Φιλοσοφικές έννοιες χρήσιμες για το μάθημα της Έκφρασης-Έκθεσης.

1.Η Έννοια του Είναι και του Γίγνεσθαι συμβολίζει την προσπάθεια να ανακαλύπτει το τέλειο και τον τρόπο που οδεύουμε προς αυτό.Με άλλα λόγια η έννοια του Είναι και του Γίγνεσθαι συμβολίζει το τι υπάρχει και το τι θα μπορούσε να υπάρχει.Η έκθεση ούτως ή άλλως πρέπει να κινείται στα δύο παραπάνω μεγέθη,δηλαδή η έκθεση περιγράφει με βάση την κύρια έννοια τον κόσμο,τον άνθρωπο και την κοινωνία όπως είναι αλλά και όπως θα έπρεπε να είναι.

2.Τα στάδια του φιλοσοφικού λόγου θα μπορούσαν να είναι σημαντικά και χρήσιμα δομικά υλικά στους μαθητές οι οποίοι γράφουν την έκθεσή τους.Ο θαυμασμός,η απορία,η έρευνα,το συμπέρασμα.Ο μαθητής εκφράζει τη  γνώμη του για την κύρια έννοια η οποία μπορεί να είναι καλή ή όχι.Από εκεί και πέρα ερευνά την πορεία της,τα αίτιά της,τους σκοπούς της.Οδηγείται με αυτόν τον τρόπο σε ασφαλές συμπέρασμα.

3.Επίσης οι φιλοσοφικοί συλλογισμοί είναι σημαντικό να χρησιμοποιούνται από τους μαθητές.;Oταν οι διανοητές ξεκινούν από τις αφηρημένες ιδέες και ανακαλύπτουν τον κόσμο,τη φύση και τον άνθρωπο ο συλλογισμός είναι παραγωγικός.

Βασίζεται στη σύνθεση,στα πολλά χαρακτηριστικά και στις πολλές παραστάσεις.Αντίθετα όταν ξεκινούν από τις παραστάσεις,από το συγκεκριμένο,από το εμπειρικό(που μπορεί να είναι χαρακτηριστικά και ιδιότητες του κόσμου,της φύσης,της κοινωνίας και του ανθρώπου,του ανθρωπίνου πολιτισμού)και με τη δύναμη της ανάλυσης και της αφαίρεσης παράγουν ιδέες και σκέψεις καθολικής ισχύος και δυνάμεως τότε ο συλλογισμός είναι η επαγωγή.Χρήσιμη στη φιλοσοφία είναι η δύναμη της αναλογίας.Συγκρίνουμε δύο επιφανειακά ανόμοια πράγματα τα οποία όμως στηρίζουν μία κοινή ιδέα και αξία.Ο άνθρωπος είναι σαν τη μηχανή.Οι πολλές σκέψεις είναι το καλλίτερο καύσιμο για τη ζωή του ,για την εξέλιξή του.

4.Τα αντικείμενα της φιλοσοφίας σαφέστατα πολλές φορές είναι αντικείμενα που θα πρέπει να αναπτυχθούν και στην έκθεση των μαθητών.Η κοινωνία ως αξίες,εξέλιξη,τρόπος λειτουργίας.Ο άνθρωπος ως σκέψεις,πράξεις,τρόπος ζωής,παραγωγή πολιτισμού και αξιών.Η γλώσσσα ως μεταφορέας σκέψεων και μηνυμάτων και αξιών,η τέχνη,το επέκεινα,οι αξίες,οι ιδέες,ο πολιτισμός,η ανθρώπινη εξέλιξη,ο κόσμος ως πραγματικότητα ,όνειρο και εξέλιξη.

5.Η φιλοσοφία  στηρίζεται σε δύο πηγές παραγωγής γνώσης(οι οποίες θα πρέπει να είναι πηγές ιδεών και για τους μαθητές).Στη σκέψη και στο λόγο,στην εμπειρία και στην παρατήρηση.Οι άνθρωποι σκέφτονται μέσα στο χώρο και χρόνο,μέσα στην ιστορία,συγκρίνει εποχές και ιδέες και ήθη και έθιμα,αξίες και ιδανικά.Ο διανοητής καταγράφει εμπειρικά δεδομένα,παραστάσεις,ιστορικά δεδομένα και από αυτά εξάγει ιδέες,διαπιστώσεις,συμπεράσματα.Στο τέλος συνθέτει όλα τα αποτελέσματά του οδηγούμενος σε συμπεράσματα  που θα οδηγήσουν τον άνθρωπο και την κοινωνία σε μία πολιτισμική και αξιολογική εξέλιξη και πρόοδο.

6.Οι προσωκρατικοί ασχολήθηκαν με τη φύση.Ο μαθητής ασχολείται με τον κόσμο .με τη φύση γύρω του.Οι προσωκρατικοί προσπάθησαν να ανακαλύψουν τις δυνάμεις που κινούν τη φύση,τον κόσμο,την εξέλιξη και την πρόοδο του περιβάλλοντος  γύρω μας.Ο μαθητής προσπαθεί να διατυπώσει αρχές και χαρακτηριστικά του κόσμου που θα τον βοηθήσουν στη δόμηση των σκέψεών του.Η αρμονία,η δικαιοσύνη,ο σκοπός που είναι κρυμμένος στον κόσμο,η ελευθερία και η φυσική συνέπεια, είναι χαρακτηριστικά που βοηθούν μία έκθεση να προχωρήσει στηριζομένη στον τρόπο λειτουργίας του κόσμου γύρω μας.Πολλά θέματα στηρίζονται στο ότι ο σημερινός κόσμος και η φύση σήμερα αναπτύσσονται με ένα τρόπο που απομονώνουν τον άνθρωπο από  έννοιες και αξίες οι οποίες χαρακτήριζαν τον κόσμο και τη φύση παλαιότερα.Ειδικά μετά το διαφωτισμό η φύση δεν είναι πηγή γνώσης(όπως στους προσωκρατικούς)αλλά δεξαμενή εκμετάλλευσης προκειμένου να δομηθεί ο κόσμος της βιομηχανίας και της τεχνολογίας.

7.Ο Πλατωνικός ορθολογισμός στηρίχθηκε στη δύναμη του ανθρωπίνου λόγου και σκέψης.Δημιούργησε το ζεύγος ιδέα-πράγμα,σκέφτομαι-πράττω.Ο μαθητής λοιπόν καλείται να δομήσει την έκθεσή του επάνω στο ζεύγος σκέφτομαι και πράττω,ιδέα που οδηγεί σε συγκεκριμένη αξία.Ο Πλάτων μέσα από τη θεωρία των ιδεών διετύπωσε τη γνώμη ότι όσα υπάρχουν ως ιδέες στον ουρανό υπάρχουν ως πραγματώσεις στη γή.Ο μαθητής καλείται να δικαιολογήσει τις γήϊνες κατακτήσεις και αξίες με βάση τις ιδέες που υπάρχουν  πίσω από αυτές.

8.Ο Σωκρατικός ανθρωποκεντρισμός αποτελεί σπουδαία κατάκτηση του ανθρωπίνου πνεύματος.Ο θεός και η φύση είναι δορυφόροι του ανθρωπίνου είναι και γίγνεσθαι ,ο άνθρωπος ως σκέψη και πράξη είναι το κέντρο του όλου,διότι με τη σκέψη και την πράξη μπορεί να διαμορφώσει τον εαυτό του,την κοινωνία,την πολιτεία,τον κόσμο και το όλον.Ο ανθρωποκεντρισμός σημαίνει ότι ο άνθρωπος αναπτύσσει συνεχώς ιδέες και αξίες ώστε να  αποδείξει ότι με το νού του μπορεί να παίξει στο σύμπαν κυρίαρχο ρόλο,έχοντας ως σκοπό την εξέλιξη,τη διαμόρφωση του πολιτισμού,την πορεία προς το καλλίτερο.

9.Ο Αριστοτέλης μέσα από την εφηρμοσμένη φιλοσοφία του διαμόρφωσε συγκεκριμένη φιλοσοφία εμπειρίας και πολιτισμικής εξέλιξης που στηρίζεται σε αρχές και ιδέες.Ο κόσμος είναι αντικείμενο παρατήρησης διότι μέσα στον κόσμο εφαρμόζονται οι συμπαντικές αρχές και ιδέες.Η έκθεση θα πρέπει να αναλύει όσα συμβαίνουν στον κόσμο στηριζομένη σε αρχές ιδέες και σκέψεις γύρω από το θεό και τη φύση και τον άνθρωπο.Ο Αριστοτέλης αποθέωσε την ηθική διαδικασία-ο μαθητής θα πρέπει να μιλάει για ηθική διότι πίσω από την ηθική κρύβονται αρχές δικαίου και ιδέες του καλού-διότι ο κόσμος στηρίζεται σε αρχές και ιδέες αρετής,καλού και ενδελέχειας(σκοπού πορείας προς το καλό).

10.Ο χριστιανικός ανθρωπισμός στηρίχθηκε στο ότι ο άνθρωπος ως εικόνα του θεού μπορεί να διευθύνει τον κόσμο και τον προχωρήσει προς το ωραίο και το καλό.Υποστηρίζουμε λοιπόν το καλό και το ωραίο στις εκθέσεις μας διότι ως άνθρωποι είμαστε το λογικό κέντρο ενός κόσμου τον οποίο μπορούμε να διαμορφώσουμε με το νού μας ο οποίος αντιλαμβάνεται τις αρετές,το σκοπό και την εξέλιξη.Διακρίνουμε ότι ο άνθρωπος σκέφτεται και πράττει στηριζόμενος σε ιδέες και αξίες.

11.Ο λόγος του διαφωτισμού είναι λόγος εμπειρικός και αποδεικτικός.Είναι αντεστραμμένο μοντέλο ενός κόσμου αντεστραμμένου επίσης.Πλέον ο άνθρωπος υιοθετεί την πορεία όχι από την Ιδέα προς τα κάτω αλλά από τον άνθρωπο προς τον κόσμο.Με βάση την εμπειρία,την παρατήρηση και τη μηχανή αλλά και την τεχνολογία ο άνθρωπος σε μία επίδειξη εμπειρικής δύναμης κυβερνά τον κόσμο και προχωρεί την εξουσία του παντού.Οι αρετές και οι θεωρητικές σκέψεις υποχωρούν ,πλέον η νοοτροπία της μηχανής κυβερνά τον άνθρωπο.Ο άνθρωπος θέλει χρήμα,έχει σκοπό την εκμετάλλευση του κόσμου ο οποίος καθίσταται όχι δημιούργημα θεού αλλά χώρος εκμετάλλευσης,οι ανθρώπινες σχέσεις διαλύονται,ο άκρατος ατομικισμός και η μαζοποίηση των ανθρώπων επικρατούν.Ο μαθητής καλείται μέσα από τα γραπτά του να διαμαρτυρηθεί μιλώντας για την επαναφορά  του ζεύγους σκέφτομαι το ανώτερο –πράττω το καλλίτερο.

Βασίλειος Μακρυπούλιας,φιλόλογος.