ΛΑΤΙΝΙΚΑ,γ’ Λυκείου, Θεωρητική κατεύθυνση. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑΣ ΥΛΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ (Μετασχηματισμοί: Αναλύσεις μετοχών, Συμπτύξεις προτάσεων σε μετοχές, Πλάγιος Λόγος, Ενεργητική-Παθητική σύνταξη, Προσδιορισμός του Σκοπού, και πολλά άλλα…)

Επιμέλεια:Μυρτώ Αυγέρου

Φιλόλογος

   LECTIO PRIMA et VICESIMA (21)

▪ Brenno duce: ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη, Brenno: «υποκείμενο», duce: κατηγορηματικός προσδιορισμός  (ουσιαστικό που δηλώνει αξίωμα).

Κανονικά δεν αναλύεται. Αν ζητηθεί,  κατάλληλη ισοδύναμη έκφραση αποτελεί η δευτερεύουσα χρονική πρόταση « Cum Brennus dux esset» (σύγχρονο)

▪ deletis legionibus: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται - a Gallis- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση: cum (Galli) delevissent legiones / postquam (Galli) deleverunt (deleverant) legiones

▪ non divisam: επιθετική μετοχή με υποκείμενο το praedam. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση: quae non aequo iure divisa erat.

▪ absens: εναντιωματική μετοχή, συνημμένη στο Camillus. Ανάλυση σε δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση: etsi (Camillus) aberat .

▪ abeuntes: χρονική μετοχή (σύγχρονο) , συνημμένη στο Gallos. Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση (συνεχιζόμενη πράξη): dum (Galli) abeunt / cum (Galli) abirent.

▪ quibus (=eis=Gallis) interemptis: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»: το ποιητικό αίτιο που εννοείται - a Camillo- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Aνάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση: cum eos (Camillus) interemisset/ ubi eos (Camillus) interemit

▪ appensum: αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο quod (=id=aurum). Ανάλυση σε δευτ. αιτιολογική πρόταση: quia id illic appensum est (erat).

▪ quod illic aurum pensatum est: δευτ. αιτιολογική πρόταση, σύμπτυξη σε αφαιρετική απόλυτη αιτιολογική μετοχή:  auro illic pensato.

▪ Tum Camillus ...est factus: Πλάγιος λόγος: Servius dicit Camillum , qui…fuerit…absentem dictatorem esse factum.

▪ Post hoc factum rediit in exilium: Πλάγιος λόγος: Servius tradit Camillum redisse in exilium / Camillus dicitur redisse in exilium.

  LECTIO TERTIA et VICESIMA (23)

▪ interroganti: επιθετική μετοχή με υποκείμενο το marito. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση: qui interrogabat.

▪ ut ignoraretur a marito: μετατροπή σε ενεργητική σύνταξη: ut maritus ignoraret (funus: αντικ.)

▪ quid ageret puer: δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας, αντικείμενο στο interroganti. Μετατροπή σε ευθεία: Quid agit puer?

▪ bene quievit,libenter cibum sumrpsit: Πλάγιος λόγος: Αrria respondebat marito puerum bene quievisse, libenter eum cibum sumpsisse.

▪ cohibitae: επιθετική μετοχή με υποκείμενο το lacrimae. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση: quae diu cohibitae erant.

  ▪ occiso Scriboniano: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη  («γνήσια»: το ποιητικό αίτιο- άγνωστο- δεν  ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση, διατηρείται η παθητική φωνή: cum Scribonianus occisus esset / postquam Scribonianus occisus est (erat).

▪ erat ascensurus: οριστική παρατατικού ενεργτητικής περιφραστικής συζυγίας, δηλώνει επικείμενο γεγονός.

▪ ut simul imponeretur: ουσιαστική βουλητική πρόταση, μετατροπή σε ευθύ λόγο:  Imponar simul! (παθ.) / Ιmponite me simul! (ενεργ.)

 LECTIO QUARTA et VICESIMA (24)

▪ quaerenti: επιθετική μετοχή με υποκείμενο το ei. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση: qui quaerebat.

▪ iussu: αφαιρετική οργανική του εσωτερικού αιτίου. ▪domini:γενική υποκειμενική.

▪ ancilla dixisset eum domi non esse: μετατροπή σε ευθύ λόγο, κύρια πρόταση

κρίσεως: Ιs domi non est.

▪ quid postea Nasica fecerit: δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας, αντικείμενο στο accipe. Μετατροπή σε ευθεία: Quid postea Nasica fecit?

▪ quid Nasica responderit: : δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας, αντικείμενο στο scire. Μετατροπή σε ευθεία: Quid Nasica respοndit?

▪ quod Nasica tam aperte mentiebatur: δευτ. ουσιαστική αιτιολογική πρόταση, αντικ. στο indignatus (ψυχικού πάθους).

▪ visne scire...?: ευθεία ερωτηματική πρόταση ολικής άγνοιας. Μετατροπή σε πλάγια: α)Rogat velisne scire/num velis scire, β)Rogat vellesne scire-num velles scire.

▪Homo es impudens: Πλάγιος λόγος ÞNasica respondit eum esse hominem impundentem

  LECTIO QUINTA et VICESIMA (25)

▪ Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem: μετατροπή σε παθητική σύνταξη Þ Ficus praecox allata est a Catone in curiam quodam die.

▪ostendens: χρονική μετοχή (σύγχρονο) , συνημμένη στο Gallos. Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση (συνεχιζόμενη πράξη): dum ostendit /cum ostenderet

 ▪quando hanc ficum ...ex arbore: δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας, αντικείμενο στο interrogo. Μετατροπή σε ευθεία ÞQuando hanc ficum…putatis…?

 ▪cavete periculum, tutamini patriam: κύριες προτάσεις επιθυμίας. Πλάγιος λόγος (αρκτική εξάρτηση): Monet eos ut caveant/ cavere periculum, ut tutentur/tutari patriam.
 ▪ opibus urbis nolite confidere: απαγόρευση (κύρια πρόταση επιθυμίας), επίσης: ne opibus urbis confisi sitis. Πλάγιος λόγος: Monet eos opibus urbis ne confidant/non confidere.

▪ Fiduciam, quae nimia vobis est,deponit: Πλάγιος λόγος: Monet eos ut fiduciam, quae nimia illis sit, deponant/ Μonet eos deponere fiduciam quae nimia illis sit.

▪ Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis: εξαρτημένος υποθετικός λόγος, μετατροπή σε ανεξάρτητοÞNemo patriae consulet (οριστ. μέλλοντα), nisi vos ipsi patriae consulueritis (οριστ.συντ.μέλλ.) : Ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον.

 *Επίσης, η απαγόρευση διαφορετικά: Νοlite credere patriae aliquem consulturum esse.

  LECTIO SEPTIMA et VICESIMA (27)

▪ desideranti: επιθετική ή αιτιολογική μετοχή με υποκείμενο το ei. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση: qui desiderabat ή επιρρ. αιτιολογική: quod desiderabat

▪Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. Mετατροπή σε ευθύ λόγοÞ Sonora quidem et grandia sunt quae scripsisti, sed videtur (απρόσωπο) tamen ea mihi (esse) duriora et acerbiora.

▪ duriora et acerbiora: απόλυτη σύγκριση, χωρίς β’ όρο, ο συγκριτικός εκφράζει βαθμό μεγαλύτερο από το λογικό μέτρο.

▪ neque id me sane paenitet: idÞυποκείμενο, meÞαιτιατική του προσώπου που μετανιώνει. Συνήθως το paenitet είναι απρόσωπο και συντάσσεται με αιτιατική του πρόσώπου και γενική του πράγματος, π.χ. me paenitet verborum meorum. Στο κείμενό μας όμως είναι προσωπικό και αντί της γενικής του πράγματος τίθεται το id ως υποκείμενο.(βλ.σχολ.βιβλ. σελ.60, παρατήρηση 3δ)

▪ meliora fore spero quae deinceps scribam: Πλάγιος λόγος Þ Accius dixit meliora fore se sperare quae deinceps scripturum esse.

  LECTIO DUODETRICESIMA (28)

▪(in custodiam) Ephesi: γενική που δηλώνει στάση σε τόπο, απρόθετη ως όνομα πόλης. (προσοχή! όχι γενική κτητική).

▪ Plato quidam Sardianus...hominem comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit: μετατροπή σε παθητική σύνταξη Þ Homo comprehensus est et in custodiam Ephesi traditus est a Platone quodam Sardiano.

▪ Τu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens deduc: κύριες προτάσεις επιθυμίας. Πλάγιος λόγος (αρκτική εξάρτηση): Cicero orat fratrum suum ut investiget hominem summaque diligentia ut vel Romam mittat vel Epheso rediens secum deducat (ουσ. βουλητικές προτάσεις), ή Cicero orat fratrum suum hominem investigare...vel mittere...vel redeuntem deducere cum eo (τελικά απαρέμφατα) .

▪Noli spectare: απαγόρευση (κύρια πρόταση επιθυμίας), επίσηςÞ Ne spectaveris.

Πλάγιος λόγος: Cicero monet fratrum suum ne spectet/non spectare.

▪quanti homo sit: δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας, αντικείμενο στο spectare. Μετατροπή σε ευθεία: quanti homo est?

▪quanti, preti, nihili: γενικές της αφηρημένης αξίας.

▪ dolore: αφαιρετική οργανική του μέσου στο adfectus est.

▪ adfectus est: παρακείμενος με σημασία ενεστώτα, δηλ. το πάθος δημιουργήθηκε στο παρελθόν, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει.

  LECTIO UNDETRICESIMA (29)

▪ cum Octavianus…rediret: δευτ. χρονική πρόταση εισαγόμενη με τον ιστορικό cum και εκφερόμενη με υποτακτική παρατατικού (σύγχρονο στο παρελθόν).Σύμπτυξη σε συνημμένη χρονική μετοχή με υποκείμενο το ei, αντικείμενο (σε δοτική) του occurrit της κύριας πρότασης ÞOctaviano (=ei) redeunti homo quidam occurrit...

▪ Caesaris: γενική του προσώπου που ενδιαφέρεται στο απρόσωπο ρήμα interfuit που έχει υποκείμενο το απαρέμφατο emere (βλ.σχολ.βιβλίο, σελ.60, παρατήρηση 3γ)

▪ (viginti) milibus: αφαιρετική της συγκεκριμένης αξίας.

▪ quotiescumque avis non respondebat: δευτ. χρονική πρόταση εισαγόμενη με τον επαναληπτικό cum. Σύμτυξη σε χρονική μετοχή, αφαιρετική απόλυτη Þ ave-i non respondente sutor dicere solebat.

▪ Sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit:  μετατροπή σε παθητική σύνταξη Þ Is Caesari allatus est a sutore, cupido pecuniae.

▪ «Οleum et operam perdidi»: Πλάγιος λόγοςÞSutor dicebat oleum et operam se perdidisse.

▪ audita salutatione: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται - a Caesare- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση: cum Caesar audivisset salutationem/ postquam Caesar audivit (audiverat) salutationem.

  LECTIO TRICESIMA (30)

▪viro: δοτική προσωπική χαριστική. ▪patri: επεξήγηση στο patri.

▪ adiumento, solacio, gratulationi: δοτικές (κατηγορηματικές) του σκοπού.

▪ Murenam laudare debemus: Μετατροπή σε παθητική σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία (γερουνδιακό), προσωπική σύνταξηÞ Murena nobis laudandus est.

▪ Asiae: γενική επεξηγηματική στο nomen.

▪ susceptum, deportatum: επιθετικές μετοχές με υποκείμενο τα flagitium ac dedecus. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση: quod aut in Asia susceptum est/erat aut ex Asia deportatum est/erat.

▪ virtutis, pietatis, felicitatis: γενικές (κατηγορηματικές) του χαρακτηριστικού γνωρίσματος.

▪ patre imperatore: ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη, patre: «υποκείμενο», imperatore: κατηγορηματικός προσδιορισμός  (ουσιαστικό που δηλώνει αξίωμα).

Κανονικά δεν αναλύεται. Αν ζητηθεί,  κατάλληλη ισοδύναμη έκφραση αποτελεί η δευτερεύουσα χρονική πρόταση « Cum pater imperator esset» (σύγχρονο).

   LECTIO PRIMA et TRICESIMA (31)

▪ bello: αφαιρετική του χρόνου, απρόθετη γιατί συνοδεύεται από επιθ.προσδιορισμό (Latino)

▪ cum aliquando castris abiret: δευτ. χρονική πρόταση εισαγόμενη με τον ιστορικό cum και εκφερόμενη με υποτακτική παρατατικού (σύγχρονο στο παρελθόν). Σύμπτυξη σε συνημμένη χρονική μετοχή με υποκείμενο το is, υποκ. του edixit της κύριας πρότασης Þ abiens aliquando castris.

▪ (is edixit) ut omnes pugna abstinerent: Ευθύς λόγοςÞ Οmnes pugna abstinete!

▪ congrediamur: κύρια πρόταση επιθυμίας. Πλάγιος λόγος ÞDux lacessivit adulescentem ut congrederentur/congredi.

▪ quanto miles Latinus Romano virtute antecellat: δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας, υποκείμενο στο απρόσωπο cernatur. Μετατροπή σε ευθεία ÞQuanto miles Latinus Romanus virtute antecellit?

▪ viribus: αφαιρετική οργανική του μέσου στο confisus.

▪ iniussu: αφαιρετική οργανική του εσωτερικού αιτίου.

▪ consulis:γενική υποκειμενική στο iniussu.

▪ in certamen: εμπρίθ. προσδ. του σκοπού. Χρησιμοποιώντας το ρήμα certo μπορεί να δηλωθεί επίσης ως εξής: ad certandum, certandi causa, ut certaret, certatum.

▪ fuga: αφαιρετική οργανική του τρόπου, με γερούνδιο του ρ. fugio: fugiendo.

▪ cum in castra revertisset: δευτ. χρονική πρόταση εισαγόμενη με τον ιστορικό cum και εκφερόμενη με υποτακτική υπερσυντελίκου (προτερόχρονο στο παρελθόν). Σύμπτυξη σε συνημμένη χρονική μετοχή με υποκείμενο το consul, υποκ. του multavit της κύριας πρότασης. (το revertor ως αποθετικό έχει ενεργητική σημασία σε όλους τους τύπους του).Þ consul reversus in castra adulescentem morte multavit.

▪ opera: αφαιρετική του μέσου ▪cuius: γενική υποκειμενική

▪ cuius opera hostes fugati erant ,αλλιώς: per quem hostes fugati erant. Μετατροπή σε ενεργητική σύνταξη Þ Qui hostes fugaverat.

▪ confisus, permotus: αιτιολογικές μετοχές,συνημμένες στο a ανάλυση σε δευτ. αιτιολογικές προτάσεις Þ quod confisus erat, quod permotus erat.

   LECTIO ALTERA et TRICESIMA (32)

▪ non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum: εμπρόθετες αιτιατικές γερουνδίου που δηλώνουν σκοπό. Ισοδύναμες εκφράσεις: ut intueremur, intuitum, intuendi causa / ut imitaremur, imitatum, imitandi causa. Αν τα γερούνδια συμπληρωθούν με αντικείμενο (eas=imagines) τότε γίνεται υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη: ad intuendas eas/intuendarum earum causa, ad imitandum eas/imitandarum earum causa.

▪ gerendi et administrandi rem publicam: γενικές γερουνδίου, συμπλήρωμα στο cupidus (αντικειμενικές). Προαιρετική γερουνδιακή έλξη: gerendae et administrandae reipublicae.

▪ colendo et cogitando homines excellentes: απρόθετες αφαιρετικές γερουνδίου, δηλώνουν τρόπο. Προαιρετική γερουνδιακή έλξη: colendis et cogitandis hominibus excellentibus.

▪ expetendo et ducendo: απρόθετες αφαιρετικές γερουνδίου, δηλώνουν τρόπο, ως επεξήγηση στο sic: Προαιρετική γερουνδιακή έλξη: laude et honestate solum expetenda. ( To ducendo έχει αντικείμενο το esse, συνεπώς δεν είναι δυνατή η έλξη).

▪ mortis: γενική επεξηγηματική στο pericula.

▪ parvi: γενική της αφηρημένης αξίας.

     LECTIO QUARTA et TRICESIMA (34)

▪ in Literno: εμπρόθετος προσδιορισμός στάσης σε τόπο, εμπρόθετα, αν και όνομα πόλης× προφανώς εννοείται η έπαυλη του Σκιπίωνα στο Λίτερνο.

▪ salutatum: αιτιατική σουπίνου φανερὠνει το σκοπό στο venerunt. Ισοδύναμες εκφράσεις Þut salutarent/ qui salutarent, salutandi causa, ad salutandum.

▪ cum ...existimasset (existimavisset): δευτ. αιτιολογική πρόταση, αιτιολογία αποτέλεσμα λογικής εσωτερικής διεργασίας, δείχνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

▪captum: αιτιατική σουπίνου φανερώνει το σκοπό στο venisse. Ισοδύναμες εκφράσεις Þ ut se ipsum caperent /ad capiendum se ipsum/ sui ipsius capiendi causa (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη στα δυο τελευταία).

▪ quod (=id, αναφέρεται στο περιεχόμενο της πρότασης που προηγείται) ut praedones animadverterunt: δευτ. χρονική πρόταση, δηλώνει το προτερόχρονο.

Σύμπτυξη σε χρονική μετοχή, μη γνήσια αφαιρετική απόλυτηÞ quo animadverso praedones …ianuae appropinquaverunt…

▪ abiectis armis: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται – a praedonibus- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρότασηÞ cum abiecissent arma / postquam abiecerunt (abiecerant) arma

▪ incredibile: προεξαγγελτική παράθεση στο virtutem eius admiratum se venisse.

▪ auditu: αφαιρετική του σουπίνου, δείχνει την αναφορά στο incredibile. Ισοδύναμη έκφρασηÞ ad audiendum

▪ admiratum: αιτιατική σουπίνου φανερώνει το σκοπό στο venisse. Ισοδύναμες εκφράσεις Þ ut admirarentur virtutem eius / admiratum virtutem eius / admirandae virtutis eius causa / ad admirandam virtutem eius. (Τα δυο τελευταία γερουνδιακά έχουν προκύψει από υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη).

▪Scipioni nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse: Mετατροπή σε ευθύ λόγοÞ Virtutem tuam admiratum venimus.

▪ haec postquam ...rettulerunt: δευτ. χρονική πρόταση, δηλώνει το προτερόχρονο. Σύμπτυξη σε χρονική μετοχή,  αφαιρετική απόλυτηÞ his relatis Scipioni a domesticis...

▪ is fores reserari eosque intromitti iussit: Mετατροπή σε ενεργητική σύνταξη ÞIs (domesticos) fores reserare eosque intromittere iussit. Μετατροπή σε ευθύ λόγοÞ «Domestici, fores reserate eosque intromittite !»

▪ tamquam sanctum templum: λανθάνει υποθετική παραβολική πρότασηÞ tamquam sanctum templum (postes) essent.

▪ Cum ...dona posuissent:  δευτ. χρονική πρόταση, δηλώνει το προτερόχρονο. Σύμπτυξη σε χρονική μετοχή,  αφαιρετική απόλυτη Þ donis positis (praedones) domum reverterunt.

   LECTIO SEXTA et TRICESIMA (36)

▪ frugalitate: αντικείμενο στο utebatur (αφαιρετική).

▪ quo...posset: δευτ. τελική πρόταση, εισάγεται με το quo, γιατί ακολουθεί συγκριτικός βαθμός (facilius).

▪ spectandum: γερουνδιακό που φανερώνει σκοπό μετά το ρήμα praebuit. Iσοδύναμες εκφράσεις: ut / qui spectaret, ad spectandum, spectandi causa.

▪ assidentem, cenantem: κατηγορηματικές μετοχές από το spectandum, με υποκείμενο το se.

▪ ut eo uteretur: δευτ. τελική πρόταση. Ισοδύναμες εκφράσεις: qui eo uteretur, eo usum, ad eo utendum, eo utendi causa.

▪ missum: επιθετική μετοχή. Ανάλυση: quod missum erat.

▪ quam fieri: β’ όρος σύγκρισης από το malle. (α’ όρος: imperare).

▪ narrate...locupletem: Mετατροπή σε ευθύ λόγοÞ Manius Curius mavult...quam fieri ipse locuples.

▪ mementote...corrumpi posse: Μετατροπή σε ευθύ λόγοÞ Ego nec acie vinci nec pecunia corrumpi possum.

    LECTIO SERTIMA et TRICESIMA (37)

▪ nisi…subvenerit Þ ut...nequeamus: εξαρτημένος υποθετικός λόγος 1^ου είδους, ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον. Μετατροπή σε ευθύ λόγο: nisi qui deus subvenerit (οριστ. συντ. μέλλ.) Þ salvi esse nequimus.(οριστ. ενεστ.)

▪ deducta est: παρακείμενος με σημασία ενεστώτα.

▪ quae ...pertinerent: δυνητική υποτακτική, εκφράζει το δυνατό-ενδεχόμενο.

▪ bello civili: αφαιρετική συγκριτική β’ όρος σύγκρισης, α’ όρος το nihil (αλλιώς: quam bellum civile).

▪ quae velit victor, quorum auxilio victoria parta sit: η υποτακτική στις αναφορικές προτάσεις οφείλεται σε έλξη προς τις υποτακτικές των προηγούμενων προτάσεων.

▪ (quorum) auxilio: αφαιρετική του μέσου, ισοδύναμη έκφραση: per quos, μετατροπή σε ενεργητική σύνταξη Þ qui victoriam peperint.

▪ etsi ego clamabam:δευτ. εναντιωματική πρόταση, σύμπτυξη σε απόλυτη μετοχή:  me clamante .

▪ quae ad concordiam pertinerent, αναφ. προσδιοριστική πρόταση, σύμπτυξη  σε επιθετική μετοχή Þ ad concordiam pertinentia

  LECTIO DUODEQUADRAGESIMA (38)

▪ dum…petit…: δευτ.χρονική πρόταση,συνεχιζόμενη πράξη. Σύμπτυξη σε συνημμένη χρονική μετοχή Þ (Caecilia) petens.

▪ dum...audiretur: δευτ. χρονική πρόταση, υστερόχρονο, προσδοκία - επιδίωξη (υποτακτική).

▪ fessa: αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο puella. Aνάλυση σε δευτ.αιτιολογική πρόταση Þ quod fessa erat/ cum fessa esset.

▪ ut sibi paulisper loco cederet: Μετατροπή στον ευθύ λόγο Þ Μatertera, mihi paulisper loco cede (quaeso)!

▪ «Ego libenter tibi mea sede cedo» :Μετατροπή σε πλάγιο λόγο Þ Caecilia dixit se libenter illi sede sua cedere.

  LECTIO QUADRAGESIMA (40)

▪ occupata urbe: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται –a Sulla- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρότασηÞ cum Sulla occupavisset urbem / postquam occupavit (occupaverat) urbem.

▪ ut C. Marius …hostis iudicaretur: δευτ. τελική πρόταση. Ισοδύναμες εκφράσεις που δηλώνουν σκοπό Þ a quo C. Marius ...hostis iudicaretur/qui C.Marium …hostem iudicaret, iudicatum Marium hostem , C. Marii hostis iudicandi causa , ad C. Marium hostem iudicandum. (Τα δυο τελευταία γερουνδιακά έχουν προκύψει από υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη).

▪ interrogatus: χρονική μετοχή, προτερόχρονο, συνημμένη στο Scaevola. Aνάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση Þ cum Scaevola interrogatus esset / postquam Scaevola interoogatus est (erat).

▪ «Licet mihi...conservatam esse»: Mετατροπή στον πλάγιο λόγο: dixit is Sullae, licet illi ostenderet...quibus circumsedisset; licet...minitaretur...numquam tamen (dixit) se iudicaturum esse hostem Marium; etsi...esset, semper tamen (dixit) se meminisse...conservatam esse.

▪ meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse: Mετατροπή σε ενεργητική σύνταξη Þ meminero Marium urbem Romam et Italiam conservavisse. Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Urbs Roma et Italia a Mario conservata est.

  LECTIO PRIMA ET QUADRAGESIMA (41)

▪ qui (dicuntur): υποκείμενο στο ρήμα και στο απαρέμφατο coluisse, σε ονομαστική, επειδή εξαρτάται από λεκτικό ρήμα παθητικής φωνής.

▪ proinde quasi... loquaris: δευτ. υποθετική παραβολική πρόταση. Σύμπτυξη σε συνημμένη (υποθετική) μετοχή Þ tu quasi loquens ...

▪ Tu autem…dicas: Mετατροπή σε πλάγιο λόγο Þ Is dixit illum proinde quasi...tunc loqueretur, sermone...uti, quod neminem scire atque intellegere vellet, quae diceret.

▪ dicis antiquitatem tibi placere: Μετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Antiquitas mihi placet.

▪ Quin, homo inepte, taces?: ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας, ρητορική, ισοδυναμεί με έντονη προτροπή Þ Τace!

▪ ut consequaris: δευτ. τελική πρόταση. Ισοδύναμες εκφράσεις που δηλώνουν σκοπό Þ consecutum / consequendi causa / ad consequendum.

▪ Sic ergo vive – sed sic loquere: Μετατροπή σε πλάγιο λόγο (αρκτική εξάρτηση) Þ Philosophus adhortatur virum ut vivat, sed ut sic loquatur / vivere sed sic loqui.

▪ quod a C. Caesare scriptum est: Μετατροπή σε ενεργητική σύνταξη Þ quod C.Caesar scripsit.

▪ atque id quod...in pectore: Μετατροπή σε πλάγιο λόγο Þ Philosophus adhortatur virum ut id quod …scriptum sit, habeat…in pectore / habere.

▪ tamquam scopulum: βραχυλογική έκφραση, που δηλώνει σύγκριση. Ανάπτυξη σε υποθετική παραβολική πρόταση Þ tamquam scopulum sit (υποκ: verbum).

  LECTIO ALTERA ET QUADRAGESIMA (42)

▪ qui aut ea non videant – (qui) aut ea dissimulent (ενν.videre): δευτ. αναφορικές συμπερασματικές προτάσεις (στην κύρια πρόταση εννοείται το tales).

▪ nascentem: μετοχή επιθετική, συνημμένη στο coniurationem. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση Þ quae nascebatur.

▪ si in hunc animadevertissem, dicerent id factum esse…: υποθετικός λόγος που δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού. Η υπόθεση si animadevertissem αναφέρεται στο παρελθόν και η απόδοση dicerent στο παρόν.

▪ Nunc intellego, si iste...pervenerit...neminem tam stultum esse...neminem tam improbum...non fateatur : Μετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Si iste ...pevenerit (ορ. συντ. μελλ.), quo intendit, nemo tam stultus erit (ορ. μελλ.), qui non videat coniurationem esse factam, nemo tam improbus (erit), qui non fateatur (ενν. coniurationem esse factam). O υποθετικός λόγος si perveneritÞ nemo ...erit εκφράζει την ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον.

▪ quo intendit: δευτ. αναφ. προσδ. πρόταση στο castra, εκφέρεται με οριστική, αν και βρίσκεται σε πλάγιο λόγο, γιατί θεωρείται ότι λειτουργεί ανεξάρτητα από αυτόν (βλ. σχολ.βιβλίο σημ. σελ.160).

   LECTIO TERTIA ET QUADRAGESIMA (43)

▪ Num ad hostem veni et captive in castris tuis sum?: ευθείες ερωτήσεις απλές ολικής άγνοιας (αρνητική απάντηση: minime). Mετατροπή σε πλάγια με ιστορική εξάρτηση Þ Μater filium interrogavit num ad hostem venisset et captiva in castris eius esset.

▪ In hoc me longa vita et infelix senecta traxit?: ευθεία ερώτηση ολικής άγνοιας απλή (χωρίς ερωτημ. μόριο για έμφαση). Mετατροπή σε πλάγια με ιστορική εξάρτηση ÞΜater filium interrogavit num  in eo illam... traxisset.

▪ Qui potuisti populari hanc terram...?:ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας, εισάγεται με το ερωτημ. επίρρημα qui. Μετατροπή σε πλάγιo λόγο όλης της περιόδου –και των αναφορικών προσδ. προτάεων που ακολουθούν- με ιστορική εξάρτηση Þ Μater filium interrogavit qui potuisset populari illam terram quae illum genuisset atque aluisset.

▪ Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit?: ευθεία ερώτηση ολικής άγνοιας απλή (χωρίς ερωτημ. μόριο για έμφαση). Mετατροπή σε πλάγια με ιστορική εξάρτηση.Þ Μater filium interrogavit num non illi …cecidisset.

▪ Cur tibi non succurrit?: ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας, εισάγεται με το ερωτημ. επίρρημα cur. Mετατροπή σε πλάγια με ιστορική εξάρτηση ÞΜater filium interrogavit cur non illi succurrisset.

▪ ingredienti: μετοχή χρονική (σύγχρονο) συνημμένη στο tibi. Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση Þ Dum ingrederis / Cum ingredereris.

▪ Ergo ego nisi peperissem, Romam non oppugnaretur: …: υποθετικός λόγος που δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού. Η υπόθεση nisi peperissem αναφέρεται στο παρελθόν και η απόδοση non oppugnaretur στο παρόν.

▪ Nisi filium haberem, libera in libera mortua essem: …: υποθετικός λόγος που δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού στο παρόν. (Σύμφωνα με το βιβλίο καθηγητή δεν συνδέουμε το mortua με το essem ως ενιαίο ρηματικό τύπο, ρήμα θεωρείται μόνο το essem σε υποτ. παρατατικού, ενώ η μετοχή mortua =στο θάνατό μου φανερώνει χρόνο ως επιρρηματικό κατηγορόυμενο.)

    LECTIO QUARTA ET QUADRAGESIMA (44)

▪ amicitiae: δοτική κατηγορηματική του σκοπού.

▪ quis possit diligere eum quem metuat, aut eum a quo se metui putet: Μετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Quis potest/possit (δυνητική υποτακτική) diligere eum aut eum a quo se metuit putat?

▪ quam fuerint inopes amicorum: Mετατροπή σε ευθεία ερώτηση Þ Quam fuerunt inopes amicorum?

▪ exulantem: χρονική μετοχή (σύγχρονο) συνημμένη στο Tarquinium. Ανάλυση σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση Þ Dum exulat / Cum exularet.

▪ quod ferunt Tarquinium dixisse exulantem: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ quod Tarquinius dixit exulans.

▪ quos fidos amicos habuissem, quos infidos: Mετατροπή σε ευθεία ερώτηση Þ Quos fidos amicos habui, quos infidos?

        LECTIO QUINTA ET QUADRAGESIMA (45)

▪ quae gerantur ad Ciceronem quantoque in periculo res sit: Mετατροπή σε ευθείες ερωτήσεις Þ Quae geruntur ad Ciceronem quantoque in periculo res est?

▪ ut ad Ciceronem epistulam deferat: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Defer ad Ciceronem epistulam!

▪ intercepta epistula: υποθετική μετοχή αφαιρετική απόλυτη. Ανάλυση σε δευτ. υποθετική πρόταση Þ si epistula intercepta sit (υποτακτική λόγω πλαγίου λόγου, η απόδοση βρίσκεται στη βουλητική πρόταση ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur ). Μεταφορά του αναλυμένου υποθετικού λόγου στον ευθύ λόγο:

si epistula intecepta erit, ne nostra consilia cognita sint (ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον).

▪ ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur: Μετατροπή σε ενεργητική σύνταξη Þ ne hostes nostra consilia cognoscant.

▪ si adire non possit...ut epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ si adire non poteris, epistulam ad amentum tragulae adliga et intra castra abice!

▪ scribit se cum legionibus celeriter adfore: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Ego cum legionibus celeriter adero.

▪ veritus: αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο Gallus. Ανάλυση σε δευτ.αιτιολογική μετοχή Þ quod veritus erat / cum veritus esset.

▪ ut tragulam mitteret: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Tragulam mittam!

▪ a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur: Μετατροπή σε ενεργητική σύνταξη Þ Quidam miles eam/ hanc conspicit et ad Ciceronem defert.

▪ ut  salutem sperent: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Salutem sperate!

   LECTIO SEXTA ET QUADRAGESIMA (46)

▪ numine: αφαιρετική απλή του ποιητικού αιτίου (άψυχο) στο παθητικό απαρέμφατο regi.

▪ mundum regi numine deorum: Mετατροπή σε ενεργητική σύνταξη Þ mundum regere numen deorum.

▪ Philosophi consent…partem: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Mundus regitur numine deorum; is est quasi communis urbs et civitas hominum et deorum et unusquisque nostrum eius mundi est pars.

▪ Nec magis vituperandus est proditor patriae…:παθητική περιφραστική συζυγία, προσωπική σύνταξη. Mετατροπή σε ενεργητική σύνταξη Þ Nec magis vituperare proditorem patriae debemus quam proditorem communis utilitatis, aut communis salutis desertorem.

▪ ut laudandus is sit: παθητική περιφραστική συζυγία, προσωπική σύνταξη. Mετατροπή σε ενεργητική σύνταξη Þ ut laudare eum debeamus.

▪ qui pro re publica cadat: η υποτακτική (cadat) στην αναφορική πρόταση οφείλεται σε έλξη προς την υποτακτική της αμέσως προηγούμενης ουσ. συμπερασματικής πρότασης.

    LECTIO SEPTIMA ET QUADRAGESIMA (47)

▪ hac re audita: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται –ab Augusto- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρότασηÞ cum Augustus hanc rem audivisset / postquam Augustus hanc rem audivit (audiverat).

▪ etsi super vestem earum deprehendit canos: δευτ. εναντιωματική πρόταση. Σύμπτυξη σε συνημμένη εναντιωματική μετοχή Þ super vestem earum deprehensos canos vidisse dissimulavit Augustus. 

▪ utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva: ουσ. πλάγια ερωτηματική πρόταση, ολικής άγνοιας, διμελής, αντικείμενο στο interrogavit. Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. Mετατροπή σε ευθεία  Þ i) Utrum post aliquot annos cana esse mavis an calva?, ii) Mavisne post aliquot annos esse cana an calva?,

iii) Post aliquot annos cana esse mavis an calva?

▪ post aliquot annos: ισοδύναμη έκφραση Þ aliquot post annis.

▪ «ego, pater, cana esse malo»: Μετατροπή σε πλάγιο λόγο Þ Ιlla respondit patri se canam esse malle.

▪ mendacium illi pater obiecit: Μετατροπή σε παθητική σύνταξη Þ Mendacium illi a patre obiectum est.

▪ quid ergo non times ne istae eam calvam facerent?: Μετατροπή σε πλάγιο λόγο Þ Pater filiam interrogavit quid non timeret ne illae eam calvam facerent.

   LECTIO DUODEQUINQUAGESIMA (48)

▪ dono: δοτική κατηγορηματική του σκοπού.

▪ Cerva alba… data erat: Μετατροπή σε  ενεργητική σύνταξη Þ Cervam albam eximiae pulchritudinis Sertorio Lusitanus quidam dono dederat.

▪ instinctam: μετοχή επιθετική ή αιτιολογική συνημμένη με υποκείμενο το cervam. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση Þ quae instincta esset ή αιτιολογική Þquod instincta esset. (Σημ: η υποτακτική τίθεται λόγω πλαγίου λόγου από το persuasit.)

▪ cervam,...conloqui...factu essent: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Cerva, insrincta nimine Dianae, conloquitur mecum et docet quae utilia factu sint.

▪ a cerva sese monitum esse: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Egomet a cerva monitus sum.

▪ Si quid durius ei videbatur...praedicabat: υποθετικός λόγος που φανερώνει την ανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν. Μετατροπή στα άλλα είδη Þ α) Αντίθετο πραγματικού στο παρόν: si...videretur...praedicaret, β) Αντίθετο πραγματικού στο παρελθόν: si...visum esse...praedicavisset, γ) Υπόθεση δυνατή σε παρόν-μέλλον: si...videatur...praedicet.

▪ quod imperandum militibus esset: παθητική περιφραστική συζυγία, προσωπική σύνταξη. Mετατροπή σε ενεργητική σύνταξη Þ quod (Sertorius) imperare militibus deberet.

▪ cerva perisse credita est: υποκείμενο ρήματος και απαρεμφάτου είναι το cerva σε ονομαστική, δηλ. αν και το απαρέμφατο είναι ειδικό δεν τίθεται το se ως υποκείμενό του, καθώς το ρήμα εξάρτησης (credita est) είναι δοξαστικό παθητικής φωνής(αίρεται ο λατινισμός). Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Ea cerva periit.

▪ cervam inventam esse: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Cerva inventa est.

▪ tacere: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Tace!

▪ ut eam postero die...emitteret...futurus esset: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ

Eam cras repente in eum locum emitte, in quo ipse cum amicis ero/futurus sum.

▪ admissis amicis: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται –a Sertorio- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση Þ cum Sertorius amicos admisisset / postquam amicos admisit (admiserat).

▪ visum esse sibi…quae perisset...reverti: Mετατροπή σε ευθύ λόγο Þ Visum in somno mihi est cervam, quae perierat/periit, ad me reverti.

▪ emissa: χρονική μετοχή συνημμένη στο cerva (προτερόχρονο). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση Þ cum emissa esset / postquam emissa erat (est).

   LECTIO UNDEQUINQUAGESIMA (49)

▪ cum...consilium...cognovisset: δευτ. χρονική πρόταση. Σύμπτυξη σε απόλυτη χρονική μετοχή Þ consilio cognito.

▪ de interficiendo Caesare: εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς (γερουνδιακό).Υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη που προήλθε από την ενεργητική σύνταξη του γερουνδίου *de interficiendo Caesarem.

▪ unguium resecandorum causa: εμπρόθετος προσδιορισμός τoυ σκοπού (γερουνδιακό).Υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη που προήλθε από την ενεργητική σύνταξη του γερουνδίου *ungues resecandi causa. Ισοδύναμες εκφράσεις του σκοπού Þ ut/quae/quo(αφ.οργ) resecaret ungues, resectum ungues, ad ungues resecandos (γερουνδιακή έλξη).

▪ eo elapso: αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο eo. Ανάλυση σε δευτ. αιτιολογική πρόταση υποκειμενικής αιτιολογίας Þ quoniam elapsus esset.

▪ vocatus: χρονική μετοχή συνημμένη στο Brutus (προτερόχρονο). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση Þ cum Brutus vocatus esset /postquam vocatus erat (est).

▪ ad eam obiurgandam: εμπρόθετος προσδιορισμός τoυ σκοπού (γερουνδιακό).Υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη που προήλθε από την ενεργητική σύνταξη του γερουνδίου *ad eam obiurgandum. . Ισοδύναμες εκφράσεις του σκοπού Þ ut/ qui eam obiurgaret, eam obiurgatum, obiurgandae eius causa (γερουνδιακή έλξη).

▪ quod…praeripuisset…: δευτ. αιτιολογική πρόταση υποκειμενικής αιτιολογίας (προτερόχρονο στο παρελθόν). Σύμπτυξη σε απόλυτη αιτιολογική μετοχή Þ officio tonsoris praerepto.

▪ «non est hoc...cessisset»: Μετατροπή σε πλάγιο λόγο Þ Porcia dixit non esse illud temerarium factum suum, sed certissimum indicium amoris sui erga illum tale consilium molientem: experiri enim (dixit) se voluisse, quam aequo animo se ferro esset interremptura, si illi consilium non ex sententia cessisset.

▪ quam...essem interremptura, si...non cessisset: εξαρτημένος υποθετικός λόγος, μετατροπή σε ανεξάρτητο Þ Quam aequo animo me ferro interimam, si tibi consilium non ex sententia cesserit(συντ. μέλλ.)? (Ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον)