Ο Πελοποννησιακός πόλεμος και η στάση του Σωκράτους απέναντί του.

 

Όπως  έχουμε είπει τρείς πόλεμοι καθόρισαν την ιστορική, πνευματική και αξιολογική πορεία του Ελληνισμού: ο Τρωϊκός, οι Περσικοί, ο Πελοποννησιακός πόλεμος. Οι τρείς αυτοί πόλεμοι προσέδωσαν στον Ελληνισμό τα στοιχεία τα οποία μετεξελίχθηκαν σε Πόλη, Πολιτισμό, Παιδεία και Εξέλιξη.

Σε οικουμενικό επίπεδο κάπως με αυτόν τον τρόπο προχώρησαν ιστορικά συλλήβδην οι λαοί και οι πολιτισμοί τους. Επειδή ακριβώς –σε αντίθεση με τη σημερινή εποχή- οι άνθρωποι δεν είχαν κοινές πληροφορίες, κοινές επιστημονικές και τεχνολογικές καταβολές να τους ενώνουν, ευρίσκοντο μάλλον σε ένα φυσικό περισσότερ περιβάλλον, διά του πολέμου επικρατούσαν τα στοιχεία της ιστορικής συνεχείας, όπως μέσα από κατακλυσμούς και φυσικές καταστροφές επιβίωναν και εξελίσσοντο νέες φυσικές και ανθρώπινες μορφές ζωής. Οι Κινέζοι πολέμησαν για την εξέλιξή τους, οι λαοί της  θάλασσας, οι Ασσύριοι, οι Χετταίοι, οι Σημίτες. Παραδίδεται στην παλαιά διαθήκη το περιστατικό του πολέμου (μορφής πολέμου) ανάμεσα σε Εβραίους και Αιγυπτίους το οποίο ωδήγησε στο περιστατικό της Ερυθράς θαλάσσης, εκεί όπου (όπως λέγεται) ήνοιξε η θάλασσα σε δύο ώστε να περάσουν οι εκλεκτοί του θεού. Αυτό όμως απετέλεσε ισχυρό συμβολισμό για τους Εβραίους: σήμανε ότι ανάμεσα στο καλό και στο κακό αυτοί θα βαδίσουν το  δρόμο της θείας μεσότητας. Επίσης οι πόλεμοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου ωδήγησαν στο θέμα του γορδίου  δεσμού ο οποίος ως συμβολισμός προσέφερε την ιδέα του νοός ο οποίος πάντα κάτι σκέπτεται ώστε να επιλύσει δύσκολες καταστάσεις.

Άρα σε κάθε πόλεμο αναδεικνύονται νέες πνευματικές και ηθικές αξίες οι οποίες συνεχίζουν όσα πρεσβεύει ο νικητής και όσα πρεσβεύει ο ηττημένος αλλά με τον τρόπο του νικητού: η ιστορία και οι πόλεμοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου ανέδειξαν αυτή την οπτική πλευρά των πολέμων: οι Πέρσες ενικήθησαν όμως μέσα από την πολυπολιτισμική προοπρική του Μακεδόνος βασιλέως αναδείχθησαν όλες οι πλευρές του περσικού πολιτισμού: η φαινομενικότητα, η αλλαζονεία, ο πλούτος κ.λ.π. Σε συνδυασμό με τον Ελληνικό λόγο όλα αυτά ωδήγησαν στον Ελληνιστικό κόσμο.

Θα πρέπει πνευματικά να οδηγηθούμε στο μυκηναϊκό κόσμο: η Έννοια του Βασιλέως (Άνακτος) (διαφορετικά μεγέθη αλλά αξιολογικά ομοειδή) ήταν κάτι το πρωτόγνωρο για τις πρώτες πολιτισμικές κοινωνίες: ο θεσμός αυτός είχε ευδοκιμήσει στην Μινωϊκή Κρήτη, φαίνεται όμως ότι η Μυκηναϊκή εφαρμογή του είχε κάποιες ιδιαιτερότητες.

Το δωδεκάθεο, η εμπορική εξέλιξη, η κίνηση του πλούτου, η επαφή των Μυκηναίων με πολλούς λαούς, μάλλον οδήγησε σε μία παράξενη διαλεκτική της Μυκηναϊκή κοινωνία (απόρροια της οποίας ήταν ο Τρωϊκός πόλεμος): ο απλός λαός καλλιεργούσε, ταξίδευε, εργαζόταν, αυτοδιαχειριζόταν πολλά αγαθά (ο πλούτος των Μυκηνών παρηγάγετο από χαμηλά και προχωρούσε προς τα υψηλά): αυτή η διαλεκτική είχε ως συνέπεια ο Βασιλέας να μην μπορεί να ελέγξει τα πλήθη του λαού ο οποίος παρήγαγε ανεξάρτητο πλούτο σε πρωτογενή τομέα, εμπόριο, τέχνες και πολιτισμό: ο λαός εκινείτο παράλληλα με το Βασιλέα: για αυτό ο Όμηρος αμφισβητεί έντονα τη Βασιλεία: ξέρει ότι τα σπέρματα είχαν τεθεί από την μυκηναϊκή εποχή: ο Αγαμέμνονας αμφισβητείται από τον Αχιλλέα, ο Θερσίτης αμφισβητεί τους Βασιλείς, και όχι μόνον αυτό: ο τρωϊκός πόλεμος σε πολλά σημεία της Ιλιάδος παρουσιάζεται ως παραγωγική διέξοδος για τα πλήθη των συμμετεχόντων στρατιωτών: μαθαίνουμε για επιδρομές οι οποίες απέφεραν πολλά λάφυρα στους στρατιώτες, μαθαίνουμε για συνελεύσεις οι οποίες ανεδείκνυον τα θελήματα του λαού, ειδικά στην Οδύσσεια οι δούλοι του παλατιού του Βασιλέως της Ιθάκης συμμετείχαν στα γλέντια και συνεργάζονταν με τους βασιλικούς μνηστήρες ( όλοι  είχαν τον τρόπο της ατομικής εξέλιξης) επίσης ο Εύμαιος παρήγαγε όλον  τον πρωτογενή πλούτο της Ιθάκης. Άρα ο Τρωϊκός πόλεμος  έδωσε μοναδική λύση  στα κοινωνικά και πολιτικά αδιέξοδα των  Μυκηνών: τα σπέρματα ενυπάρχουν στην Ιλιάδα όταν ο Αχιλλέας (ως τοπικός Ηγεμών  Φθιωτεύς) υβρίζει τον Πανέλληνα ηγεμόνα τον Αγαμέμνονα.

Άρα ο Τρωϊκός πόλεμος δείχνει την ικανότητα των πολλών να διακτινίζονται, να ανακαλύπτουν νέες Πατρίδες, νέες εργασίες, εν ολίγοις δείχνει την ικανότητα των πολλών να αποκτούν αξία ως τέτοιοι (όχι σε σχέση με θεούς και Βασιλείς): αυτό αναφαίνεται κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην Οδύσσεια: ο Οδυσσέας είναι ο  πρώτος μεταμυκηναίος άνθρωπος ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως νοήμων, πολύπλαγκτος, πολύτροπος,  σε σχέση με την αυτοκίνησή  του και όχι σε σχέση με κάποιο θεό ή βασιλέα: η πορεία του Οδυσσέα (σε σχέση με το νόστο) καταδεικνύει την ανεξάρτητο πορεία του μεταμυκηναίου ανθρώπου ο οποίος ξεφεύγει από τα βασιλικά στερεότυπα και προχωρεί στην δική του ατομική οντολογική επιστροφή.

Είναι ο μεταμυκηναίος ο  οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως πολίτης του κόσμου ανεξάρτητα από τη σχέση του με το βασιλέα αλλά μέσα από τη δική του σχέση με τον κόσμο όπου ανοίγεται ως οδυσσεϊκή πορεία προς την ατομική Ιθάκη, η οποία όμως γρήγορα θα γίνει η  Πόλις κράτος: ολίγοι έχουν καταλάβει αυτό το σημείο: ο Οδυσσέας είναι ο μεταϊδρυτής της Πόλεως κράτους , χρειάζεται όμως αυτή η Πόλις τα όρια του Ωραίου, το Ωραίο (από το ώρα=φροντίδα) ώστε να κτίσει τα πάντα, το νέο κόσμο της Πόλεως κράτους επάνω σε έναν ανεξάρτητο συμπαντικά εαυτό: η Πόλις κράτος διά του τρωϊκού πολέμου κτίζει το νέο τύπο του ανεξαρτήτου συμπαντικά ανθρώπου ο οποίος επιλέγοντας τις συμπαντικές δυνάμεις του ταξιδιού, της κίνησης, της σοφίας, του σκοπού, δεν θέλει να τα κρατήσει ως ατομικότητα (έχει δεί ότι η κοινότητα προσφέρει αγαθά, στον τρωϊκό πόλεμο δεν νικάς μόνος σου αλλά με τους άλλους): θέλει τα καλά του τρωϊκού πολέμου, την ωραιότητα, τη σκέψη, την  οργή,την κοινότητα, να τα μοιρασθεί με τους άλλους: και ιδρύει την Πόλη κράτος: άρα ο τρωϊκός πόλεμος είναι ο Πατήρ της οργανωμένης πολιτικότητας των ανθρώπων οι οποίοι θεμελιώνοντας τον ωλοκληρωμένο εαυτό τους, οργανώθηκαν ώστε ως σύνολο ωραίων ανθρώπων να αποτελέσουν ένα δημιουργικό όλο (Πόλις – κράτος) εξέλιξης και δημιουργικότητας.

Όμως το όλο πράγμα δεν είχε ξεκαθαρίσει για τους Έλληνες: μας δίδαξαν στα σχολεία ότι η αιτία των Περσικών πολέμων ήταν η επεκτατικότητα των Περσών: μπορεί να ήταν και αυτό: αλλά ήταν και πολλά άλλα: τα οποία πρέπει να καταλάβουμε: η Ελληνική Πόλις – κράτος ήταν μία κινούμενη πολιτική δύναμις: η οποία δεν ησύχαζε: αυτοεξελισσόταν και ζητούσε να ωριμάσει, να απλωθεί, να κυριαρχήσει, να κυβερνήσει το μέγιστο του ζωτικού της χώρου: το βλέπουμε: ο Βασιλεύς πλήρωσε τα σπασμένα: όλοι απέκτησαν τα αγαθά της ωραιότητας του τρωϊκού πολέμου: σκέψη,  κίνηση, σκοπό: τοΕλληνικό εμπόριο στα μετααρχαϊκά χρόνια είχε απλωθεί στο μέγιστο του γνωστού κόσμου: οι αχιγιάβα αχαιοί ήταν παγκοσμίως γνωστοί: οι αριστοκράτες δεινοπαθούσαν :ο κόσμος συνεχώς αναπτυσσόταν: οικονομικά και συνειδησιακά: ο Σόλων έκανε το μεγάλο βήμα: απελευθέρωσε τους πάντες από το αίμα της καταγωγής τους και τους ελευθέρωσε στη βάση της οικονομικής εξωτερικής κατάστασής τους: όλοι έχουν κλήρους, προσόδους, άρα ύπαρξη: ο Κλεισθένης το ωλοκλήρωσε: όλοι είναι ελεύθεροι μέρη φυλών: άρα την παραμονή των Περσικών πολέμων ελεύθεροι οι Αθηναίοι ήθελαν να κυριαρχήσουν, να ανοιχθούν, να επεκτείνουν την Πόλιν-κράτος, να κυριαρχήσουν στον τότε γνωστό κόσμο: τα ταξίδια τους είχαν φέρει υλικό και πνευματικό πλούτο: ύλη και φιλοσοφία. Οι Περσικοί πόλεμοι ήταν για αυτούς σωτηρία: έλυσαν οι πόλεμοι αυτοί όλα τα κοινωνικά,οικονομικά,πολιτικά και υπαρξιακά προβλήματα των Αθηναίων: οι Περσικοί πόλεμοι εγέννησαν την πνευματική Αθηναϊκή αριστοκρατία η οποία μετωνομάσθη σε Δημοκρατία: διότι οι Αθηναίοι κυριάρχησαν  (με την Αθηναϊκή πανελλήνια συμμαχία) σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο: ανοίχθηκαν στον κόσμο, ξέφυγαν από τη μιζέρια του κλειστού τόπου, είδον άστεα και νόον έγνωσαν, απέκτησαν χρήμα και πνεύμα, έγιναν πολλοί οι ικανοί άρα ήλθε η Δημοκρατία, σταμάτησαν να αλληλοσκοτώνονται, απέκτησαν τρόπο χρήματος και σκέψεως, ανοίχθηκαν στον κόσμο, η Αθήνα απλά έγινε το ορμητήριο ικανών ανθρώπων, ποτέ πάλι δεν αλληλοφαγώθηκαν οι Αθηναίοι με στάσεις και τα παρόμοια (έως τους τριάκοντα τυράννους).

Υπήρχε όμως ένα κοιμισμένο τέρας, το οποίο έπρεπε να αφυπνισθεί και να αντιμετωπισθεί: πόσο αληθινός ήταν ο φιλοσοφημένος άνθρωπος των Αθηνών; Πόσο ψεύτικος και πόσο αληθινός; Ο Όμηρος δεν είχε τέτοιο πρόβλημα, διότι εκράτησε τον Οδυσσέα σε συμπαντικό περιβάλλον, ανάμεσα σε μπόλικη αρχέγονη φύση και πολιτισμό, ο Όμηρος έδωσε τους ανθρώπους ζώα (οι σύντροφοι του Οδυσσέως έγιναν  χοίροι) αλλά και τον ανώτερο άνθρωπο Οδυσσέα ο οποίος  συνομιλεί με την Αθηνά σοφία, έχει νόστο, σκοπό, και ανώτερα αισθήματα για την Πηνελόπη και τον Τηλέμαχο. Το πρόβλημα του ενιαίου ανθρώπου δεν φαίνεται στον Όμηρο διότι οι Ήρωες δρούν σε ανοικτό συμπαντικό κόσμο.

Το πρόβλημα όμως άρχισε να φαίνεται στην Πόλιν-κράτος, ειδικά των Αθηνών: πόσο γνήσιος είναι ο φιλοσοφημένος και  φιλοτελής Αθηναίος, πόσο φιλοσοφεί άνευ μαλακίας, και φιλοκαλεί άνευ ευτελείας; Το αρχέγονο τέρας της Φύσεως πόσο έχει ελεγχθεί, ο Κένταυρος ο Ηράκλειος Λέων, η Λερναία Ύδρα,πόσο ακούει τις Σειρήνες της ύλης, του πόθου, του πάθους; Η μεγάλη στιγμή έφθασε:η μεγάλη στιγμή πιο  ψεύτικης στιγμής του ανθρωπίνου γένους η οποία όμως παρουσιάσθηκε ως η πιο αληθής στιγμή του πεπολιτισμένου ανθρώπου: έπρεπε  ο νοήμων Αθηναίος  ως νέος Ηρακλής να αντιμετωπίσει τον Λέοντα της φύσεως, της αρχεγόνου άλογης φυσικής  δυνάμεως, της καθάριας οντολογικής άλογης πορείας, έπρεπε να εξέλθη νικητής ώστε με τις δυνάμεις του νικητού νοός να κτίσει την μικρή οικία της γής, της γής των φιλοσοφιών  θεολογιών επιστημών και τεχνολογιών.

Το έργο αυτό το ανέλαβε ο Σωκράτης και μετέπειτα ο Αριστοτέλης: το υλικό τους το έδωσε ο Πελοποννησιακός πόλεμος: χωρίς αυτόν τον πόλεμο ο Σωκράτης θα είχε υποπέσει στη λήθη της ιστορίας: ουδείς θα τον εγνώριζε διότι η φιλοσοφία του θα ήταν άχρηστος: οι Αθηναίοι το κατάλαβαν (αλλά ήταν αργά) : ο γιός της Φαιναρέτης, ο Σωκράτης, τους προφήτευσε το χαμό τους και το ξαναγέννημά τους σε ένα νέο κόσμο: Ο Σωκράτης ήταν χαρούμενος με τον Πελοποννησιακό πόλεμο διότι αυτός απεκάλυψε ότι ο άνθρωπος είναι ένας κένταυρος ο οποίος εξάγει και εξωτερικεύει τα πλέον βάναυσα ένστικτα και πράξεις: για αυτό στις Αργινούσες εψήφισε να μην καταδικασθούν οι υπεύθυνοι της μη ταφής των νεκρών στρατιωτών. Ο Σωκράτης κορόϊδευε και εύχαρις παρακολουθούσε τις φρικτές Θουκυδίδειες περιγραφές. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος είναι η χαρούμενη Σωκρατική διαλεκτική: ο άνθρωπος εξωτερίκευσε το χαώδες εσωτερικό ζωώδες υπόβαθρό του, σε αντίθεση με τον πολιτισμένο εαυτό τον οποίο με τόσο κόπο είχε κτίσει στην Πόλη-κράτος. Ο Σωκράτης σαν πνευματικός Φειδίας, επάνω στους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου, στην φρίκη των ζωωδών πράξεων, δούλευε και έκτιζε το νοήμον και ηθικό  μέλλον της ανθρωπότητας: με πρώτο θύμα την Πόλιν-κράτος η οποία δεν θα άντεχε το σωκρατικό υποκείμενο το οποίο ως άλλος Περσέας απεφάσισε όχι μόνον να ίδη  τον κόσμο ως αντανάκλαση μέσα από το νού του (ο Σωκράτης είδε την αρχέγονο φύση, μαρμάρωσε, απεφάσισε να ξαναπλησιάσει τη Μέδουσα της αρχεγόνου οντολογικής φύσεως μέσα από τον καθρέπτη του νοός: ποτέ πάλι ο άνθρωπος δεν θα αντικρύσει το Όν ως τέτοιο αλλά θα το βλέπει μέσω του νοός, του θεού, του πολιτικού, του  επιστήμονος): το μεγάλο ψεύδος είχε εγκατασταθεί: ο Σωκράτης αντήλλαξε τον φρικτό εσώτατο και απροσδιόριστο ανθρώπινο εαυτό του Πελοποννησιακού πολέμου με τον προσδιορισμένο ανθρωπάκο των ιδεών οι οποίες ως όφις κυκλώνουν τον άνθρωπο και τον ελέγχουν πνευματικά διά των σκέψεων και  ηθικά διά των πράξεων: ο όφις της γένεσης με αυτόν τον τρόπο  έδωσε τον τρόπο εξουσίας στον Αθηναίο  φιλόσοφο. Αυτός όμως ο Σωκρατικός ανθρωπάκος ο  οποίος απλά σκέπτεται και πράττει με βάση το αποθετήριο ιδεών,μισεί την Πόλη κράτος διότι η πόλις κράτος δεν κατάφερε να κρύψει το πρόβλημα του ζωώδους ανθρώπου: το σωκρατικό υποκείμενο , αδηφάγο και εγωϊστικό, θέλει όλον τον κόσμο: για αυτό ο Σωκράτης διαλύει την Πόλη κράτος, οι Σωκρατικές ιδέες του καλού  και του αγαθού (οι οποίες είναι φρικτές οντολογικές ανύπαρκτες δυνάμεις και αυθαίρετες εάν ίδη κανείς την αχανή κίνηση του σύμπαντος) κατασπαράζουν συλλήβδην τον άνθρωπο και διά του Αριστοτελικού Αλεξάνδρου κυριαρχούν σε όλη την οικουμένη: πλέον οι άνθρωποι μίσησαν τη  φύση μέσα τους: αποθέωσαν το νού και τις ιδέες οι οποίες καμμία σχέση δεν έχουν με το Όν ως τέτοιο: διά του χριστιανισμού όλο αυτό έλαβε τις διαστάσεις ζωής και κριτικού θανάτου, ανταμοιβής και λατρείας, ο άνθρωπος ελησμόνησε ότι όλα αυτά δεν υπάρχουν εάν ανοιχθή  στη θαλασσα του Όντος με τον ατομικό του νόστο: Κατασκευάσθηκε λοιπόν ο άνθρωπος ο οποίος αποχωρίσθηκε από τον οντολογικό του δρόμο (ο αστείος Φρόϋντ το ωνόμασε ασυνείδητο (δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα) έγινε μία θλιβερή εξωτερικότητα η οποία περιμένει το μάννα της ιδέας ώστε επάνω στην επίπλαστη Σωκρατική γνώση να κτίσει την πράξη  του και τη ζωή του: οι επιτήδειοι εξουσιαστές δεν άργησαν να εμφανισθούν: θεοί και πολιτικοί: έμποροι ιδεών οι οποίοι εύκολα κυβέρνησαν σε όλα τα επίπεδα ανθρώπους οι οποίοι φοβούμενοι αυτό το οποίο εκ φύσεως είναι ήθελαν να γνωρίσουν τα δημιουργήματα ιδεών άλλων ώστε να βλέπουν τη ζωή με τα μάτια άλλων: όταν το κατάλαβαν οι Αθηναίοι ήταν αργά: ο Σωκράτης ήπιε περιχαρής το κώνειο  γιατί ήξερε ότι είχε κατά-στρέψει τον κόσμο προς την πορεία της νοητικής  και ηθικής ελεγξιμότητας του  υποκειμένου: δεν είναι τυχαίο ότι τα πρωτοπαλίκαρα των τριάκοντα τυράννων, λίγο πρίν ο απροσδιόριστος Αλκιβιάδης, όλοι αυτοί ήταν μαθητές του Σωκράτους: ανθέλληνες, εγωϊστές, το μόνο που ήθελαν ήταν αυτό που τους είχε μάθει ο δάσκαλος: δεν υπάρχει τίποτε παρά μόνον το καλό και το χρήσιμο που έχετε στο μυαλό σας ως νόες: βλέπετε τον κόσμο όχι με βάση το πραγματικά καλό του Έθνους κράτους (αυτό σε σωκρατική βάση διαχωρίζει τους ανθρώπους διότι οι καταβολές του Έθνους έρχονται από διαφορετικά συμπαντικά κέντρα και οι άνθρωποι μένουν συνδεδεμένοι με  διαφορετικές συμπαντικές καταβολες) αλλά με βάση αυτό το οποίο μπορείτε να σκεφθείτε και με βάση αυτό ενώστε τον κόσμο υπό κοινών ιδεών οι οποίες από ψέμμα θα παρουσιασθούν ως αλήθειες: για αυτό και οι τριάκοντα έδρασαν τόσο εγωϊστικά: θεώρησαν τις ιδέες τους καθολικές αρχές διότι όπως ο δάσκαλος τους δεν μπορούσαν να σεβασθούν το διαφορετικό αλλά ήθελαν όλα να τα ενώσουν κάτω από κοινές αρχές και πράξεις: για αυτό και οι χριστιανοί κατεσκεύσαν  εικόνες του Σωκράτους: κάτω από την ιδέα του θεού τους διέλυσαν κάθε ατομικότητα και ήνωσαν τον κόσμο υπό το φώς του Ιησού: κάτω από το χαρούμενο βλέμμα του Σωκράτους.