Έκφραση-Έκθεση Γ΄Λυκείου. Κριτήριο Αξιολόγησης με ενδεικτικές απαντήσεις. Η απώλεια της ιδιωτικότητας.

Κείμενο:

Το πρώτο πράγμα που τέθηκε σε κρίση από την παγκοσμιοποίηση των επικοινωνιών μέσω του Ίντερνετ είναι η έννοια των συνόρων. H έννοια των συνόρων είναι αρχαία όσο και το ανθρώπινο είδος ή μάλλον όσο όλα τα ζωϊκά είδη.

Σε ανθρώπινο επίπεδο, η ζώνη προστασίας εκτείνεται από το άτομο στην κοινότητα. Τα όρια-  των πόλεων, της περιοχής, του βασιλείου- θεωρούνταν ανέκαθεν μία συλλογική διεύρυνση των ατομικών σφαιρών προστασίας.Μερικές φορές ή έννοια των συνόρων ήταν τόσο επίμονη ώστε να προκαλεί την ανέγερση ενός τείχους μέσα στην ίδια πόλη προκειμένου να καθορισθεί ποιος ήταν από εδώ και ποιος από εκεί.  Το σύνορο όχι μόνον προστατεύει την κοινότητα από μία επίθεση ξένων αλλά και από το βλέμμα τους. Τα τείχη και το γλωσσικό φράγμα  μπορούν να χρησιμεύσουν σε ένα δεσποτικό καθεστώς για να κρατήσει τους υπηκόους του σε άγνοια γύρω από τα όσα συμβαίνουν αλλού, αλλά εν γένει εγγυώνται στους πολίτες ότι οι πιθανοί εισβολείς δεν έχουν πληροφορίες για τα ήθη, για τα πλούτη, για τις εφευρέσεις, για τα συστήματα καλλιέργειάς τους.

Αντίστροφα, οι υπήκοοι ανέκαθεν πλήρωναν αυτή την κοινωνική μυστικοπάθεια αποδεχόμενοι την απώλεια της ιδιωτικής τους μυστικοπάθειας.  Διαφόρου τύπου ανακρίσεις κοσμικές ή θρησκευτικές, είχαν δικαίωμα να παρακολουθούν τη συμπεριφορά και συχνά μάλιστα τις σκέψεις των υπηκόων, και ας μην μιλήσουμε για τους τελωνειακούς και φορολογικούς νόμους μέσω των οποίων θεωρούνταν πάντα σωστο ο ιδιωτικός πλούτος των πολιτών να είναι γνωστός στο κράτος.

Με το ίντερνετ η ίδια η έννοια του εθνικού κράτους μπαίνει σιγά-σιγά σε κρίση. Το ίντερνετ δεν είναι απλώς το μέσον που επιτρέπει να δημιουργηθούν διεθνείς και πολύγλωσσες chat lines. Σήμερα μία πόλη της Πομερανίας μπορεί να αδελφοποιηθεί με ένα κέντρο της Εστρεμαδούρα, βρίσκοντας on line  κοινά ενδιαφέροντα και εμπορικές συναλλαγές πέρα από τις εθνικές οδούς που ακόμη διασχίζουν σύνορα. Σήμερα μέσα στα ακατάπαυστα κύματα των μεταναστών είναι όλο και πιο εύκολο για μία μουσουλμανική κοινότητα της Ρώμης να συνδεθεί με μία μουσουλμανική κοινότητα του Βερολίνου.

Ωστόσο αυτή η πτώση των συνόρων προκάλεσε δύο αντίθετα φαινόμενα. Από τη μία δεν υπάρχει πιά εθνική κοινότητα που να μπορεί να εμποδίσει τους πολίτες της να γνωρίσουν αυτό που συμβαίνει σε άλλες χώρες και σύντομα θα είναι αδύνατο να εμποδίσεις τον πολίτη οποιασδήποτε δικτατορίας να μαθαίνει σε πραγματικό χρόνο αυτό το οποίο συμβαίνει αλλού. Από την άλλη η αυστηρή παρακολούθηση που ασκούν τα κράτη στις δραστηριότητες των πολιτών πέρασε σε άλλα κέντρα εξουσίας που είναι τεχνολογικά σε θέση (αν και όχι πάντα νόμιμα) να γνωρίζουν σε ποιόν γράψαμε , τι αγοράσαμε , ποια ταξίδια κάναμε, ποιες είναι οι εγκυκλοπαιδικές παραξενιές μας και ακόμα και οι σεξουαλικές προτιμήσεις μας.

Το μεγάλο πρόβλημα του πολίτη  που διαφυλάττει ζηλότυπα την ιδιωτική ζωή του, δεν είναι το να προφυλαχθεί από τους hackers  που δεν είναι περισσότεροι ή πιο επικίνδυνοι από τους παλαιούς ληστές των δρόμων που λήστευαν κάποτε τους εμπόρους αλλά από τα cookies  και από όλα τα άλλα τεχνολογικά θαύματα που επιτρέπουν τη συλλογή πληροφοριών για το άτομό μας.

Μία πρόσφατη τηλεοπτική εκπομπή πείθει το παγκόσμιο κοινό ότι ή κατάστασή του Μεγάλου Αδελφού έγκειται στο να αποφασίσουν (με μία ελεύθερη αν και αξιοθρήνητη πράξη βούλησης) ορισμένα άτομα να αφήσουν τα ευτυχισμένα να κατασκοπεύουν πλήθη να τους παρακολουθούν. Αλλά αυτός δεν είναι ο μεγάλος αδελφός για τον οποίο μιλούσε ο Όργουελ. Ο μεγάλος αδελφός του Όργουελ μπαίνει σε λειτουργία από μία στενή νομενκλατούρα που κατασκοπεύει κάθε ατομική πράξη κάθε μέλους του πλήθους ενάντια στις επιθυμίες όλων.  Ο Μεγάλος αδελφός του Όργουελ δεν είναι η τηλεόραση όπου εκατομμύρια ηδονοβλεψίες κοιτάζουν ένα μόνον επιδειξία. Είναι το πανοπτικόν του Μπένθαμ όπου πλήθος φρουροί παρατηρούν απαρατήρητοι και αόρατοι έναν και μόνον καταδικασμένον.

Σήμερα ο μεγάλος αδελφός που μας παρατηρεί δεν έχει πρόσωπο και δεν είναι ένας, είναι το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας. Όπως και η εξουσία του Φουκώ δεν είναι μία αναγνωρίσιμη οντότητα αλλά είναι το σύνολο μιάς σειράς κέντρων που δέχονται το παιχνίδι και αλληλοϋποστηρίζονται σε σημείο ώστε όποιος κατασκοπεύει από ένα κέντρο εξουσίας τους άλλους να ψωνίζουν σε ένα σούπερ μάρκετ θα κατασκοπευθεί  με τη σειρά του όταν θα πληρώνει το ξενοδοχείο με την πιστωτική του κάρτα. Όταν η εξουσία δεν έχει πλέον πρόσωπο γίνεται ανίκητη. Ή τουλάχιστον είναι δύσκολο να την ελέγξεις.

Uberto Eco, Με το βήμα του κάβουρα, θερμοί πόλεμοι και λαϊκισμός των ΜΜΕ , Ελληνικά Γράμματα, 2006.

1^ο θέμα:

1. α. Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν   να δώσετε το χαρακτηρισμό «Σωστό» ή «Λάθος» ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή λάθος. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο:

Ι) Η διαδικτυακή επικοινωνία ενίσχυσε την έννοια των συνόρων: Λάθος (Το πρώτο πράγμα…είναι η έννοια των συνόρων0.

ΙΙ) Μέσω της ανέγερσης των τειχών παρεμποδίζεται ακόμη και η οπτική επαφή των δύο πλευρών: Σωστό (Μερικές φορές…και ποιος από κεί).

ΙΙΙ) Το γλωσσικό τείχος γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από δεσποτικά καθεστώτα : Σωστό (τα τείχη…σε ένα δεσποτικό καθεστώς).

IV) Ένα από τα μειονεκτήματα του διαδικτύου είναι η δημιουργία πολυγλωσσικών κοινοτήτων: Σωστό (το ίντερνετ δεν είναι ….chat lines).

V) Η έννοια της εξουσίας σήμερα είναι ανεξέλεγκτη: Σωστό (ή τουλάχιστον είναι δύσκολο να την ελέγξεις).

Β) « Το σύνορο όχι μόνον προστατεύει την κοινότητα από μία επίθεση ξένων αλλά και από το βλέμμα τους» . Να αναλύσετε το περιεχόμενο της περιόδου σε μία παράγραφο 70-90 λέξεων.

Το σύνορο ως όριο ανάμεσα σε κράτη και ανθρώπους, διαχωρίζει όχι μόνον τα άτομα ως δράση αλλά και ως σκέψη και συναισθηματικότητα. Τα πρόσωπα τα οποία αδυνατούν να ξεπεράσουν σύνορα και να προχωρήσουν σε μία άλλη ποιότητα ζωής αδυνατούν να προσεγγίσουν τους συνανθρώπους τους εντός των συνόρων όχι μόνο σαν σωματική επαφή αλλά και ως βλέμμα που γεννά σκέψεις, όνειρα, νέες επιθυμίες. Γίνεται λοιπόν κατανοητό ότι τα σύνορα όταν δεν σέβονται τα δίκαια αιτήματα των ανθρώπων αποξενώνουν τους ανθρώπους και πραγματικά αλλά και ως σκέψη, φαντασία, αφαιρώντας τους τη δυνατότητα να δούν με άλλο βλέμμα μία άλλη ποιότητα ζωής.

2.Να γράψετε ένα περιληπτικό κείμενο 70-90 λέξεων  για το περιεχόμενο των παραγράφων 4,5,6,7 με σκοπό να δημοσιοποιηθεί ως άρθρο σε διαδικτυακή εφημερίδα.

Ο συγγραφέας αντιμετωπίζει κριτικά την ηλεκτρονική κατάργηση των συνόρων. Αρχικά αναφέρει ότι ναι μεν οι πολίτες θα μαθαίνουν τι πραγματικά συμβαίνει σε όλα τα κράτη της γής, όμως είναι δυνατόν κάποιοι να μαθαίνουν προσωπικές πληροφορίες των ανθρώπων.Θεωρεί ο γράφων ότι υπάρχουν προβληματικά πληροφοριακά εργαλεία τα οποία μπορούν να αντλήσουν απόρρητες πληροφορίες για τον κάθε άνθρωπο. Κατακλείοντας διαπιστώνει ότι ο Μεγάλος Αδελφός δεν είναι ένα συγκεκριμένο μέγεθος αλλά η αόρατη εξουσία σαν παντοδύναμη ενέργεια.

2^ο Θέμα: 

1. Πώς εξασφαλίζεται η συνοχή ανάμεσα στις παραγράφους 2και 3 του κειμένου αλλά και ανάμεσα στην 4^η και 5^η παράγραφο  του κειμένου; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

Η συνοχή ανάμεσα στην 2^η και 3^η παράγραφο επιτυγχάνεται με τη λέξη «αντίστροφα» η οποία συνδέει αντιθετικά τις δύο παραγράφους, η 3^η παράγραφος θα ασχοληθεί από άλλη οπτική γωνία με το ίδιο θέμα που ασχολείται η 2^η παράγραφος ( με το ηλεκτρονικό άνοιγμα των συνόρων). Η επανάληψη της λέξης υπήκοοι τονίζει ότι προσπαθεί και στις δύο παραγράφους να αναλύσει τις σκέψεις και αντιδράσεις των ανθρώπων σε σχέση με τις τεχνολογικές αλλαγές που συμβαίνουν στον κόσμο.

Η συνοχή ανάμεσα στην παράγραφο 4 και 5 συμβαίνει με τη λέξη ωστόσο η οποία δηλώνει τη διάθεση του συγγραφέως να συνεχίσει τον προβληματισμό της παραγράφου 4 στην παράγραφο 5 αλλά αντιθετικά προβάλλοντας αντίθετες ενστάσεις σε σχέση με όσα ήδη υποστήριξε. Δεν είναι όλα άψογα με την κατάργηση των εθνών-κρατών. Αυτό το σκοπό εξάλλου εξυπηρετεί και η επανάληψη της λέξης σύνορο.

2.Να αποδώσετε με πλαγιοτίτλους το νόημα της 4^ης 5^ης  και 8^ης παραγράφου του κειμένου:

4^η παράγραφος: η υπερεθνική ταυτότητα του διαδικτύου.

5^η παράγραφος:  επιφυλάξεις σε σχέση με τη διαδικτυακή κατάργηση του έθνους- κράτους.

8^η παράγραφος:  η φύση της εξουσιαστικότητας του μεγάλου αδελφού.

3. Να ερμηνεύσετε τις παρακάτω λέξεις/ φράσεις  του κειμένου με βάση τα κειμενικά συμφραζόμενα: ατομικές σφαίρες προστασίας, γλωσσικό φράγμα, εθνική κοινότητα.

 Ατομικές σφαίρες προστασίας: Οι προσωπικές  πνευματικές και ηθικές πίστεις και αξίες του κάθε ανθρώπου προκειμένου να διακρίνεται ως προσωπικότητα, συμφωνώντας ή διαφωνώντας σε κάθε αλλαγή που συμβαίνει γύρω του.

Γλωσσικό φράγμα: Η προσπάθεια ενός έθνους-κράτους να επικοινωνεί μόνο μέσα από τη δική του σύλληψη του κόσμου και του ανθρώπου όπως αυτή αντανακλάται στη γλώσσα και στις εθνικές της λέξεις.

Εθνική κοινότητα: Το σύνολο  των ανθρώπων μιάς περιοχής , το οποίο συνέχεται από κοινά χαρακτηριστικά καταγωγής, γλώσσας, ηθών και εθίμων, θρησκείας, συγγενείας.

4.Να εξηγήσετε τη λειτουργία της παρένθεσης στην 5^η παράγραφο του κειμένου:

Η παρένθεση θέλει να προβάλει ένα σημαντικό στοιχείο το οποίο επειδή θα διέκοπτε την αρχική ροή του κειμένου, τίθεται μέσα σε παρένθεση, διότι αντιπροσωπεύει πληροφορία η οποία οπωσδήποτε θα έπρεπε έστω δευτερευόντως και εκτός της κυρίας ροής  του κειμένου να δηλωθεί. Συγκεκριμένα ο συγγραφέας με την πληροφορία της παρενθέσεως θέλει να μας γνωρίσει τη γνώμη του ότι μέσα στο διαδίκτυο δεν είναι πάντα δίκαιος και έννομος ο τρόπος αλίευσης προσωπικών δεδομένων χρηστών, υπονοώντας ότι θα πρέπει να τεθεί συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο.

3^ο θέμα:

Να αναπτύξετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας σε μία ομιλία σε εκπαιδευτικό συνέδριο σχετικά με τους κινδύνους του διαδικτύου και τα απαραίτητα μέτρα προστασίας από αυτούς (350-400 λέξεις0.

Αγαπητοί σύνεδροι.

Το συνέδριο πράγματι ασχολείται με ένα σημαντικότατο θέμα, τους υφέρποντες κινδύνους του διαδικτύου και τους τρόπους αντιμετώπισής τους. Επειδή το διαδίκτυο αργά αλλά σταθερά αντικαθιστά τον πραγματικό κόσμο, μάλιστα μέσα στην εικονικη πραγματικότητα αρχίζουν να ζούν όλο και περισσότεροι νέοι θα πρέπει επιτέλους όχι ως ευχολόγια αλλά με σοβαρό λόγο να ενσκύψουμε στους κινδύνους του κόσμου της πληροφορικής και στην πιθανή αντιμετώπισή τους.

Κυρίες και κύριοι.

Το μεγάλο πρόβλημα της πραγματικής ζωής είναι η ασφάλεια, αυτό φαίνεται ότι είναι ο μεγάλος κίνδυνος και του διαδικτύου. Η ανασφάλεια των διαλόγων, των επαφών, των συναναστροφών και των ποικίλων γνωριμιών, μιάς και στον κόσμο του παγκοσμίου ιστού έχει  υποκατασταθεί η προσωπική επαφή από ψευδώνυμα και τροποποιημένες φωτογραφίες. Κρίνεται ως απόλυτη αναγκαιότητα οι χρήστες, ειδικά οι νέοι χρήστες του διαδικτύου να μην εμπιστεύονται τυφλά τα πρόσωπα με τα οποία συζητούν και να ζητούν συνεχώς νέες αποδείξεις της πραγματικής ταυτότητάς τους.

Ο κίνδυνος ο οποίος μόλις αναφέρθηκε προοιωνίζει και τον επόμενο, ο εικονικός χώρος του υπολογιστή κατακλύζεται από πληροφορίες πολλές φορές αναληθείς και αγνώστου προελεύσεως. Οι χρήστες θα πρέπει να διασταυρώνουν τις πληροφορίες που διαβάζουν πρίν τις υιοθετήσουν. Επίσης επιβάλλεται να αντιστέκονται κριτικά στον καταιγισμό αισχρών και χυδαίων ιστοσελίδων οι οποίες αποκλειστικό σκοπό έχουν την πνευματική αποχαύνωση και την καλλιέργεια μιάς υλιστικής και ανεύθυνης στάσης ζωής. Ας αναφέρουμε σαν παράδειγμα το γεγονός ότι το διαδίκτυο κατακλύζεται από τη βιομηχανία αισχρών θεαμάτων η οποία σκοπό έχει την πλήρη ελεγξιμότητα των ιστοεπισκεπτών. Η παιδεία και τα υγιή πρότυπα αποτελούν ανάχωμα σε αυτή την αισχρή πραγματικότητα του ηλεκτρονικού κόσμου.

Ίσως όμως ο μεγαλύτερος πιο προσωπικός κίνδυνος ο οποίος ξεπετάγεται μέσα από την αλόγιστη ειδικά χρήση του διαδικτύου είναι η αποκοπή του ανθρώπου από την προσωπική πραγματικότητα, η απομόνωσή του και η παθητικοποίησή του, όπως και η ψεύτικη θεοποίησή του. Ο άνθρωπος σταδιακά δεν έχει ανάγκη τους φίλους του, την καθημερινότητά του, τη ζωή του, μαθαίνει στην εύκολη αλίευση πληροφοριών χωρίς να κουράζεται με μία έρευνα σε βιβλιοθήκη.  Επίσης συνηθίζει στο ότι με ένα πάτημα κουμπιού όλα θα του ικανοποιούνται. Είναι αναγκαιότητα ο άνθρωπος να χρησιμοποιεί τον υπολογιστή και όχι το αντίστροφο, το νοήμον υποκείμενο της εποχής μας σταδιακά ας αναπτύσσει την προσωπικότητά του μέσα από τους άλλους, μέσα από τη φιλία με τους συνανθρώπους του, έχοντας την αυτογνώση ότι ως άνθρωπος συνεχώς οικοδομείται στηριζόμενος στον δικό του προσωπικό αγώνα και στις συμβουλές και πράξεις των άλλων.

Εν κατακλείδι θα πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι ο κυβερνοχώρος δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός, αποβαίνει ωφέλιμος ή βλαβερός ανάλογα με τη χρήση του.  Το διαδίκτυο για τον κριτικό άνθρωπο της παιδείας και της κοινωνίας αποτελεί ένα μέσο το οποίο προσθέτει ένα ακόμη λίθο στη διαρκή εξέλιξή του. Ας το δούμε ως φίλο λοιπόν. Σε κάθε κακή όμως επιρροή του ας το αντιμετωπίζουμε ως ύπουλο εχθρό προτάσσοντας κρίση και παιδεία.

 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.