Έκθεση-Έκφραση, γ΄λυκείου. Κριτήριο αξιολόγησης με λύσεις.

 

Α. Κείμενο:

Η μαζοποίηση ως υποδούλωση του εγώ.

Η μαζοποίηση είναι μία διαδικασία κατά την οποία η κριτική ικανότητα και η ορθολογική σκέψη κάθε ατόμου μεταβάλλεται σε μία κατάσταση αγελαίας συμπεριφοράς , όπου ξεθωριάζει η ιδιαιτερότητα και αποθεώνεται η γενικότητα και η παθητικότητα. Πιο συγκεκριμένα από τις τελευταίες δεκαετίες του 20^ου αι. λόγω της συνεχούς μετάλλαξης του καπιταλισμού και της γέννησης νέων καταναλωτικών αναγκών παρατηρούμε ότι ο άνθρωπος-καταναλωτής απώλεσε βασικά στοιχεία της κοινωνικότητάς του με αντάλλαγμα την ολική ευημερία και το ατομικιστικό πρότυπο ζωής. Αυτή η μεταστροφή του ατόμου σε έτοιμα πακέτα νοηματοδότησης της πραγματικότητας με τη μορφή παρεχομένων προϊόντων, είχε ως συνέπεια τη συναισθηματική του απογύμνωση και την ψυχική του απομόνωση.

Η προαναφερθείσα διαδικασία επιτεύχθηκε με τάχιστους ρυθμούς και στον Ελλαδικό χώρο, καθώς τις τελευταίες δεκαετίες μέσω και των πασιφανών πολιτικών διευκολύνσεων οι πολίτες επεδίωκαν την προσωπική τους ευχαρίστηση υπονομεύοντας ανθρωπιστικές αρχές και αξίες, όπως η αλληλεγγύη και ο αλληλοσεβασμός. Βασική αιτία για την αλλοίωση της ιδιαιτερότητας ήταν η επιτακτική ανάγκη των αγορών να ελεγχθεί η καταναλωτική συμπεριφορά με αποτέλεσμα μέσω των διαφημίσεων να καμφθούν οι νοητικές και πνευματικές αντιστάσεις των πολιτών.

Επιπροσθέτως πέρα από τις υλικές αιτίες μείζονα ρόλο διαδραμάτισε και η ψυχική προθυμία των καταναλωτών προς την οδό της μαζοποίησης. Χαρακτηριστικά προσεγγίζοντας φροϋδικά το ζήτημα η μαζοποίηση έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με την ύπαρξη κριτικής ικανότητας και ορθολογισμού καθώς προσφέρει στα συμβαλλόμενα μέρη ένα πλαίσιο ασφάλειας και μη ενοχής για οτιδήποτε δυσάρεστο συμβεί στον μελλοντικό ορίζοντα. Αυτό επιτυγχάνεται καθώς την ευθύνη για το αποτέλεσμα των εσφαλμένων επιλογών την επωμίζεται το σύνολο των συμβαλλομένων μερών με αποτέλεσμα τα άτομα να επαναπάυονται σε μία κατάσταση αδρανείας. Δυστυχώς εδώ επαληθεύεται και το συμπέρασμα που έχει εξαχθεί από το πείραμα του Μίλγκραμ καθώς οι άνθρωποι πολλές φορές προτιμούν τη συναισθηματική νηνεμία και τη νοητική ύπνωση από τη δύσκολη οδό της πνευματικής εγρήγορσης και της ανάληψης προσωπικών ευθυνών.

Το φλέγον ζήτημα που γεννιέται από τα προαναφερθέντα είναι ότι η κίβδηλη υλική ευδαιμονία που βίωνε ένα μεγάλο μέρος του δυτικού και Ελληνικού πληθυσμού εξαντλείται καθώς η πολιτική λιτότητας που έχει σκεπάσει τη Δύση έχει επιφέρει τερατώδη αποτελέσματα στην πλειονότητα των πολιτών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να ταραχθεί ο γενικός χαρακτήρας του μαζοποιημένου ανθρώπου καθώς η αναγκαιότητα της επιβίωσης σε εποχές οικονομικής και κοινωνικής κατάπτωσης οδηγεί τα άτομα στον επαναπροσδιορισμό των ηθικών και ανθρωπιστικών αξιών. Στις μέρες μας βρισκόμαστε εν μέσω της συγκεκριμένης διαδικασίας, διότι είναι απαραίτητο για να βγούμε από τον λήθαργο που έχει επιφέρει η οικονομική και ανθρωπιστική κρίση να στραφούμε προς την πνευματική αναγέννηση με τη χρήση των δύο βασικών νοητικών εργαλείων, της κριτικής σκέψης και του ορθολογισμού.

Εν κατακλείδι το στοίχημα για το σημερινό άνθρωπο είναι τεράστιο, καθώς η κρίση ξέβρασε ένα μείζον  αίτημα. Το αίτημα αυτό διαχέεται σε όλα τα επίπεδα (οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, πνευματικό) και προτάσσει την άμεση επαναξιολόγηση του οικονομικού και του πνευματικού μας γίγνεσθαι με απώτερο σκοπό το θρίαμβο της αλληλεγγύης, του αλληλοσεβασμού και της αλληλοκατανόησης.

 

1^ο Θέμα.

1. Σε κάθε μία από τις  διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε το χαρακτηρισμό Σωστό ή Λάθος, ανάλογα με το εάν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι. Να αιτιλογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.

Α)Ο καταναλωτισμός συντέλεσε αποφασιστικά στη μαζοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου.

Β)Η πολιτική που ακολουθήθηκε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας εμπόδισε την ανάπτυξη του καταναλωτισμού.

Γ)Η αποφυγή ανάληψης ευθυνών από τον άνθρωπο είναι βασικός παράγοντας που οδηγεί στην μαζοποίησή του.

Δ)Η οικονομική κρίση έφερε στην επιφάνεια το πρόβλημα της μαζοποίησης.

Ε)Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αρκεί ο επαναπροσδιορισμός του οικονομικού μοντέλου ζωής.

                                                                                                                                                    Μον.15

 

2.Να αξιοποιήσετε το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγράφων του κειμένου για να δημοσιευθεί στη σχολική σας εφημερίδα (60-80 λέξεις).

                                                                                                                                                     Μον.10

 

3.Ποιοί είναι οι λόγοι οι οποίοι σύμφωνα με το συγγραφέα του κειμένου, οδήγησαν στην κυριαρχία της μάζας; Να απαντήσετε μέσα σε 60 λέξεις.

                                                                                                                                                         Μον.5

 

2^ο Θέμα.

1.α) Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη και τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

                                                                                                                                                         Μον.5

Β)Στην τρίτη παράγραφο ο συγγραφέας επικαλείται τον Μίλγκραμ. Ποιόν σκοπό εξυπηρετεί η αναφορά αυτή;

                                                                                                                                                          Μον.2

Γ)Να δηλώσετε τρία χαρακτηριστικά του κειμενικού είδους στο οποίο εντάσσεται το κείμενο.

                                                                                                                                                           Μον.3

 

2.α) Πώς εξασφαλίζεται η συνοχή της δευτέρας παραγράφου;

                                                                                                                                                           Μον.5

Β) Στη φράση «συγκριτικό πλεονέκτημα» και στη λέξη αναγέννηση χρησιμοποιούνται εισαγωγικά. Να εντοπίσετε το ρόλο τους.

                                                                                                                                                      Μον 2.5

 

3 α)Να αναπτύξετε μία παράγραφο 50-70 λέξεων αξιοποιώντας τις φράσεις του κειμένου : αγελαία συμπεριφορά, καταναλωτικές ανάγκες.

                                                                                                                                                           Μον.5

Β)Να βρείτε λέξεις που συγγενεύουν σημασιολογικά με τις παρακάτω: μεταβάλλεται, απογύμνωση, ορθολογισμός, επωμίζεται, θρίαμβος.

                                                                                                                                                        Μον.2.5

 

Γ)Να βρείτε τις δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις και να τις χαρακτηρίσετε (προσδιοριστικές ή προσθετικές, ονοματικές ή επιρρηματικές). «Η μαζοποίηση είναι μία διαδικασία κατά την οποία η κριτική ικανότητα και η ορθολογική σκέψη κάθε ατόμου μεταβάλλεται σε μία κατάσταση αγελαίας συμπεριφοράς, όπου ξεθωριάζει ή ιδιαιτερότητα και αποθεώνεται η γενικότητα και η παθητικότητα».

                                                                                                                                                           Μον.5

3^ο θέμα.

Με αφορμή τα μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας στο οποίο συζητήσατε για τη μαζοποίηση αποφασίζετε να γράψετε ένα άρθρο στο σχολικό περιοδικό στο οποίο θα αναφερθείτε:

Α) Στα αποτελέσματα της μαζοποίησης

Β) και στο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τα ΜΜΕ στην αντιμετώπιση του φαινομένου της μαζοποίησης και του κοινωνικού κομφορμισμού (350-400 λέξεις).

                                                                                                                                                       Μον.40

 

 

Α  Π  Α  Ν  Τ Η  Σ  Ε  Ι  Σ.

43o Κριτήριο

 

1ο Θέμα

Α1.α) Σωστό <<Πιο συγκεκριμένα ... ζωής>>.

β) Λάθος <<Η προαναφερθείσα ... αλληλοσεβασμός>>.

γ) Σωστό <<Δυστυχώς ... ευθυνών>>.

δ) Λάθος <<Αυτό έχει ... αξιών>>.

ε) Λάθος <<Το αίτημα ... γίγνεσθαι>>.

 

2. <<Τι προκάλεσε την μαζοποίηση;>>

  Οι αιτίες της μαζοποίηση που πλήττει τις σύγχρονες κοινωνίες είναι υλικές και ψυχικές. Υλικές, για στον βωμό των καταναλωτικών αναγκών και της προσωπικής ευημερίας θυσιάζονται οι ανθρώπινες αξίες. Σε αυτό βοήθησε και η πολιτική που ακολουθήθηκε και στη χώρα μας. Ψυχικές, γιατί έχει παρατηρηθεί μια <<φυσική>> ροπή του ανθρώπου προς τον ασφαλή και εύκολο δρόμο των μαζικών αποφάσεων, που δεν απαιτεί κριτική σκέψη.

 

3. Ο συγγραφέας τονίζει ότι οι αιτίες που συντέλεσαν στην ανάπτυξη του κοινωνικού κομφορμισμού είναι ο καταναλωτισμός (νέες καταναλωτικές ανάγκες) (πολιτικές διευκολύνσεις)και η ψυχική ραθυμία των ανθρώπων. Αναλυτικότερα, μανία διακατέχει τον σύγχρονο άνθρωπο του <<πολιτισμένου>> κόσμου να καταναλώνει όλο και περισσότερα αγαθά σε μία προσπάθεια επίτευξης της υλικής ευημερίας, με αποτέλεσμα την απώλεια της ψυχικής ευημερίας. Παράλληλα, η ασφάλεια και η απενοχοποίηση που προσφέρει η μάζα στα μέλη της βρήκε πρόσφορο έδαφος στον ήδη αλλοτριωμένο άνθρωπο.

 

2ο Θέμα

1.α) Δομή πρώτης παραγράφου

Θεματική περίοδος: Η μαζοποίηση ... παθητικότητα.

Λεπτομέρειες: Πιο συγκεκριμένα ... των πολιτών.(πρότυπο ζωής)

Κατακλείδα: Δεν εντοπίζεται(αυτή η μεταστροφή….απομόνωση).

 

  Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο του αιτίου-αποτελέσματος. Συγκεκριμένα, στην θεματική πρόταση αναφέρεται το αποτέλεσμα (μαζοποίηση) και στις λεπτομέρειες αναλύεται η βασική αιτία που είναι το καταναλωτικό μοντέλο ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες (αποτέλεσμα-αίτιο).

 

β) Η αναφορά στο πείραμα του Μίλγκραμ στοχεύει στην ενίσχυση της αξιοπιστίας της άποψης που διατύπωσε στις λεπτομέρειες της ίδιας παραγράφου: η μαζοποίηση προσφέρει αίσθημα ασφάλειας και απενοχοποίηση στο άτομο, γι' αυτό και καθίσταται ευεπίφορο σε αυτήν. Με την παράθεση ενός τεκμηρίου (αυθεντία), δίνεται επιστημονικότητα στα γραφόμενα.

 

γ) Το παραπάνω κείμενο είναι άρθρο που προορίζεται για ηλεκτρονική εφημερίδα. Χαρακτηριστικά που πιστοποιούν το χαρακτηρισμό είναι: 1. Θίγει ένα επίκαιρο θέμα γενικού ενδιαφέροντος που απασχολεί την κοινή γνώμη και απευθύνεται σε ευρύ κοινό. 2. Έχει πληροφοριακό ενημερωτικό χαρακτήρα. 3. Χρησιμοποιεί την επίκληση στη λογική, την κυριολεκτική γλώσσα και το γ΄ πρόσωπο.

 

2.α) Ανιχνεύοντας την μορφική σύνδεση μεταξύ των προτάσεων εντοπίζουμε διορθωτικές λέξεις, επαναλήψεις και συγγενικούς νοηματικούς όρους. Αναλυτικότερα, η λέξη <<επιπροσθέτως>> συνδέει νοηματικά την πρώτη με την δεύτερη παράγραφο, ενώ η έκφραση <<πιο συγκεκριμένα>> δίνει περισσότερες λεπτομέρειες για τα αποτελέσματα της μαζοποίησης. Ακόμη, επαναλαμβάνονται λέξεις ή φράσεις, όπως <<μαζοποίηση>> και <<συμβαλλόμενα μέλη>>. Τέλος, γίνεται χρήση λέξεων που έχουν νοηματική συγγένεια και συνάφεια <<κριτική ικανότητα-ορθολογισμός, αδράνεια-συναισθηματική νηνεμία-νοητική ύπνωση>> προκειμένου να διατηρηθεί ενιαίο ύφος στην παράγραφο.

 

β) <<συγκριτικό πλεονέκτημα>>: τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται αφενός γιατί πρόκειται για μια τυποποιημένη φράση στη γλώσσα και αφετέρου, για να δηλώσει ότι χρησιμοποιείται μεταφορικά.

 

<<αναγέννηση>>: τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται, για να δηλωθεί η μεταφορική χρήση της λέξης.

 

3.α) Η σύγχρονη κοινωνία έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια της υγιούς καταναλωτικής συμπεριφοράς. Με άλλα λόγια, άνθρωποι και κοινωνία κινούνται σε ξέφρενους παραγωγικούς και καταναλωτικούς ρυθμούς, με σκοπό να καλύψουν δευτερεύουσες καταναλωτικές ανάγκες. Είναι μία κατεύθυνση χωρίς συγκεκριμένο προορισμό. Υπαγορεύεται σε μεγάλο βαθμό από την αγελαία συμπεριφορά που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο άνθρωπο και τον καθιστά θιασώτη ενός ομοιόμορφο τρόπου ζωής.

 

β) μεταβάλετε: διαφοροποιείται, απογύμνωση: αποστέρηση, ορθολογισμός: ρασιοναλισμός, επωμίζεται: υποχρεώνεται, θρίαμβο: νίκη

 

γ) << κατά την οποία η κριτική ικανότητα και η ορθολογική σκέψη κάθε ατόμου μεταβάλλεται σε μια κατάσταση αγελαίας συμπεριφοράς>>. Δευτερεύουσα ονοματική επιθετική προσδιοριστική στην λέξη <<διαδικασία>>.

 

<< όπου ξεθωριάζει η ιδιαιτερότητα και αποθεώνεται η γενικότητα και η παθητικότητα>>. Δευτερεύουσα αναφορική επιρρηματική πρόταση, προσθετική, που εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα <<όπου>> και έχει θέση επιρρηματικού προσδιορισμού.   

 

3ο Θέμα

Η δύναμη της μάζας

 

  Βασικό γνώρισμα των σύγχρονων κοινωνιών αποτελεί το φαινόμενο της μαζοποίησης, απόρροια μίας σειράς κοινωνικών αλλαγών που σχετίζονται, κυρίως, με την τεχνολογική επανάσταση. Η αδιαμφισβήτητη δύναμη της μάζας είναι εξίσου διαβρωτική τόσο για τα άτομα, όσο και για τις κοινωνίες που πλήττονται από αυτήν. Η μαζοποίηση ως φαινόμενο είναι  αρκετά περίπλοκο να περιγραφεί και να εξηγηθεί. Όχι όμως και τα αποτελέσματα της.

  Η συμμόρφωση του ατόμου στις επιταγές της μάζας έχει σοβαρές συνέπειες σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, υπό την καταλυτική επίδραση της μάζας η κριτική σκέψη απουσιάζει. Η αντίσταση του ατόμου κάμπτεται σημαντικά και δημιουργείται το κατάλληλο έδαφος για την εύκολη διάδοση μηνυμάτων χειραγωγικού περιεχομένου. Επίσης, η ιδιαιτερότητα του ανθρώπου, η ατομική του συνείδηση και η αυτονομία της ύπαρξης του εξαλείφονται. Το άτομο παύει να είναι ουσιαστικά ελεύθερο, ικανό να ενεργεί αυτοβούλως και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες. Η απώλεια της προσωπικότητας γρήγορα το μεταβάλει σε άβουλο όν.

  Σε κοινωνικό επίπεδο, η μαζοποίηση υπονομεύει σημαντικά τη δημοκρατία. Η εύρυθμη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος απαιτεί την συμμετοχή αυτόνομων και υπεύθυνων ατόμων. Σε μία μαζικοποιημένη κοινωνία, ωστόσο, οι πνευματικά ανεξάρτητες πολιτικές οντότητες απουσιάζουν. Τέλος, η ομοιομορφία και ο τυποποιημένος τρόπος ζωής, που επιβάλλεται από την μαζοποίηση, προσβάλλει και τους κοινωνικούς θεσμούς. Πολλές ηθικές αξίες καταργούνται και η κοινωνική συνοχή διαταράσσεται. Το αποτέλεσμα είναι, με το γκρέμισμα των αξιών τους, οι κοινωνίες να δυσκολεύονται να διατηρήσουν την πολιτισμική τους ταυτότητα και να οδηγούνται στην διάλυση και την αποσύνθεση.

  Τα ΜΜΕ έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την εξάπλωση του φαινομένου της μαζοποίησης  και την ενίσχυση του κοινωνικού κομφορμισμού στις σύγχρονες κοινωνίες. Αποτελούν το κυρίαρχο μέσο για την εξάπλωση των τυποποιημένων μηνυμάτων, δρώντας υπονομευτικά κατά της ατομικής διαφορετικότητας και της ιδιαίτερης πολιτισμικής ταυτότητας των κοινωνιών. Η διοχέτευση της τεράστιας επιρροής τους στην αντίθετη κατεύθυνση, θα μπορούσε να πλήξει καίρια το πρόβλημα του κοινωνικού κομφορμισμού. Η προβολή από μέρους τους της αξίας του πλουραλισμού έναντι της ομοιομορφίας, θα μπορούσε να διαμορφώσει και ανάλογες μορφές συμπεριφοράς. Η δυναμική τους θέση στη σημερινή εποχή προσφέρει τεράστιες δυνατότητες εκμετάλλευσης της ισχυρής επίδρασης τους, μέσα στην κοινωνία, με σκοπό την αφύπνιση των ναρκωμένων ατομικών συνειδήσεων και την διεκδίκηση του δικαιώματος τους στην πολιτισμική ιδιαιτερότητα.

  Μία μαζικοποιημένη κοινωνία, με μέλη άβουλα και εξομοιωμένα, απορροφημένα από το πλήθος, είναι μια κοινωνία που διέπεται από τους κανόνες της αγέλης. Η πρόοδος του εσωτερικό της, ατομική και συλλογική, είναι αβέβαιη. Ο ρόλος, ωστόσο, των κοινωνιών είναι να προσφέρουν στα μέλη τους τις κατάλληλες συνθήκες για την εξέλιξη και την ανάπτυξη τους και όχι να τα κρατούν δέσμια ενός κατευθυνόμενου τρόπου σκέψης και ζωής. Κατά ανάλογο τρόπο, πρέπει να λειτουργούν και τα άτομα, ως αυθύπαρκτες και ελεύθερες οντότητες οφείλουν να στοχεύουν στην πρόοδο των κοινωνιών τους. Κρίνεται, επομένως, επιτακτική η ανάγκη να ληφθούν μέτρα, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, που θα περιορίσουν την σύγχρονη τάση της μαζικής ισοπέδωσης ατόμων και κοινωνικών συνόλων.