Aρχαία Ελληνικά από μετάφραση. Ευριπίδου Ελένη. Στοιχεία εισαγωγής.

Η γένεση της τραγωδίας.

1) η τραγωδία, ένα ποιητικό είδος, που προορίζεται να γίνει θεατρική παράσταση, (δραματική ποίηση) αποτελεί σύνθεση της επικής ( αφήγηση- απαγγελία) της λυρικής (τραγούδι) και της χορικής ποίησης ( τραγούδι με συνοδεία χορού).

Ιστορικά συνδέεται με τα δρώμενα ( έκσταση, μεταμφίεση και χορικό τραγούδι).

Η τραγωδία προήλθε από το διθύραμβο. Ο διθύραμβος τραγουδιόταν από ένα χορό στον οποίο ηγείτο ένας κορυφαίος, και τα θέματά του αντλούνταν από τη ζωή και τα παθήματα του Διονύσου.Τον 6^ο αι.π.Χ το τραγούδι αυτό έγινε έντεχνο με τις καινοτομίες του Αρίωνα ενώ ο Θέσπις του προσέθεσε το διαλογικό και δραματικό στοιχείο.

Η τραγωδία διαθέτει δύο επίπεδα: 1) λυρικό (χορός)

                                                                 2) επικό (διάλογος)

Μέρη της τραγωδίας:  Κατά ποσόν μέρη: πρόλογος

                                                                             Επεισόδια

                                                                             Έξοδος (επικά μέρη)

                                                                             Πάροδος

                                                                             Στάσιμα (λυρικά μέρη).

                                            Κατά ποιόν μέρη: μύθος (υπόθεσις)

                                                                              ήθος (χαρακτήρας και συναισθήματα)

                                                                              όψις  ( σκηνοθεσία και σκηνογραφία)

                                                                               λέξις (μορφή του λόγου)

                                                                                μέλος (μουσική επένδυση).

Τα θέματα της τραγωδίας αντλούνται αρχικά από τους μύθους του Διονύσου αλλά στη συνέχεια από τους γνωστούς επικούς κύκλους. Παρόλα αυτά η θρησκευτικότητα του περιεχομένου της παραμένει και εκφράζεται μέσα από το σχήμα εννοιών : ύβρις, νέμεσις, τίσις.

Οι μεγάλοι τραγικοί :

Αισχύλος :

Παρουσίαζε συνεχόμενες τριλογίες

Ο διθύραμβος αποκτά θεατρικότητα

Η σημασία του χορού περιορίσθηκε

Ο αριθμός των χορευτών περιορίσθηκε

Αυξήθηκε ο αριθμός των υποκριτών (από 1 σε 2).

Ο άνθρωπος παρουσιάζεται σε θείες διαστάσεις.

Δόθηκε περισσότερη έμφαση στη σκηνική εμφάνιση.

Σοφοκλής:

Η τραγωδία αποκτά άρτια μορφή

Οι τραγωδίες παρουσιάζονται μεμονωμένες

Αύξηση των υποκριτών σε 3

Τα σκηνικά έγιναν πιο επιμελημένα

Ο χορός έγινε ανθρώπινος και εξαφανίσθηκε το προφητικό και μεταφυσικό στοιχείο

Ο χορός απέκτησε δική του ταυτότητα

Ο άνθρωπος παρουσιάζεται στην ιδανική κατάσταση που θα μπορούσε να ευρίσκεται.

Ευριπίδης:

Η τραγωδία αποκτά μεγαλύτερη δραματικότητα

Πολλά πρόσωπα, περίτεχνες αναγνωρίσεις,

Εισάγεται ο από μηχανής θεός

Η έκταση των χορικών μειώνεται

Ο χορός είναι πέρα για πέρα ανθρώπινος

Ο άνθρωπος παρουσιάζεται στην πλήρη ρεαλιστική μορφή του.

Τραγωδία και δημοκρατία: Η τραγωδία ως δομή και ως περιεχόμενο αντικατοπτρίζει στον υπέρτατο βαθμό την ουσία του δημοκρατικού πολιτεύματος κύριο γνώρισμαι του οποίου είναι ο λόγος. Και ο λόγος στην προκειμένη περίπτωση θεάται και από τις δύο όψεις του : ως διάλογος αλλά και ώς ορθός λόγος δηλαδή ως εκλογίκευση (κάτι που ιδιαίτερα φαίνεται στην προσπάθεια του Ευριπίδη να αποδώσει ευλογοφανή αιτία στην υπόθεση της Ελένης).

Παρατήρηση : θα πρέπει να προσεχθεί η σχέση του Ευριπίδη με τους σοφιστές. Η υποκειμενικότητα και η σχετικότητα αλλά και ο αγνωστικισμός των σοφιστών φαίνονται έντονα στην Ελένη του Ευριπίδη. Ο ποιητής δεν θέλει να υιοθετήσει ό,τι έχουν όλοι πιστέψει και προτείνει τη δική του υποκειμενική άποψη ότι η Ελένη ποτέ δεν πήγε στην Τροία απλά ο Ερμής κατά διαταγή της Ήρας την οδήγησε στην Αίγυπτο (στην Τροία πήγε το είδωλό της). Με αυτόν τον τρόπο ο μεγάλος τραγικός προτείνει να προσέχουμε πολύ και να μην υιοθετούμε τα πάντα ώς αλήθεια διότι το φαίνεσθαι ξεγελά και κρύβει την αλήθεια. 

Εξάλλου ας μην ξεχνούμε ότι ο Ευριπίδης δημιουργεί το έργο του παράλληλα με το σύγχρονό του Σοφοκλή σε μία εποχή όπου η Αθήνα ζεί την αποθέωση της έλλογης πνευματικής της ανάπτυξης. 

Βασίλειος Μακρυπούλιας , φιλόλογος.