράδα να πάρει περισσότερα ως νικητής . Η γρηγοράδα του ενός σε σχέση με την ησυχία του άλλου τονίζει το κυρίως θέμα του ποιήματος το ότι στη ζωή κάποιος προσπαθεί να εκμεταλλευθεί τον άλλον βλέποντάς τον ως Αντικείμενο ήττας και όχι ως υποκείμενο όμορφης και ισόρροπης αντιπαράθεσης,ισοβαρούς και ωραία αλληλοδιαδραστικής. Η εικόνα της πεσμένης βασίλισσας,βασιλιά και αξιωματικών τονίζει το πόσο αδύναμοι είμαστε μετά από κάθε απογοήτευση όταν ο βασιλιάς νούς και η βασίλισσα ψυχή ηττώνται και αυτοαναιρούνται.Η τελική αντίθεση δράσης ανάμεσα στην προσπάθεια τη νίκη και την ήττα τονίζει το κυρίως θέμα του ποιήματος. Αξίζει να ζείς ,να γεύεσαι πρόσκαιρα κάτι παρά να μένεις πάντα με την προσμονή των ανεκπλήρωτων επιθυμιών σου.

Θέμα Δ.

Ένα…φυλικό σχολείο.

Αναμφίβολα ο άνθρωπος επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες στη ζωή του.Το σχολείο ως φορέας γνώσης και αξιών μπορεί να προσφέρει πολλά στους σημερινούς νέους και νέες. Ένας τομέας επιρροής στον οποίο ο φορέας της παιδείας έχει την ικανότητα δημιουργικής επέμβασης είναι οι σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα αλλά και στη θεώρηση των δύο φύλων ως τέτοιων. Οι τρόποι είναι δεδομένοι μέσα από την εκπαιδευτική και αλληλοδιαδραστική δύναμη του σχολείου.

Κατ΄αρχάς μέσα από τα εκπαιδευτικά αναλυτικά προγράμματα μπορούν οι μαθητές να αναλογισθούν ότι στην εποχή της τεχνολογίας και της παγκόσμιας ψηφιακής επικοινωνίας μπορούν χωρίς φόβο να συνομιλούν και να δέχονται άτομα διαφορετικής κουλτούρας και τρόπου ζωής.Αρκεί όλα να στηρίζονται σε τρόπο συγκροτημένης σκέψης και πράξης. Είναι δυνατόν μέσα από τα μαθήματα οι μαθητές και οι μαθήτριες να διδάσκονται άλλους πολιτισμούς, ποικίλους τρόπους σκέψης, ώστε σταδιακά να νοιώθουν ως μέλη μιάς παγκόσμιας πολιτισμένης κοινότητας.

Επιπροσθέτως στην καθημερινότητα του σχολείου και μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα και τεχνικές οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εμπνεύσουν τους μαθητές να συνεργάζονται, να στηρίζονται όχι στη δύναμη και στην απλή επικράτηση αλλά στην επιθυμία ωραίων δράσεων. Επίσης στην αλληλεγγύη, την ανταλλαγή ωραίων ενεργειών και προσφορών οι οποίες προάγουν τη φύση τους ως κάτι το όμορφο και το συνεργατικό.

Αναμφίβολα στην εποχή της τεχνολογίας και του ψηφιακού σχολείου είναι δυνατόν να υλοποιηθούν ηλεκτρονικά προγράμματα σύνδεσης σχολείων μεταξύ τους. Οι μαθητές από τη νεαρή ηλικία τους θα συνηθίσουν στο να θεωρούν το συμμαθητή τους ως υποκείμενο συνεργασίας, αλληλοδοσίματος, προσφοράς και όχι εξουσιαστικής δύναμης και επικράτησης. Το κριτήριο ενός επιτυχημένου προγράμματος και μιάς επιτυχημένης συνεργασίας δεν θα είναι εάν ο μαθητής είναι τόσο αγόρι ή κορίτσι αλλά εάν είναι επιτυχημένη η δουλειά του και η εργασία του αλλά και η συμπεριφορά του.

Σε κάθε περίπτωση το άνοιγμα του σχολείου σε κοινωνικές δράσεις και φορείς θα βοηθήσει τους μαθητές και τις μαθήτριες να ωριμάσουν και να κατανοήσουν μία σημαντική αλήθεια.Τη στάση και την κουλτούρα της ζωής την φτιάχνουν οι άνθρωποι αγκαλιά με την πραγματικότητα. Όταν οι μαθητές γνωρίσουν τον αγώνα των ανθρώπων, των βιοπαλαιστών, των δυστυχισμένων και αστέγων συνανθρώπων μας, θα κατανοήσουν ότι η ζωή πολλές φορές στηρίζεται στην αγάπη, στην επιθυμία , στην προσφορά η οποία δεν έχει γένος αλλά μόνο διάθεση και προσωπική θέληση.

Εν κατακλείδι το σχολείο μπορεί να επέμβει στο τρόπο σκέψης και πράξης των μαθητών τονίζοντας ότι η επιθυμία για καλές δράσεις, η προσφορά προς το συνάνθρωπο, η πρόοδος και η ευημερία των ανθρώπων αφορούν ακριβώς όλους τους ανθρώπους ασχέτου φύλου. Σε κάθε περίπτωση η παιδεία είναι αυτή η οποία νωρίς δεν μορφώνει απλά αλλά χαράσσει χαρακτήρες προκειμένου οι άνθρωποι ως τέτοιοι πρώτα να νοιώθουν νοήμονα και αξιακά όντα και  έπειτα να αποδέχονται όλες τις λοιπές ταυτότητές τους βιολογικές και κοινωνικές.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.