ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

 

Αναζητήστε την εμπλουτισμένη μορφή του κειμένου και διαβάστε τα σχόλια για τη ζωή και το έργο του εθνικού μας ποιητή.

 

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C113/351/2365,8989/

 

Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι είναι το ποίημα που τον απασχόλησε όσο κανένα άλλο. Ελεύθεροι είναι οι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου κατά τη δεύτερη, μεγάλη πολιορκία, από το 1825 ως την απεγνωσμένη και ηρωική έξοδο την παραμονή των Βαΐων του 1826, η υψηλότερη ίσως και αποφασιστικότερη στιγμή της Επανάστασης. Οι Μεσολογγίτες αμύνονται κατά τη διάρκεια της Πολιορκίας με σθένος. Υπομένουν καρτερικά και παλεύουν απέναντι στο Κακό: Τις φυσικές κακουχίες (πείνα, αρρώστιες, τον θάνατο), τον εξωτερικό εχθρό δηλ. τους Τούρκους, αλλά και τον εσωτερικό δηλ. τον ίδιο τους τον εαυτό που τους καλεί να γευτούν τον πειρασμό της άνοιξης και του έρωτα, την ίδια τη ζωή, συνθηκολογώντας με τον εχθρό. Αυτοί όμως κατόρθωσαν να νικήσουν το Κακό, διατηρώντας ακέραιο το ήθος τους παραμένοντας ουσιαστικά, εσωτερικά ελεύθεροι, αν και ήταν πολιορκημένοι. Το Καλό νίκησε και η εσωτερική τους πάλη, τους έκανε να ξεπεράσουν την ανθρώπινη τους φύση και να τους οδηγήσει στην ηθική ολοκλήρωση.

Ο Σολωμός ζει από κοντά τα γεγονότα —οι κανονιές από το πολιορκημένο φρούριο ακούγονταν πολλές φορές ως τη Ζάκυνθο—, το ποίημα όμως δεν το γράφει με νωπές εντυπώσεις της στιγμής, αλλά πολύ αργότερα. Το ποίημα αυτό απασχόλησε τον ποιητή όσο κανένα άλλο, όμως ποτέ δεν ολοκληρώθηκε και έφτασε σ΄ εμάς σε αποσπάσματα, τα οποία ανήκουν σε Τρία Σχεδιάσματα, που το καθένα αντιπροσωπεύει όχι μόνο διαφορετικό στάδιο επεξεργασίας αλλά και διαφορετική ποιητική αντίληψη. Έχουμε ένα πρώτο σχεδίασμα, κάτι σαν δοκιμή περισσότερο, γύρω στα 1830. Το Β' και το Γ' σχεδίασμα τα έχουμε σε μια σειρά από «αποσπάσματα»· έτσι τουλάχιστο τα ονομάζουμε συνήθως. Αλλά η ονομασία είναι απατηλή· τα μέρη αυτά δεν είναι αποσπασμένα από ένα ολοκληρωμένο σύνολο, δεν είναι τυχαία θραύσματα σαν τα αποσπάσματα της Σαπφώς ή του Αρχιλόχου. Ο Σολωμός δεν προχώρησε ποτέ στην ολοκλήρωση· δε θέλησε ή δεν ενδιαφέρθηκε να εντάξει τα λυρικά αυτά κομμάτια σ’ ένα σύνολο αφηγηματικό ή «επικολυρικό».

Στόχος του  είναι να υμνήσει το σθένος των Μεσολογγιτών να ξεπεράσουν όλα τα υλικά και ψυχικά εμπόδια και την απόφασή τους να προτιμήσουν την ηρωική έξοδο και το θάνατο πάρα την ταπεινωτική παράδοση.

 

Ακούστε μελοποιημένο το πρώτο απόσπασμα από το αρχείο της ΕΡΤ :

https://www.youtube.com/watch?v=jfOKmo81GxU

Θεματικά κέντρα του ποιήματος:

Α Πείνα και απόγνωση των υπερασπιστών του Μεσολογγίου

Β Η φύση, η άνοιξη και ο έρωτας

Γ Η χαρά της ζωής και ο πειρασμός

Δ Ο εσωτερικός διχασμός των πολιορκημένων 

 

Ο τίτλος του ποιήματος εκφράζει μια αντίθεση. Ποια είναι αυτή με βάση το εισαγωγικό σημείωμα; ……………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………..

 

Πρώτο  απόσπασμα του Β΄ Σχεδιάσματος

Δώστε ένα πλαγιότιτλο………………………………………….

Ποια είναι τα πρόσωπα που κυριαρχούν;………………………………

 

Ο ποιητής δείχνει τη νεκρική σιγή με δύο εικόνες;

Α) Η μάνα με μαυρισμένα από την πείνα μάτια ζηλεύει το πουλί γιατί…………………………………………………………………………………..

Β) Ο σκληροτράχηλος Σουλιώτης κλαίει παράμερα,  γιατί………………………………………………………………………………….                        

Οι δύο εικόνες εκφράζουν την ερήμωση και την απόγνωση. Ποια συναισθήματα σας δημιουργεί;……………………………………………………………………………….

 

Εντοπίστε τα παρακάτω εκφραστικά μέσα που βρίσκονται στους στίχους 1-6.

 Μεταφορά: ……….……………………………………………………………..................

 Προσωποποίηση:.…………………………………………………………………………..

 Παρήχηση: .………………………………………………………………………………….

 Αντίθεση:…………………………………………………………………………………...

 Συνεκδοχή:..…………………………………………………………………………………

 

Δεύτερο απόσπασμα του Β΄ Σχεδιάσματος

Ποια είναι τα πρόσωπα που κυριαρχούν στους δύο πρώτους στίχους;……………………………….. Ποιο εκφραστικό στοιχείο είναι;………………………………………………………………………………….

 

Η φύση βρίσκεται στην καλύτερη ώρα της ζωής, χαράς, δημιουργίας και έρωτα, σε αντίθεση με τους Μεσολογγίτες που πολιορκούνται ολοένα και στενότερα από τους εχθρούς. Οι έξοχες λυρικές περιγραφές και οι λεπτομέρειες αναδεικνύουν το γλυκό ζωικό αναβρασμό:

Στους στίχους 3-11 έχουμε 4 εικόνες της ανοιξιάτικης φύσης. Οι 3 πρώτες είναι από τον κόσμο των έμψυχων και η τέταρτη από τον κόσμο των άψυχων ανόργανων πραγμάτων.

α)…………………………………………………………………………………………………………………..

β)…………………………………………………………………………………………………………………..

γ)…………………………………………………………………………………………………………………..

δ)…………………………………………………………………………………………………………………..

Με όλες αυτές τις εικόνες ο ποιητής αγκαλιάζει όλη την πλάση (ουρανό, γη, θάλασσα), αλλά και το σύνολο των ζώων (αυτά που περπατούν, πετούν ή έρπουν) ακόμη και τα μη έμβια.

 

 Ο τελευταίος μεμονωμένος στίχος έχει ως σκοπό την ανάδειξη της δραματικής σύγκρουσης, η οποία οδηγεί τελικά τους Μεσολογγίτες στην ηρωική έξοδο. Έτσι οι Μεσολογγίτες αντιμετωπίζοντας τις εξής δυσκολίες:

 

·        Εξωτερικές δυσκολίες (φυσικές κακουχίες):

Πείνα / αρρώστια / τραυματισμοί / θάνατος

·        Εσωτερικές (ψυχικές) δυσκολίες:

Ο πειρασμός της ανοιξιάτικης φύσης

Ο πειρασμός του έρωτα και της επιθυμίας ζωής

Ο πειρασμός των ευτυχισμένων αναμνήσεων του παρελθόντος

 

Έχουν τι εξής δίλημμα:…………………………………………….

 

Οι εσωτερικές δυσκολίες αποδεικνύονται πολύ πιο δυσβάστακτες και ύπουλες και γιατί υποσκάπτουν-πολιορκούν τους πολιορκημένους από μέσα.

 

 

 

 

 

 

Το χάραμα επήρα (απόσπασμα από το Α σχεδίασμα των ελεύθερων πολιορκημένων)

https://www.hellenicparliament.gr/onlinePublishing/KEL/kantata/solomos/sunrise2.mp3

Το χάραμα επήρα

του ήλιου το δρόμο

κρεμώντας τη λύρα

 τη δίκαιη στον ώμο

 κι απ όπου χαράζει

 ως όπου βυθά

"τα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι"

Παράμερα στέκει

ο άντρας και κλαίει

αργά το τουφέκι

σηκώνει και λέει:

 "ΣΕ ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΙ ΚΑΝΕΙΣ ΕΣΥ; Ο ΕΧΘΡΟΣ ΜΟΥ ΤΟ ΞΕΡΕΙ ΠΩΣ ΜΟΥ ΕΙΣΑΙ ΒΑΡΥ"

Της μάνας ώ λαύρα,

 τα τέκνα τριγύρου

 φθαρμένα και μαύρα

 σαν ίσκιους ονείρου

 λαλεί το πουλάκι

 στου πόνου τη γη

 και βρίσκει σπυράκι

και μάνα φθονεί.

 

Tο ξέσπασμα του 1821 συγκλονίζει τον έλληνα ποιητή. Το 1824 στον Διάλογό του θα πει: «Μήπως έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;». Το Μάιο του 1823, σ’ ένα μήνα μέσα και σε μια συνεχή διάθεση λυρικού ενθουσιασμού, θα γράψει τις 158 στροφές του Ύμνου εις την Ελευθερία. Ένα ποίημα πηγαίο, ορμητικό, νεανικό, πολύ πιο ψηλά από τη μέση στάθμη των νεανικών ποιημάτων, ποίημα της επιτυχίας, που καθιερώνει αμέσως τον εικοσιπεντάχρονο ποιητή. Η Ελευθερία, μορφή ποιητική και όχι ψεύτικη, αλληγορική, που ταυτίζεται με την Ελλάδα, αστράφτει από την πρώτη στιγμή γνώριμη στα μάτια του ποιητή: Σε γνωρίζω από την κόψη / του σπαθιού την τρομερή, / σε γνωρίζω … […].