Oλόκληρη η θεωρία έκθεσης έκφρασης Λυκείου.


Αίτηση.
Προς Υπουργείο Πολιτισμού.
Αξιότιμε, κύριε υπουργέ.
Με τη σημερινή μας αίτηση θέλουμε να σας ζητήσουμε να ενισχύσετε οικονομικά τη διοργάνωση ενός τριημέρου καλλιτεχνικών εκδηλώσεων που θα πραγματοποιηθεί στους χώρους  του σχολείου μας από τις 17 έως τις 22 του Οκτωβρίου του 2017.
Είμαστε βέβαιοι ότι γνωρίζετε τη σημασία τέτοιων δρώμενων τόσο για μία σχολική κοινότητα όσο και για μία επαρχιακή πόλη όπως η δική μας.Άλλωστε είναι σπάνιες οι φορές που σαν μαθητές ερχόμαστε σε επαφή με διάφορες μορφές τέχνης όπως η ζωγραφική,η μουσική το θέατρο,ο χορός που περιλαμβάνονται στο πολυήμερο πολυθέαμα.
Η τέχνη επίσης αποτελεί για τον άνθρωπο ευκαιρία φυγής από την καθημερινότητα, μέσο αισθητικής καλλιέργειας αλλά και φορέα διαχρονικών ιδεών και αξιών και ιδανικών που συμβάλλουν στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Παράλληλα εμείς οι μαθητές θα έχουμε τη δυνατότητα να έλθουμε πιο κοντά μέσα από τη συνεργασία και την κοινή προσπάθεια,καθώς και να αντιμετωπίσουμε το σχολείο ως χώρο δημιουργικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου μας.
Νομίζουμε ότι αντιλαμβάνεσθε πώς με αυτή την εκδήλωση δίνεται και μία αφορμή για μία πιο ουσιαστική επικοινωνία του σχολείου με την τοπική κοινωνία και ηπροβολή του ως φορέα πολιτιστικής δημιουργίας και ανάπτυξης. Τέλος η συμμετοχή του κοινού θα αποφέρει και κάποια χρήματα που είναι απαραίτητα για την οικονομική ενίσχυση κάποιων δραστηριοτήτων του σχολείου μας.
Κύριε Υπουργέ,
Ευελπιστούμε  ότι θα κάνετε ό,τι μπορείτε στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων σας για να στηρίξετε την προσπάθειά μας.
Με  εκτίμηση…








Ανακοίνωση:
Αγαπητοί συνδημότες.
Η μαθητική κοινότητα του Χ Γυμνασίου της τάδε πόλεως σας προσκαλεί στο τριήμερο καλλιτεχνικών εκδηλώσεων που θα πραγματοποιηθεί στις 1,2,3,4 Μαΐου στο χώρο εκδηλώσεων του σχολείου μας. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογραφίας,μία θεατρική παράσταση, την  «Αντιγόνη» του Σοφοκλέους, καθώς και συναυλία Ελληνικής μουσικής.
Ώρες λειτουργίας εκθέσεων: 10-13 καθημερινά εκτός Σαββάτου και Κυριακής.
Είσοδος ελεύθερη.
Σας περιμένουμε όλους.



















Περιγραφή:
Περιγραφή είναι η αναπαράσταση με προφορικό ή γραπτό λόγο ενός αντικειμένου (προσώπου-πράγματος κ.λ.π) η παρουσίαση δηλαδή έπειτα από προσεκτική παρατήρηση εκείνων των γνωρισμάτων του με τα οποία μπορεί κανείς να σχηματίσει μία ολοκληρωμένη εικόνα γι αυτό ακόμα και όταν δεν βρίσκεται υπό την άμεση εποπτεία του.

Η περιγραφή υπάρχει σε ποικίλες μορφές λόγου ενσωματωμένη σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (αγγελίες,διαφημιστικάφυλλάδια,δημοσιογραφικάκείμενα,κ.λ.π) το είδος του οποίου καθορίζει τη γλωσσική ποικιλία που κάθε φορά προτιμάται.
Ειδικότερα στη λογοτεχνία η περιγραφή συνδυάζεται με την αφήγηση και με άλλες μορφές λόγου (διάλογος, σχόλιο,κ.λ.π) και συντελεί στην ένταξη του αναγνώστη στο κλίμα του κειμένου, την παρουσίαση του σκηνικού πλαισίου,τη δημιουργία κατάλληλης ατμόσφαιρας και την προβολή των χαρακτήρων των ηρώων.



















Περίληψη.
Σημειώσεις – Περίληψη.
Ο μαθητής ο οποίος    έχει μελετήσει την  ενότητα  «Σημειώσεις-Περίληψη» θα πρέπει :Να
1) Να έχει κατανοήσει ότι η περίληψη είναι ένα δικό του κείμενο που δεν προδίδει όμως το πνεύμα του συγγραφέα.
2)Να έχει αντιληφθεί ότι η περίληψη είναι μία αφαιρετική διαδικασία και συνεπώς πρέπει να εντοπίζει το καίριο με τις σημαντικές λεπτομερειεςτους πλαγιοτίτλους των παραγράφων, τις λέξεις-κλειδιά.
3)Να έχει εντοπίσει τα βασικά στοιχεία που πρέπει να προσέχει στη σύνταξη  της περίληψης.
4)Να έχει ασκηθεί σε ένα λόγο σαφή και νοηματικά πυκνό,οξύνοντας ταυτόχρονα και την κριτική του ικανότητα.
Περιεχόμενο-μεθοδολογία.
Περίληψη και έκταση.
Αν η περίληψη που πρόκειται να γράψει είναι εκτενής τότε βασίζεται στη θεματική περίοδο και στις σημαντικές λεπτομέρειες κάθε παραγράφου του κειμένου, από το οποίο θα προέλθει η περίληψη(όπως και στις σημειώσεις από μία παράγραφο).
Αν η περίληψη είναι συνοπτική τότε βασίζεται στα θεματικά κέντρα των παραγράφων ή των ευρυτέρων νοηματικών ενοτήτων του κειμένου.
Προετοιμάζω την περίληψη.
1) Κατανοώ το κείμενο.
Α) το διαβάζω μία φορά με τους εξής σκοπούς:
Να βρώ το θέμα  του κειμένου
Να αντιληφθώ ποια είναι  η στάση ή η άποψη του συγγραφέα για το θέμα.
Β) το διαβάζω δεύτερη φορά με τους εξής σκοπούς:
Να επιβεβαιώσω αυτά που κατάλαβα με την πρώτη ανάγνωση.
Να μελετήσω την λογική οργάνωση του κειμένου.
2) Εξετάζω τη λογική οργάνωση του κειμένου:
Α) εξετάζω την παράγραφο:Ανιχνεύω τη βασική δομή κάθε παραγράφου θεματική περίοδος, λεπτομέρειες, περίοδος κατακλείδα) και γράφω στο πρόχειρο τον πλαγιότιτλο.
Β)Διακρίνω το ουσιώδες από το επουσιώδες: Σημειώνω στο πρόχειρο τις κυριότερες ιδέες κάθε παραγράφου προσέχοντας το ρόλο που έχουν  μέσα στο κείμενο (υποστηρικτέα θέση, απορριπτέα θέση, επεξήγηση).
Γ) Σημειώνω το είδος των συνδέσμων:  Οι σύνδεσμοι με πληροφορούν για την εσωτερική σύνδεση του κειμένου και τον τρόπο εξέλιξης της επιχειρηματολογίας. Επισημαίνω τις προθέσεις που δηλώνουν πρόθεση, αντίθεση, συνέπεια, παραχώρηση, αιτία,προϋπόθεση, χρονικότητα (χθές, σήμερα, αύριο) συγχρονία ( κατά τά άλλα, εξίσου).
3) Καταστρώνω το πλάνο της περίληψης:
Ιεραρχώ με σαφήνεια τις βασικές ιδέες που σημείωσα από το κείμενο προσπαθώντας να ακολουθήσω πιστά τη δομή και την πορεία σκέψης του συγγρσφέα.
Γράφω την Περίληψη:
1)Bασικές οδηγίες:
Α)Διαμορφώνω κατάλληλα χρησιμοποιώντας τις σωστές τεχνικές πύκνωσης τους πλαγιοτίτλους των παραγράφων και των νοηματικών ενοτήτων.Καθώς και τις ουσιώδεις ιδέες προκειμένου  να δημιουργήσω ένα συντακτικό ορθό και περιεκτικό  κείμενο.
Β) Μεταφέρω σε  πλάγιο λόγο τις βασικές ιδέες και απόψεις του συγγραφέα.
Γ)Τηρώ τη χρονική σειρά : αυτό που αναφέρεται στο παρελθόν ή στο μέλλον από το συγγραφέα πρέπει να τηρείται και στην περίληψη.
Δ) Χρησιμοποιώ προσωπική έκφραση δεν πρέπει να αντιγράφω αυτούσια κομμάτια του κειμένου (αν είναι απαραίτητο να συμπεριληφθούν ,μπαίνουν σε εισαγωγικά). Βέβαια μερικές λέξεις ή φράσεις του συγγραφέα δεν επιδέχονται ισοδύναμες ή συνώνυμες οπότε τις διατηρώ ως έχουν.
Ε) Δεν χρησιμοποιώ τα παραδείγματα και τις αναλογίες.
Στ) Δεν σχολιάζω και δεν κρίνω το περιεχόμενο του κειμένου έστω και αν διαφωνώ με αυτό.
Ζ) Τηρώ το όριο των λέξεων περιορίζομαι στο όριο που μου τίθεται από την εκφώνηση με μία απόκλιση 10-30 λέξεων.
2) Τεχνικές πύκνωσης του αρχικού κειμένου.
Α) Απαλοιφή πληροφοριών: π.χ ένα λιμάνι με καθημερινη μεγάλη επιβατική κίνηση και φασαρία→ένα λιμάνι.
Β)Γενίκευση: Αντικαθιστώ ειδικές με γενικότερες λέξεις ή φράσεις  π.χ.χαρτιά, στυλό ή γόμες,ξίστρες ή χάρακες →γραφική ύλη.
Γ)Αντιπροσώπευσημιάς σειράς προτάσεων από την ενέργεια που τις επιγράφει: π.χ. άνοιξα τον υπολογιστή, συνδέθηκα με το διαδίκτυο, βρήκα την ηλεκτρονική διεύθυνση,πληκτρολόγησα και καταχώρισα την επιστολή →έστειλα ηλεκτρονικό μήνυμα.
Δ) Αναγωγή σε υπερκείμενη έννοια: (επινόηση θεματικής πρότασης) π.χ. ο Έλληνας δεν αισθάνθηκε ποτέ ότι το κράτος είναι δική του υπόθεση όχι επειδή έχει τάσεις αναρχισμού αλλά επειδή οι κυβερνήσεις οι οποίες του επιβλήθηκαν κατά καιρούς ήταν αποτέλεσμα ξένων επεμβάσεων με αυταρχική συμπεριφορά→ο Έλληνας αποξενώθηκε από το κράτος επειδή ήταν ξενόφερτο και αυταρχικό.
Ε) Αντικατάσταση απαρίθμησης με περιεκτικό  όριο: π.χ.οιεφημερίδες,ητηλεόραση,τοραδιόφωνο,το διαδίκτυο: → τα Μ.Μ.Ε.
Στ) Κατάργηση συμπληρωματικών προτάσεων: π.χ.είναι φανερό  ότι  πρέπει να περιμένουμε πώς η εξέλιξη της Ευρώπης θα αλλάξει τις νοοτροπίες: η εξέλιξη της Ευρώπης θα αλλάξει τις νοοτροπίες.
Ζ) Αντικατάσταση ονοματικής φράσης με προθετικό σύνολο ή με μετοχή ή  με επίθετο: π.χ.
Με το απλό πάτημα ενός πλήκτρου →με το πλήκτρο.
Ο  πάπυρος είχε στοιχεία αυθεντικότητας →ο πάπυρος ήταν αυθεντικός.
3) Πίνακας ρημάτων παρουσίασης του αρχικού κειμένου:
Αφήγηση:  Αφηγείται, εκθέτει, αναπαριστά,παρακολουθεί, διηγείται, εξιστορεί κ.λ.π.
Περιγραφή: περιγράφει,παρουσιάζει,εξετάζει, εντοπίζει,ξεχωρίζει, διακρίνει,κοιτάζει,κ.λ.π.
Επιχειρηματολογία: εκθέτει, συμβουλεύει,εξετάζει, σχολιάζει,έχει τη γνώμη, έχει την εντύπωση,έχει την πεποίθηση, έχει την άποψη, παρουσιάζει, καταθέτει,γνωστοποιεί, διατυπώνει, συνιστά,προτείνει, πιστεύει, θεωρεί, επιδοκιμάζει,αποδοκιμάζει, απορρίπτει,αμφισβητεί, αντιτίθεται, μέμφεται,κρίνει,εκτιμά, εξηγεί,υποστηρίζει, κ.λ.π.
Ελέγχω και αξιολογώ την περίληψη.
1)Τι πρέπει να ελέγξω μετά τη γραφή της περίληψης:
Α) Ως προς τη  μορφή:
→έχω ορθογραφικά, συντακτικά καια γραμματικά σφάλματα;
→χρησιμοποιώ τα σωστά σημεία στίξης;
→διατυπώνω με σαφήνεια και ακρίβεια τα ουσιώδη σημεία του αρχικού κειμένου;
Β) Ως προς τη δομή:
→Υπάρχουν ασύνδετα σημεία που δημιουργούν πρόβλημα στην  κατανόηση;
→ακολουθείται ο τρόπος οργάνωσης και η σειρά παρουσίασης των ιδεών του αρχικού κειμένου;
→οι συνδετικές λέξεις απεικονίζουν τις λογικές σχέσεις των πληροφοριών του αρχικού κειμένου;
Γ) Ως προς το περιεχόμενο:
→χρησιμοποίησα τις βασικές πληροφορίες του αρχικού κειμένου και όχι κάποιες ασήμαντες;
→διατύπωσα με δικά μου λόγια τις βασικές ιδέες;
→διαγράφεται με σαφήνεια το θέμα του κειμένου και η θέση του συγγραφέα;
→έχω αποφύγει προσωπικά σχόλια και αξιολογικά σχόλια/κρίσεις;
→έχω τηρήσει το όριο των λέξεων;
Οι παράμετροι  της αξιολόγησης στην περίληψη:
Περιεχόμενο:8/25:Πρέπει να είναι σύμφωνο με το αρχικό κείμενο χωρίς σχόλια των αρχικών απόψεων και να περιέχονται τα ουσιώδη σημεία.
Οργάνωση: 5/25: Πρέπει να παρουσιάζονται με τη λογική ακολουθία του αρχικού κειμένου τα λογικά επιχειρήματα του συγγραφέα.
Γλώσσα: 5/25: Πρέπει να χρησιμοποιούμε τις κατάλληλες λέξεις και τις συνδετικές λέξεις ώστε να αποφεύγουμε την αντιγραφή συγκεκριμένων αποσπασμάτων του αρχικού κειμένου.Αποφυγήγραμματοσυντακτικών λαθών.
Αποτελεσματικότητα: 7/25: Δεν μιμούμαστε το ύφος του αρχικού κειμένου δεν χάνουμε τον κεντρικό νοηματικό άξονα του αρχικού κειμένου, η περίληψή μας μπορεί να σταθεί ως αυτόνομο κείμενο.
Τα τρία βήματα προετοιμασίας μιάς σωστής περίληψης:
1)Διαβάζω με προσοχή το κείμενο για να βρώ το θέμα του και να αντιληφθώ ποια είναι η στάση ή η άποψη του συγγραφέα για το θέμα. Ανιχνεύω τη βασική δομή της κάθε παραγράφου και γράφω στο πρόχειρο τον πλαγιότιτλο.
2)Διακρίνω το ουσιώδες από το επουδιώδες και σημειώνω στο πρόχειρο τις σημαντικότερες ιδέες κάθε παραγράφου καθώς και το είδος των συνδέσμων.Οι σύνδεσμοι με πληροφορούν για την εσωτερική σύνδεση του κειμένου και τον τρόπο εξέλιξης της επιχειρηματολογίας.
3)Καταστρώνω το διάγραμμα της περίληψης ακολουθώντας πιστά τη δομή και την πορεία της σκέψης του συγγραφέα.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ –ΚΡΙΤΙΚΗ.
Ο μαθητής ο οποίος έχει μελετήσει την  ενότητα «Παρουσίαση-Κριτική» θα πρέπει:
1) Θα πρέπει να είναι σε θέση να επισημαίνει τις διαφορές ανάμεσα στην παρουσίαση ενός «αντικειμένου»(βιβλίου, έργου τέχνης κ.λ.π) και στην κριτική του αποτίμηση.
2)Να έχει προσεγγίσει τα διάφορα είδη παρουσίασης και κριτικής (π.χ. βιβλιοπαρουσίαση-βιβλιοκριτική,παρουσίαση- κριτική έργου τέχνης,κριτική ενός ατόμου κ.ο.κ).
3)Να έχει αποκτήσει την ικανότητα να παρουσιάζει επαρκώς  ένα αντικείμενο και να το αξιολογεί κριτικά με τεκμηριωμένα επιχειρήματα.
4) επιπλέον να καλλιεργήσει παράλληλα με την κριτική σκέψη και την εκφραστική του ικανότητα για να αντιμετωπίζει με ευχέρεια διάφορα θέματα στην καθημερινή  του επικοινωνία.
5) Να μπορεί να εντοπίζει τις αξιολογικές κρίσεις του κριτικού και να σχολιάζει την τεκμηρίωση των κρίσεων αυτών.
6)Να έχει αντιληφθεί ότι ο  λόγος που οδηγεί τον κριτικό έργου τέχνης να χρησιμοποιεί σύνθετο λόγο είναι κυρίως το ίδιο το έργο τέχνης. Η προσέγγιση και η ερμηνεία του έργου τέχνης το οποίο από τη φύση του υπερβαίνει την αισθητή πραγματικότητα και την ορθολογική αντίληψη του κόσμου,  οδηγεί τον κριτικό στη χρήση σύνθετου λόγου.
7) Να έχει κατανοήσει την οργάνωση του λόγου με ορισμο και διαίρεση.
Κριτική- Παρουσίαση.
Η παρουσίαση/κριτική ασχολείται με: το βιβλίο/τη λογοτεχνία/τον κινηματογράφο/το θέατρο και τη μουσική/τη δισκογραφία και την τηλεόραση/τις ραδιοφωνικές εκπομπές/τις  εκθέσεις των εικαστικών/τις χορευτικές παραστάσεις/τους αθλητικούς αγώνες.
Στοιχεία που προσδιορίζουν την ταυτότητα του βιβλίου:το όνομα του συγγρσφέα/ο τίτλος του έργου/το είδος του κειμένου/ο εκδοτικός οίκος/ο τόπος και ο χρόνος της έκδοσης.
Hβιβλιοκριτική σε σχέση με τη βιβλιοπαρουσίαση:
Περιλαμβάνει αναλυτικότερες πληροφορίες και σχόλια./Απαιτεί επαρκή πληροφόρηση και τεκμηρίωση/προϋποθέτει μελέτη του αντικειμένου σε βάθος/σκοπός της είναι η διατύπωση κρίσεων για το έργο/είναι πάντα ενυπόγραφη.
Δομή μιάς κριτικής/ένα πληροφοριακό μέρος:
Με περιγραφή και αφήγηση δίνονται οι απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με το αντικείμενο της κριτικής/Τα σχόλια με τα οποία διατυπώνονται οι αξιολογικές κρίσεις/ο προβληματισμός και οι προτάσεις.
Στόχοι της κριτικής:
Σωστή αποτίμηση του αντικειμένου/ενημέρωση/προτροπή ή αποθάρρυνση του κοινού/καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας του αποδέκτη.
Το  ύφος  του κριτικού:
Γενικός χαρακτηρισμός:περίπλοκο και εξεζητημένο ύφος με κύρια χαρακτηριστικά:
1.τον μακροπερίοδο λόγο
2.τη διαδοχική υπόταξη
3.την επιλογή και χρήση ασυνήθιστων λέξεων
4.την απόκλιση από τη συνηθισμένη σύνταξη.
Βιβλιοκριτική-βιβλιοπαρουσίαση:
Α) Ποια η διαφορά ανάμεσα στη βιβλιοκριτική και στην βιβλιοπαρουσίαση;
Hβιβλιοκριτική διαφέρει από τη βιβλιοπαρουσίαση επειδή περιέχει:
1.αναλυτικότερες πληροφορίες
2.περισσότερα και επαρκώς τεκμηριωμένα σχόλια που προϋποθέτουν μελέτη του αντικειμένου της σε βάθος.
3.είναι πάντα ενυπόγραφη.
Εντούτοις τα όρια ανάμεσα στη βιβλιοκριτική και στη βιβλιοπαρουσίαση δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτη ιδιαίτερα όταν η βιβλιοπαρουσίαση έχει ως στόχο να επηρεάσει θετικά ή αρνητικά τους αναγνώστες σχετικά με το βιβλίο οπότε περιέχει και αρκετά σχόλια.
Β) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της βιβλιοκριτικής και της βιβλιοπαρουσίασης και πώς παρουσιάζουμε ένα βιβλίο;
1.Βιβλιοπαρουσίαση (τρόπος παρουσίασης ενός βιβλίου).
Τα βασικά στοιχεία ενός βιβλίου αναγράφονται συνήθως στο εξώφυλλο και στο εσώφυλλό του. Πρόσθετες πληροφορίες  για το βιβλίο μπορούμε να αντλήσουμε από το κείμενο που βρίσκεται συχνά στο οπισθόφυλλο καθώς επίσης και από τον πίνακα των  περιεχομένων.
Οι βιβλιοπαρουσιάσεις συνήθως στηρίζονται στα αντιστοιχα οπισθόφυλλα και διαφέρουν μεταξύ τους ως προς:
…τον αριθμό των πληροφοριών και κατ΄επέκτασιν την έκταση
…την ποσότητα των σχολίων
…τη δομή του υλικού
…το ύφος.
2.Βιβλιοκριτική.
Τα στοιχεία τα οποία περιλαμβάνονται σε μία βιβλιοκριτική είναι:
…ο στόχος η πρόθεση του συγγραφέα
…oτίτλος του έργου και η σχέση του με αυτό
..η πρώτη  ύλη και τα υλικά της σύνθεσης του έργου , ο  τόπος και ο χρόνος.
…η υπόθεση
…ο αφηγηματικός τρόπος και η πλοκή
… τα πρόσωπα και οι χαρακτήρες
… η ατμόσφαιρα του έργου
…τα συγγραφικά μέσα: αφήγηση , περιγραφή, διάλογος, γλώσσα, ύφος.
…η πρωτοτυπία και η έλξη  του έργου.
…η σχέση της αφήγησης με την πραγματικότητα.
…τεκμηριωμένες αξιολογικές κρίσεις.
…παρεμβολή χαρακτηριστικών αποσπασμάτων  του έργου.
Ηθική υποχρέωση ενός κριτικού είναι να γράφει και το πόσο κακός μπορεί να είναι ένας συγγραφέας.Φυσικά μία αρνητική κριτική μπορεί να ανεβάσει τις πωλήσεις ενός νέου βιβλίου για τον απλούστατο λόγο ότι ο συγγραφέας που θίγεται δημιουργεί συχνά συμπάθειες μεταξύ των  αναγνωστών.
Σημείωση: Εκτός από την κριτική του λογοτεχνικού έργου μπορούμε να ασκήσουμε κριτική σε οποιοδήποτε άλλο κείμενο άρθρο, μελέτη, δοκίμιο, σχολικό εγχειρίδιο κ.λ.π.
Toύφος του κριτικού:
Απλή και διαδοχική υπόταξη,οι αναφορικές προτάσεις:
1) το ύφος του κριτικού.
Παρατηρείται συχνά ότι στις διάφορες μορφές κριτικού λόγου –κοινωνική κριτική επάνω στα φαινόμενα μιάς κοινωνίας και μιάς εποχής ελεύθερο δοκίμιο, φιλολογική μελέτη, κριτική παρακολούθηση της τρέχουσας λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής παραγωγής –ο κριτικός στην προσπάθειά του να αξιολογήσει το κρινόμενο έργο με σκοπό να συνθέσει μία γενική κρίση υιοθετεί ένα ύφος αρκετά περίπλοκο και μερικές  φορές εξεζητημένο.Συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ενός τέτοιου ύφους είναι ο μακροπερίοδος λόγος,η διαδοχική υπόταξη,επιλογή και χρήση σπανίων λέξεων,απόκλιση από τη συνηθισμένη μορφή σύνταξης.
2)Απλή και διαδοχική υπόταξη:
Στοιχεία θεωρίας:
Ο τρόπος σύνδεσης των προτάσεων (κύριες και δευτερεύουσες εξαρτημένες)σηματοδοτεί σε κάθε περίπτωση και τον τρόπο έκφρασης.Συγκεκριμένα όταν θέλουμε να εκφράσουμε ένα απλό νόημα,αυτό μπορεί να αποδοθεί μόνο με μία κύρια  πρόταση. Αντίθετα όταν  πρόκειται να εκφράσουμε ένα σύνθετο νόημα γιατί πρέπει στην  ίδια περίοδο να παραθέσουμε πολλά στοιχεία τότε έχουμε ανάγκη όχι μόνο από μία αλλά από δύο ή και περισσότερες προτάσεις.Έτσι ο τρόπος που μπορούν αυτές να συνδυασθούν ανάλογα πάντα με το νόημα που θέλουμε να προσδώσουμε είναι :
Α) κύριες +κύριες (σύνδεση κατά παράταξη).
Β)κύριες +δευτερεύουσες (απλή  υπόταξη –εκείνη που στηρίζει την όλη σύνδεση είναι η κύρια πρόταση).
Γ)κύριες + δευτερεύουσες+ δευτερεύουσες (διαδοχική υπόταξη).
Σημείωση: Mε τη διαδοχική υπόταξη η σύνδεση των προτάσεων είναι πολυπλοκότερη διότι δεν είναι μόνο η κύρια πρόταση γιατί δεν είναι μόνο η κύρια πρόταση που στηρίζει τη σύνδεση αλλά και μία  δευτερεύουσα πρόταση μπορεί με τη  σειρά της να στηρίζει άλλες δευτερεύουσες προτάσεις.
Α) Σύνδεση  κατά παράταξη :
Η Παρατακτική σύνδεση προτάσεων επιτυγχάνεται :
Με συμπλεκτικούς συνδέσμους (και,ούτε,μήτεκ.λ.π).
Με αντιθετικούς συνδέσμους (αλλά,όχι μόνο κ.λ.π).
Με διαχωριστικούς συνδέσμους (είτε-είτε κ.λ.π).
Με συμπερασματικούς συνδέσμους (έπειτα, λοιπόν κ.λ.π).
Με ασύνδετο σχήμα.
Οργάνωση του Λόγου.
Η οργάνωση του λόγου γίνεται με
Α) με ορισμό
Β) με διαίρεση.
Α) οργάνωση του λόγου με ορισμό:
Ορισμός είναι ο καθορισμός και η έκθεση των κυρίων γνωρισμάτων μίας έννοιας.
Π.χ άμιλλα είναι ο ευγενής συναγωνισμός η προσπάθεια ανάμεσα σε  άτομα ή λαούς   για διάκριση και υπεροχή σε κάποιο τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Κάθε ορισμός διακρίνεται από τρία στοιχεία:
1.την οριστέα  έννοια.
2.το γένος ή την τάξη στην οποία ανήκει.
3.την ειδοποιό διαφορά δηλαδή το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που την κάνει να ξεχωρίζει από τις άλλες  έννοιες
Παράδειγμα:
Οριστέα έννοια :       άμιλλα είναι
Γένος :                         ο ευγενής συναγωνισμός
Ειδοποιός διαφορά:  η προσπάθεια ανάμεσα σε άτομα ή λαούς για διάκριση και υπεροχή σε κάποιο τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Τα είδη των ορισμών:
Ανάλογα με τον τρόπο που παρουσιάζουν την οριστέα έννοια:
Αναλυτικός: ο ορισμός που παρουσιάζει την ουσία μιάς έννοιας εκθέτοντας τα γνωρίσματα που περιέχονται στην έννοια αυτή.
Συνθετικός ή γενετικός: ο ορισμός όπου περιγράφεται η διαδικασία της γένεσης μιάς εννοίας ή ενός πράγματος από τα αναγκαία και ουσιώδη συστατικά του.
Β) οργάνωση του λόγου με διαίρεση:Tα συστατικά στοχεία της διαίρεσης:
Με τη διαίρεση αναλύουμε ένα όλο (διαιρετική έννοια)στα μέρη του (μέλη και πηλίκο της διαίρεσης)με βάση κάποιο ουσιώδες γνώρισμα(διαιρετική βάση).
Αναγκαίες προϋποθέσεις για μία σωστή διαίρεση:
1.Να είναι τέλεια και να περιέχει όλα τα είδη του γένους.
2.Να είναι συνεχής, να  μη γίνεται κάποιο άλμα στα είδη της.
3.Να έχει ορισμένη και ενιαία διαιρετική βάση.
Τα Είδη των Παραγράφων:
Α) Ανάπτυξη παραγράφου με σύγκριση-αντίθεση.
Στοιχεία θεωρίας:
Ένας τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου είναι και η σύγκριση-αντίθεση:Αυτός ο τρόπος επιλέγεται όταν θέλουμε να συγκρίνουμε δύο πρόσωπα, δύο αντικείμενα,φαινόμενακ.λ.π.
Η παράγραφος που αναπτύσσεται με σύγκριση-αντίθεση έχει συνήθως την εξής δομή:
1.Στη θεματική περίοδο αναφέρουμε τους ανθρώπους τα αντικείμενα ή τις ιδέες που σκοπεύουμε να συγκρίνουμε ή να αντιπαραθέσουμε.
2.Επιλέγουμε τις πιο χαρακτηριστικές ομοιότητες και διαφορές τους και τις εκθέτουμε στα σχόλια.Αυτό μπορεί να γίνει είτε παρουσιάζοντας όλα τα γνωρίσματα του ενός μέλους και κατόπιν όλα τα γνωρίσματα του άλλου μέλους είτε καταγράφοντας σημείο προς  σημείο τις ομοιότητες ή τις διαφορές όλων των μελών.
Στην πρόταση-κατακλείδα διατυπώνουμε το συμπέρασμα μας από τη σύγκριση ή αντίθεση που έχουμε κάνει.
Β) Συνοχή προτάσεων και περιόδων.
Η αντιθετική σύνδεση μπορεί να μας βοηθήσει να επιτύχουμε συνοχή όχι μόνο ανάμεσα στις λέξεις μιάς πρότασης ή τις προτάσεις  μιάς περιόδου αλλά και ανάμεσα σε προτάσεις διαφορετικών περιόδων ή παραγράφων ή νοηματικών ενοτήτων ενός κειμένου.
Για την αντιθετική σύνδεση μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους αντιθετικούς συνδέσμους  ή άλλες λέξεις ή φράσεις οι οποίες δηλώνουν αντίθεση ή την αντιπαράθεση νοημάτων ή εννοιών.
Αντιθετικού σύνδεσμοι:
Παρατακτικοί:   αλλά, μά,όμως, παρά,μόνο, ωστόσο, εντούτοις, έπειτ,μάλιστα,μολαταύτα,
                             Εξάλλου.
Υποτακτικιοί:    ενώ, αν και ,μολονότι.
Λέξεις και φράσεις οι οποίες δηλώνουν αντίθεση: αντίθετα, σε αντίθεση,από την άλλη πλευρά, το ένα…τοάλλο…τοπρώτο…τοδεύτερο…αντίστροφα…παρόλααυτά…πέρα από αυτό…παρόλο, στον αντίποδα αυτής της άποψης κ.λ.π.
Οργάνωση του περιεχομένου:
Το περιεχόμενο της έκθεσης  θα πρέπει να παρουσιάζει τα παρακάτω στοιχεία:
1) Το περιεχόμενο που  ανέπτυξα να είναι πλήρως κατανοητό.
2)Να υπάρχουν γεγονότα τα οποία όμως συνοδεύονται και από τα απαραίτητα σχόλια.
3) Θα πρέπει να υπάρχει η οπτική γωνία του πομπού στην ανάπτυξη, στις αναφορές που γίνονται επάνω στην επικαιρότητα.
4)Να  υπάρχει λογική διάρθρωση του κειμένου( αιτία και αποτελέσματα, παράθεση ιδεών και γεγονότων, συλλογισμοί και μέθοδοι ανάπτυξης κ.λ.π).
5)Το κείμενο να είναι οργανωμένο σωστά( πρόλογος, κυρίως μέρος, επίλογος,νοηματικές ενότητες κ.λ.π).
6) Να είναι σωστά δομημένη η γλώσσα (λεξιλόγιο, στίξη,μορφοσυντακτικά φαινόμενα, γλωσσικές ποικιλίες, λειτουργίες της γλώσσας, ύφος κ.λ.π).
7) να υπάρχει: παθητική και ενεργητική φωνή
                           Αναφορική αλλά και ποιητική λειτουργία της γλώσσας.
                            Επικοινωνιακό πλαίσιο (να φαίνονται τα χαρακτηριστικά του πομπού και του δέκτη(δηλαδή εάν ο πομπός είναι μαθητής ο οποίος ομιλεί προς ένα ακροατήριο μαθητών τα νοήματα θα πρέπει να είναι ανάλογα της ηλικίας του πομπού και του δέκτη).
8) τα γεγονότα και τα σχόλια είναι της εξής μορφής( τα οποία  θα πρέπει να υπάρχουν προκειμένου το περιεχόμενο να είναι άρτιο:
Α)πράξεις που έχουν συντελεσθεί, συμβάντα:
Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου ήταν ένα γεγονός το οποίο έκανε αίσθηση στην ευρώπη.
Β)θα πρέπει μέσα στην έκθεση να υπάρχουν γεγονότα βέβαια και αναμφισβήτητα:
Π.χ είναι γεγονός ότι η διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων αποτελεί ευκαιρία για διεθνή προβολή της χώρας μας.
Γ)  θα πρέπει να υπάρχουν δεδομένα και στοιχεία τα οποία γίνονται συλλογισμοί και οδηγούν σε συμπεράσματα και ασφαλή συμπεράσματα.
Π.χ το γεγονός ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις συνεχίζονται αποδεικνύει ότι το πρόβλημα της τρομοκρατίας δεν είναι εύκολο να αντιμετωπισθεί.
Δ) μέσα στην ανάπτυξη του περιεχομένου θα πρέπει να υπάρχουν τετελεσμένα γεγονότα και συμβάντα:
Π.χ βρέθηκε πρό τετελεσμένου γεγονότος και δεν πρόλαβε να αντιδράσει όταν του ανακοινώθηκε η ίδρυση του εργοστασίου λυμάτων στην περιοχή  του.
Ε) θα πρέπει να υπάρχει σύντομη ερμηνεία λέξεων και φράσεων που παρδίδονται στο κείμενο:
Η μελέτη των λεξιλογικών σχολίων στο μάθημα των ΑρχάιωνΕλληνικώνοδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Ελληνική είναι μία ζωντανή γλώσσα.
Στ) Θα πρέπει να υπάρχει κρίση για γεγονότα ή πράξεις:
Τα σχόλια του δημοσιογράφου δεν πρέπει να συνυφαίνονται με το γεγονός.
Με ποιους τρόπους εκφραστικούς σχολιάζεται ένα γεγονός;
Α) Επίθετα.
Ο συνεχής κίνδυνος των ναρκωτικών εμφωλεύει παντού.
B) Eπιρρήματα:
Οι εμπρηστές χτύπησαν και πάλι προκαλώντας νέα πυρκαγιά.
Γ) Σημεία στίξης.
Κατά τη γραφή αλλά και την ανάγνωση της είδησης η χρήση των σημείων στίξης είναι καθοριστική για την απόδειξη  του συγκεκριμένου κάθε φορά νοήματος. Τα σημεία στίξης εκφράζουν κάποιο σχόλιο, «σχολιάζουν» την  είδηση καθώς δηλώνουν :
1.Ερωτηματικό:εκφράζει την απορία ή την δυσπιστία. Σε παρένθεση (;) δείχνει ειρωνεία, την αμφιβολία για την αξιοπιστία ή γενικά για κάτι που αναφέρεται.
Καμάρωνε πώς ήταν ο καλύτερος (;) ποδοσφαιριστής.
2.Θαυμαστικό: Το χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να υπογραμμίσουμε και να τονίσουμε την εντύπωση από κάτι το απίστευτο  και το ανόητο που ακούσαμε.Το θαυμαστικό σε παρένθεση (!) χρησιμοποιείται για να δηλώσει απορία αμφισβήτηση και ειρωνεία.
Π.χ : Με ένα χέρι ο δείνα ποδοσφαιριστής διαπρέπει στα γήπεδα!
Προσοχή: Το θαυμαστικό και  το ερωτηματικό σημειώνονται μέσα από τα εισαγωγικά όταν αναφέρονται σε όσα σχετίζονται με τα λόγια που κλείνονται σε αυτά και έξω από αυτά όταν αναφέρονται στο κείμενο.
3.Εισαγωγικά: Χρησιμοποιούνται όταν περικλείουμε τα λόγια κάποιου όπως σε ρητά και παροιμίες/σε φράσεις ή λέξεις που δεν χρησιμοποιούνται με το συνηθισμένο τους νόημα ή χρησιμοποιούνται ειρωνικά /αλλά και σε τίτλους βιβλίων ονόματα εφημερίδων και περιοδικών κ.λ.π.
Π.χ Και στην Αθήνα παιδιά «κατά παραγγελίαν».
4.Aποσιωπητικά: Χρησιμοποιείται όταν η φράση δεν ολοκληρώνεται από συγκίνηση ντροπή ή αποδοκιμασία αγανάκτηση, περιφρόνηση και απειλή,ανησυχία ή για να δείξουν ότι διακόπηκε ή συνομιλία απότομα χωρίς να ολοκληρωθεί.
Συντήρηση τροφίμων…..με ακτινοβολία.
5.Διπλή τελεία: Χρησιμοποιείται:
Α)μπροστά από τα λόγια που αναφέρονται κατά λέξη και πού κλείνονται σε εισαγωγικά.
Β)μπροστά από μία απαρίθμηση, μία ερμηνεία ή μια συνέπεια.
Γ) έπειτα από πρόταση που αναφέρει γνωμικό ή παροιμία.
6.Ολόκληρες προτάσεις; Οι προτάσεις αυτές σχολιάζουν το γεγονός ή αποτελούν αξιολογικές κρίσεις.
Π.χ η δείνα είναι ταυρομάχος. Η ζωή όμως είναι ο μόνος πραγματικός και γνήσιος ταυρομάχος.
Πώς χρησιμοποιούμε το σχόλιο στις εκφράσεις μας( το οποίο κρίνεται αναγκαίο προκειμένου να παρουσιάσουμε ένα ολοκληρωμένο γραπτό).
1.Με εισαγωγικά
2.Με κατάλληλες εκφράσεις (όπως αναφέρθηκε, όπως λέγεται, όπως ελέχθη, όπως ανακοίνωσε κ.λ.π).
3.Αναφέρω:
Γεγονότα/τρόπους/χρόνος/τόπος/πρόσωπα/αποτέλεσμα /αιτία και  σκοπό/τι έγινε;/πώς έγινε;/πότε έγινε;/πού έγινε;/ποιος;(όνομα,ηλικία,καταγωγή και επάγγελμα κ.λ.π)/τι απέγινε/γιατί και προς τι.
Η Έκθεση θα πρέπει να διαθέτει τα παρακάτω στοιχεία:
1.επικαιρότητα:
Όσο πιο πρόσφατο είναι το γεγονός και όσο πιο γρήγορη  η μετάδοσή του τόση μεγαλύτερη εντύπωση προκαλεί.
Π.χ ορκίσθηκε σήμερα η νέα κυβέρνηση η οποία προέκυψε από τις εκλογές της 30ης Ιουνίου.
2.εκκρεμότητα:η αγωνία που προκαλεί το γεγονός αυξάνει  το ενδιαφέρον γι αυτό.
Π.χ.Μάχη με το θάνατο δίδουν εκατοντάδες τραυματίες στα νοσοκομεία της Μαδρίτης μετά το φρικιαστικό τρομοκρατικό χτύπημα που συνέβη τις πρωϊνές ώρες της 11ης Μαρτίου σε αμαξοστοιχίες μαζικής μεταφοράς πολιτών.
3.εγγύτητα: όσο πιο κοντά στην περιοχή του κοινού διαδραματίζεται το γεγονός τόσο μεγαλύτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνει.
Π.χ ανησυχητικές διαστάσεις για το λεκανοπέδιο της Αττικής έχει λάβει η μόλυνση της ατμόσφαιρας. Οι επιστήμονες για μία ακόμα φορά κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
4.εκρηκτικότητα: γεγονότα που περιέχουν συγκρούσεις και εντάσεις.
Π.χ Ταραχές ξέσπασαν στην Ινδονησία μετά την απόφαση των αρχών να αυξήσουν τις τιμές στα καύσιμα και στις μεταφορές.Η γενικότερη αναταραχή που επικρατεί στο χώρο προκάλεσε την κατάρρευση του χρηματιστηρίου και του νομίσματος.
5.συγκίνηση: ειδήσεις ανθρωπίνου ενδιαφέροντος ελκύουν περισσότερο παρά οικονομικές ή πολιτικές ειδήσεις.
Π.χ Την απόλυτη φτώχεια συνάντησε η δείνα ανθρωπιστική οργάνωση στο βόρειο μέρος της χώρας που επισκέφθηκε.
6. σπουδαιότητα: πόσο σημαντική είναι σε κάθε περίπτωση η πληροφορία που παρέχει η είδηση.
Π.χ. Φαίνεται ότι επιτέλους κερδήθηκε η μάχη κατά του καρκίνου.Η θεραπεία στηρίζεται στην παροχή συνδυασμού δύο φαρμάκων.
7.συνέπειες:οι επιπτώσεις από τη δημοσιοποίηση του γεγονότος.
Π.χ Σήμα κινδύνου για την ανθεκτικότητα των νοσοκομείων της Αθήνας εκπέμπουν οι αρμόδιοι σε περίπτωση μεγάλου σεισμού.
8.σπανιότητα: ασυνήθιστα και απροσδιόριστα γεγονότα τραβούν την προσοχή, τα οποία και θα πρέπει να αναφέρουμε:
Π.χτύχη βουνό είχε ένας επιβάτης της γερμανικής αεροπορικής εταιρείας Lyhthansaόταν έπαθε καρδιακή προσβολή στα 11.000 πόδια ενώ ταξίδευε από το Δουβλίνο προς τη Φρανκφούρτη. Μέσα στο αεροπλάνο υπήρχαν 2 καρδιοχειρούργοι που ταξίδευαν σε συνέδριο.
Άρα στο κείμενό μας θα πρέπει να υπάρξει:
Χρήση της γλώσσας: κυριολεκτική ή μεταφορική.
Στοιχεία στίξης, σημαντικά ονοματικά ή ρηματικά σύνολα.
Ύφος: σοβαρό, ελαφρύ, γραφυρό, επιστημονικό,κ.λ.π.
Η σωστή συντακτική σειρά, ενεργητική ή παθητική φωνή, ευθύς και πλάγιος λόγος, κ.λ.π.
Ο κατάλληλος τίτλος και η κατάλληλη ανάπτυξη.

Η σωστή συντακτική σειρά των λέξεων:
Υποκείμενο +  Ρήμα: Ο κόσμος πιστεύει
Υποκείμενο + Ρήμα + Αντικείμενο: Ο κόσμος πιστεύει τις εφημερίδες
Υποκείμενο + Ρήμα + Αντικείμενο + Αντικείμενο: Ο Πέτρος διδάσκει στο γιό του την κιθάρα.
Υποκείμενο +Ρήμα + Κατηγορούμενο: Τα ναρκωτικά αποτελούν κίνδυνο.
Ενεργητική και παθητική σύνταξη:
Ο  Κώστας χτυπάει την πόρτα: Η πόρτα χτυπιέται από τον Κώστα
Ο Πέτρος διδάσκει στο γιό του την κιθάρα: Η κιθάρα διδάσκεται στο γιό του από τον Πέτρο.
Ο Πέτρος ονομάζει το γιό του Βασίλη: Ο γιός του ονομάζεται από τον Πέτρο Βασίλης.
Σημαντική παρατήρηση: (!)
Η έκθεση θα πρέπει να έχει και τα 4 είδη των ονοματικών προσδιορισμών:
Α.Επιθετικός προσδιορισμός:
Ο ικανός Κώστας
Β.Κατηγορηματικός προσδιορισμός:
Ο άρρωστος Κώστας
Γ.Παράθεση:
Κώστας, Ο ΜΑΘΗΤΗΣ
Δ.Επεξήγηση:
Ο μαθητής, Ο ΚΩΣΤΑΣ.
Επίσης θα πρέπει να υπάρχει :
Α.Λογική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας.
Λογική, αναφορική ή δηλωτική λειτουργία της γλώσσας παρατηρείται όταν οι λέξεις ή οι φράσεις χρησιμοποιούνται με την κυριολεκτική σημασία τους.
Π.χ πολύ ακριβές οι τιμές των οπωροκηπευτικών στη λαϊκή αγορά.
Β.Ποιητική ή συνυποδηλωτκή λειτουργία της γλώσσας.
Παρατηρείται όταν οι λέξεις ή οι φράσεις χρησιμοποιούνται μεταφορικά (χρυσά κουτάλια)  και υπάρχουν παρομοιώσεις(ψηλός σαν κολώνα)προσωποποιήσεις(το αμίλητο νερό)παρηχήσεις(επανάληψη γραμμάτων ή λέξεων) ομοιοκαταληξίες και άλλα λογοτεχνικά σχήματα.
Π.χ φωτιά πήραν τα οπωροκηπευτικά στην αγορά.
Γ.Ύφος (χιουμοριστικό-σοβαρό-δραματικό).
Το ύφος της γλώσσας είναι:
Σοβαρό
Αύριο αναμένεται η άφιξη του Οικουμενικού Πατριάρχη στην  Αθήνα.
Δραματικό
Έχασαν τη ζωήτους στην προσπάθειά τους να σώσουν τα παιδιά τους.
Χιουμοριστικό
Κυνηγούσε τη γάτα του και ήταν και 80 ετών.
Ειρωνικό
Σαν παιδάκι έτρεχε παρά τα 80 του χρόνια
Η Παράγραφος ,  η δομή και η ανάπτυξή της με παραδείγματα.
Τι είναι παράγραφος;’
Η παράγραφος είναι μικρή ενότητα κειμένου η οποία με βάση  ένα καλά οργανωμένο σχεδιάγραμμα αναπτύσσει ένα αναπόσπαστο τμήμα του συνολικού κειμένου και αποτελεί ένα  από τα σημαντικότερα συστατικά στοιχεία του γραπτού λόγου. Κάθε είδους κείμενο, ακόμα και λογοτεχνικό είναι χωρισμένο σε παραγράφους.Έτσι δίνονται καθαρά με την πρώτη ματιά στον αναγνώστη η γενική εικόνα του κειμένου καθώς και κάποιες αρχικές πληροφορίες που αφορούν την έκταση τη  δομή και τη διάρθρωσή του.
Η σπουδαιότητα της παραγράφου έγκειται κυρίως στην οργάνωση  στην ενότητά της στην αλληλουχία των νοημάτων στην πληρότητα των επιχειρημάτων στη συνοχή και στη συνεκτικότητα των προτάσεων και των ιδεών που αναπτύσσει ή προσθέτει ή σχολιάζει που γενικά περιέχει. Και η σπουδαιότητά της αυτή δεν αποκαλύπτεται σε κείμενα με ποιητικό ή με λογοτεχνικό γενικότερα περιεχόμενο τόσο, όσο σε κείμενο όπου η λογική έχει τον πρώτο λόγο και τον κύριο: δοκίμια, άρθρα, επιφυλλίδες, επιστημονικά και  άλλα κείμενα. Και εφόσον η έκθεση της Β και Γ Λυκείου διδάσκεται και ασκείται με βάση το δοκιμιακό λόγο είναι απαραίτητο κάθε κείμενο που γράφεται από μαθητές ή για μαθητές όχι μόνο να χωρίζεται σε παραγράφους σύμφωνα με τις προδιαγραφές του δοκιμίου αλλά και  η οργάνωση της καθεμιάς παραγράφου να ακολουθεί τα δοκιμιακά πρότυπα. Οι προδιαγραφές αυτές και τα πρόσωπα αυτά θα παρουσιασθούν επιγραμματικά στη συνέχεια.
Α) Δομή και οργάνωση της παραγράφου:
Σε κάθε σχεδόν παράγραφο συναντούμε τα εξής στοιχεία:
1) τη θεματική περίοδο: με αυτήν εκφράζεται με σαφήνεια η κύρια ιδέα της παραγράφου και παρουσιάζεται επιγραμματικά το θέμα.Στη θεματική περίοδο ο συγγραφέας-μαθητής παίρνει ξεκάθαρη θέση απέναντι στο θέμα-πρόβλημα που πραγματεύεται και διατυπώνει το σκοπό της απόδειξής  του. Ειδικά η θεματική περίοδος αποτελεί ασφαλή  οδηγό και απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη των ιδεών του μαθητή αφού καθορίζει σε γενικές γραμμές το υλικό που αυτός θα περιλάβει στο κείμενό του.
2)Λεπτομέρειες-σχόλια: είναι οι  άλλες προτάσεις και περίοδοι με ιδέες οι οποίες διασαφηνίζουν, αιτιολογούν, παρουσιάζουν τα αποτελέσματα,  ορίζουν, διατυπώνουν αντιρρήσεις, αναπτύσσουν με ένα λόγο την κύρια ιδέα της παραγράφου η οποία βρίσκεται στη θεματική περίοδο. Με τις λεπτομέρειες εξασφαλίζεται ως ένα βαθμό η επαρκής  ανάπτυξη της ιδέας που προβάλλεται στη θεματική περίοδο.
Κάποτε υπάρχει και ένα τρίτο στοιχείο.
3) η περίοδος κατακλείδα: Με αυτή την πρόταση ολοκληρώνεται η  μορφή της παραγράφου αποκρυσταλλώνοντας επιγραμματικά την ανάπτυξη που προηγήθηκε ή διατυπώνοντας ένα γενικό συμπέρασμα ή προσπαθώντας να μεταβεί η συνέχεια του νοήματος από  την  προηγουμένη ανάπτυξη στην επομένη παράγραφο. Η χρήση της είναι προαιρετική.
Ανάπτυξη παραγράφου με παραδείγματα:
Όταν στη θεματική περίοδο υπάρχουν ιδέες που μπορούν εύκολα ή πρόσφορα να κατοχυρωθούν με προσφυγή σε εικόνες της καθημερινής ζωής ή σε περιστάσεις που αποκαλύπτουν την έκταση,τις συνέπειες, το βαθμό έντασης ενός φαινομένου, τότε είναι καλύτερη η παράθεση παραδειγμάτων.
Παράδειγμα:
«Aγνοούν οι γονείς ότι τα παιδιά τους στην περίοδο της εφηβείας επιθυμώντας να αποκτήσουν την αυτονομία τους  και να επιβεβαιώσουν την ανεξαρτησία τους ενεργούν συχνά αντίθετα προς τις πατρικές νουθεσίες και συμβουλές,  επιθυμίες και ορέξεις.Και η αντίδραση αυτή είναι τόσο μεγαλύτερη όσο πιο έντονη είναι η επιμονή των γονέων στη συμμόρφωση των παιδιών τους προς το πατρικό μοντέλο τρόπου ζωής. Αν για παράδειγμα αρέσουν στους γονείς τα κοντά μαλλιά ….κ.λ.π.
blog
Η σωστή συντακτική στοιχειοθέτηση της έκθεσης και της γραφής παραγράφου.
Η κανονική σειρά των όρων της  πρότασης είναι η εξής:
Υποκείμενο Ρήμα (Εγώ ζώ)
Υποκείμενο Ρήμα Κατηγορούμενο( Εγώ είμαι μαθητής)
Υποκείμενο Ρήμα Αντικείμενο  ( Ο Κώστας χτυπάει την μπάλλα)
Υποκείμενο Ρήμα Αντικείμενο Αντικείμενο( Ο Πέτρος διδάσκει το γιό του κιθάρα)
Υποκείμενο Ρήμα Αντικείμενο Κατηγορούμενο( Εγώ σε ονομάζω μαθητή).
Πότε αποκλίνουμε από την κανονική σειρά:
Θέτουμε πρώτον τον όρο τον οποίο θεωρούμε  ότι νοηματικά ή αξιολογικά είναι πολύ σημαντικός:
Ρήμα ΥποκΠείμενο  Αντικείμενο (όταν θεωρούμε ότι η ενέργεια είναι πολύ σημαντική π.χ. Χτύπησαν την πόρτα).
Αντικείμενο Ρήμα Υποκείμενο  ( όταν δίδουμε έμφαση στο δέκτη της ενέργειας , στο  αποτελεσμαπ.χ το γράμμα έσκισε ο δάσκαλος ).
Κατηγορούμενο Ρήμα Υποκείμενο (όταν δίδουμε έμφαση στην ιδιότητα ή στο χαρακτηρισμό του Υποκειμένου π.χ μαθητής είναι ο Κώστας ).
Σύνταξη .
Χρησιμοποιούμε την ενεργητική όταν δίδουμε έμφαση στο υποκείμενο που ενεργεί.
Χρησιμοποιούμε την παθητική όταν δίδουμε έμφαση στην πράξη του υποκειμένου και στο γεγονός.
Ονοματικοί προσδιορισμοί
Χρησιμοποιούμε τις παραθέσεις και  τις επεξηγήσεις όταν θέλουμε σύντομα να παρουσιάσουμε τα κύρια χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων στα γεγονότα προσώπων.
Χρησιμοποιούμε τους επιθετικούς προσδιορισμούς όταν θέλουμε ως πομπός να σχολιάσουμε τον πρωταγωνιστή  ή άλλους και να εντυπωσιάσουμε το δέκτη.
Προσδιορισμός του χρόνου.
Α. Η έννοια του χρόνου:
Χρονική βαθμίδα: (παρελθόν,παρόν,  μέλλον).
Τρόπος (εξακολουθητικός,στιγμιαίος, συντελεσμένος).
Χρονική στιγμή ή διάρκεια.
Χρονική αφετηρία, τέρμα ή επανάληψη.
Χρονική σχέση των γεγονότων (προτερόχρονο, σύγχρονο, υστερόχρονο).
Μέσα δήλωσης των χρόνων και της χρονικής βαθμίδας και στιγμής.
Δηλώνουμε το χρόνο με τους χρόνους του ρήματος (ενεστώτας, παρατατικός, μέλλοντας κ.λ.π).
Με τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς (επιρρήματα χρόνου(τώρα) εμπρόθετοι προσδιορισμοί (κατά τη νύκτα) με γενική και αιτιατική (τη νύκτα, της ημέρας )με επιρρηματικά κατηγορούμενα του χρόνου ( ήμουν πρωϊνός) χρονικές μετοχές ( τελειώνοντας) χρονικές προτάσεις ( όταν πήγαινα στο σχολείο) .
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ.
1.Πολύ καλά εξελίσσεται η μετεγχειρητική πορεία της υγείας του 56χρονου παλαιού διεθνή προδοσφαιριστή.
Προτάσσεται ο επιρρηματικός προσδιορισμός διότι μας ενδιαφέρει η υγεία του ανθρώπου.
2.Εκπληκτικός ήταν ο τρόπος με τον οποίο η  ομάδα παρουσίασε τις φανέλες για  την επόμενη περίοδο.
Πρόταξη του κατηγορουμένου προκειμένου να δοθεί η ιδιότητα του Υποκειμένου.
3.Ακυρώθηκε η συναυλία του πασίγνωστου τραγουδιστή.
Προτάσσεται το ρήμα διότι μας ενδιαφέρει η ενέργεια που συνέβη.
4.Η Ελληνίδα αθλήτρια Σοφία Σακοράφα κατέπληξε στον τελικό του ακοντισμού.
Ενεργητική σύνταξη  (έμφαση στο πρόσωπο της αθλήτριας).
5.Παγκόσμιο ρεκόρ καταρρίφθηκε στο Παγκύπριο.
Προτάσσεται το Αντικείμενο γιατί μας ενδιαφέρει ως αποτέλεσμα της ενέργειας.
6.Πολύνεκρο δυστύχημα χθές στη Λαμία.
Προτάσσεται ο επιθετικός προσδιορισμός (δραματοποίηση του γεγονότος, σςναισθηματικός επηρεασμός του αναγνώστου).
7.Τις παλαιές κακές ημέρες θυμήθηκαν χθές το απόγευμα οι κάτοικοι της Κηφισιάς. Μπορεί ο κόμβος του ΟΤΕ να παραδόθηκε πρίν από λίγους μήνες και η κυκλοφορία να αποκαταστάθηκε αλλά ήλθε η  έναρξη κατασκευής ενός νέου στο Ψυχικό για να επαναφέρει το πρόβλημα. Η κατάσταση ήταν αφόρητη τις πρωϊνές ώρες όταν η τροχαία δεν  είχε προλάβει να κάνει τις απαραίτητες ρυθμίσεις για την κυκλοφορία.
Θυμήθηκαν: χρονική βαθμίδα αόριστος , για το παρελθόν.
Χθές: επίρρημα (χρονική  στιγμή).
Το πρωΐ : πτωτικό (χρονική στιγμή).
Πρίν : επίρρημα (χρονική στιγμή).
Από λίγους μήνες : (εμπρόθετος προσδιορισμός ο οποίος δείχνει το χρόνο).
Αποκαταστάθηκε: Αόριστος, χρονική  στιγμή που αναφέρεται στο παρελθόν.
Τις πρωΐνές ώρες : πτωτική αιτιατική δείχνει το χρόνο.
Όταν….ρυθμίσεις …: χρονική πρόταση (δείχνει το σύγχρονο).
Όσον αφορά το τίτλο του κειμένου ή της έκθεσης:
Μορφή – χαρακτηριστικά:
1.Παράλειψη λέξεων που εννοούνται εύκολα (άρθρα, σύνδεσμοι, προθέσεις κ.α)
2.Παράλειψη του ρήματος.
3.Παράλειψη λέξεων που δηλώνουν συμπληρωματικά στοιχεία της ειδησης (υποκείμενο, τοπικοί ή χρονικοί προσδιορισμοί,αίτια).
4.Επιλογή της ενεργητικής σύνταξης.
5.Επιλογή της παθητικής σύνταξης.
6.Χρήση σημείων στίξης.
7.Δηλωτική και κυριολεκτική γλώσσα.
8.Συνυποδηλωτική και μεταφορική γλώσσα.
Πώς σχολιάζουμε;
Στα γραπτά μας σχολιάζουμε οπωσδήποτε χρησιμοποιώντας τα παρακάτω:
Προσδιοριστικά επίθετα
Επιρρήματα
Λέξεις συναισθηματική ή ιδεολογικά φορτισμένες
Με σχήματα λόγου
Με σημεία στίξης.
Τι καταφέρνει ο σχολιασμός;
Επεξηγεί και διασαφηνίζει το περιεχόμενο της είδησης
Αξιολογεί και καθορίζει τη  σημασία θετική ή αρνητική της είδησης
Βοηθεί στην καλύτερη κατανόηση της είδησης από τον αναγνώστη.
Συμβάλλει στην καλύτερη έκθεση των γεγονότων
Παρέχει  ερεθίσματα στο δέκτη για περισσότερες σκέψεις και προβληματισμούς.
Η οργάνωση του γραπτού μου θα πρέπει να είναι και κάπως έτσι:
Ο τίτλος συνοψίζει και αποκαλύπτει την οπτική γωνία του δημοσιογράφου.
Στην περίληψη εκτίθενται τα κύρια στοιχεία που συνθέτουν το γεγονός.
Παρουσιάζονται οι λεπτομέρειες:
Επίσης μέσα στο περιεχόμενο γνωστοποιούνται:
Ο τόπος και ο χρόνος που συντελούνται τα συμβάντα( όλα αυτά που λέμε εδώ θα πρέπει να υπάρχουν και στις εκθέσεις και στις περιλήψεις και στις παραγράφους που γράφουμε).
Ο τρόπος εκτύλιξης των γεγονότων
Η αιτία που προκαλεί τα γεγονότα
Ο σκοπός για τον οποίο συμβαίνουν τα γεγονότα
Τα αποτελέσματα που προκαλούν τα γεγονότα
Τα πρόσωπα που συμμετέχουν (όνομα, ηλικία, κατσγωγή, επάγγελμα, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά).












Οδηγίες για τη συγγραφή της έκθεσης:
Προεργασία:
1.Σημειώνουμε το όριο των λέξεων το οποίο μας διατίθεται. Η έκθεσή μας δεν θα πρέπει να είναι ούτε μικρότερη ούτε μεγαλύτερη.
2.Διαβάζουμε προσεκτικά την εκφώνηση και υπογραμμίζουμε όλα τα ζητήματα ή τις έννοιες που θίγονται. Πρέπει να αναφερθούμε σε όλα.
3.Αν η εκφώνηση δίνει έμφαση στους τρόπους αντιμετώπισης ενός φαινομένου τότε προσανατολιζόμαστε και εμείς ανάλογα.Θα αφιερώσουμε δύο με τρείς παραγράφους (πέραν του προλόγου)στην ανάλυση του φαινομένου και όλο το υπόλοιπο κείμενο στις προτάσεις.
4.Συντάσσουμε ένα διάγραμμα των όσων θέλουμε να πούμε (βάσει των προτεραιοτήτων της εκφώνησης) ώστε να μην ξεχάσουμε κάτι και να αποφύγουμε τις επαναλήψεις.
5. Αν τα σημεία που θέλουμε να θίξουμε είναι πολλά και  δεν μπορούν  να αναπτυχθούν επαρκώς μέσα στο δεδομενο όριο λέξεων τότε αφήνουμε τα επουσιώδη και εστιάζουμε στα σημαντικότερα. Η τελική βαθμολόγηση του περιεχομένου δεν λαμβάνει υπ΄όψιν της μόνο το πλήθος των σημείων που θίγονται αλλά και το κατά πόσο αναπτύσσονται ικανοποιητικά.
6.Το κείμενό μας θα πρέπει να διακρίνεται από λογικό ειρμό (συνεκτικότητα) και οι θεματικές ενότητες (πρόλογος, κυρίως θέμα (ανάλυση-προτάσεις ) επίλογος) πρέπει να είναι διακριτές. Αυτός είναι και ο βασικός κανόνας στη σύνταξη του διαγράμματός μας.
Πρόλογος:
1. Ο Πρόλογος θα πρέπει να είναι κάπως εντυπωσιακός προκειμένου να τραβήξει το ενδιαφέρον του αναγνώστη.Αν αυτό  δεν είναι εφικτό ακολουθούμε πιο απλούς τρόπους που μπορούμε να διαχειρισθούμε.
2. Σε κάθε πρόταση αποφεύγουμε την υπερβολή αλλά και την απλοϊκότητα. Δεν χρησιμοποιούμε ποτέ ορισμούς διότι απονευρώνουν το ύφος.
3.Το περιεχόμενο του προλόγου μπορεί να είναι
Α) μία αρχική σκιαγράφηση του προβλήματος των εκφάνσεων ή των γενικών αιτίων.
Β)αν πρόκειται για θετική  έννοια (π.χ δημοκρατία, ειρήνη, δικαιοσύνη,ελευθερία) μία γενική αναφορά στο νόημα και στην αξία της.
Γ) μία σύντομη ιστορική αναδρομή (εάν  έχουμε επαρκή στοιχεία).
4.Γενικά ο τυπικός πρόλογος θα πρέπει να αναπτύσσεται παραγωγικά να ξεκινάει δηλαδή από το γενικό (μία γενική διαπίστωση ή μία ιστορική αναδρομή)και να εστιάζει σταδιακά στο ειδικό (στα ζητούμενα).
5.Αν η εκφώνηση συνδυάζει δύο ζητήματα (π.χ. ανεργία πτυχιούχων και εκπαίδευση) και δεν μας χωράσει να αναφερθούμε και στα δύο στον πρόλογο, μπορούμε εναλλακτικά να αναφερθούμε στο ένα- συνήθως στο ευρύτερο (εδώ π.χ στην ανεργία των πτυχιούχων) και να εστιάσουμε στο δεύτερο ( εν τω προκειμένω στην εκπαίδευση) στην αμέσως επομένη παράγραφο.
Συγγραφή.
1.Γενικά αποφεύγουμε τον μακροπερίοδο λόγο γιατί είναι δύσκολος στο χειρισμό και αφήνει περιθώρια για συντακτικά λάθη.
2.Ιδιαίτερα αν πρέπει να γράψουμε την έκθεσή μας με τη μορφή ομιλίας ο λόγος μας πρέπει να είναι οπωσδήποτε μικροπερίοδος. Ο μακροπερίοδος λόγος είναι αργοκίνητος , στρυφνός και κουράζει το ακροατήριο.
3.Γράφουμε όπως νοιώθουμε  και μπορούμε. Η υπερβολή στην έκφραση όταν δεν μας βγαίνει αβίαστα έχει καταστροφικά αποτελέσματα.Επιδιώκουμε την απλότητα τη φυσικότητα και την οικονομία  του λόγου.Προτιμούμε την ενεργητική σύνταξη από την παθητική αποφεύγουμε τις  επαναλήψεις και τους πλατειασμούς χρησιμοποιούμε λέξεις που ξέρουμε και μπορούμε άνετα να χειριστούμε.
4.Αν πρέπει να γράφουμε το κείμενό μας υπό μορφή άρθρου πρέπει να βάλουμε τίτλο.
5.Αν θα έχει μορφή ομιλίας ή επιστολής πρέπει να βάλουμε προσφώνηση  και αποφώνηση (στην ομιλία η αποφώνηση δεν είναι υποχρεωτική).Το ύφος της προσφώνησης και της αποφώνησης εξαρτάται από το πρόσωπο ή τα πρόσωπα στα οποία εμείς απευθυνόμαστε.
6. Στον Επίλογο κλείνουμε με ένα γενικό συμπέρασμα ή ευχή. Δεν ανοίγουμε νέα ζητήματα στον επίλογο.
Επικοινωνιακό πλαίσιο.
Α.Ομιλία – Εισήγηση.
1. Στοιχεία προλόγου.
1.Η προσφώνηση: Αγαπητοί συμμαθητές/καθηγητές/κυρίες και κύριοι.
2.Η χρήση του α΄ενικού και πληθυντικού , του β΄πληθυντικού.Θα ήθελα να σας αναλύσω /με αφορμή…θα επιθυμούσα να σας αναφέρω…/είναι αναγκαίο για μένα να θίξω το πρόβλημα …να εκθέσω τον προβληματισμό μου…όλοι εμείς οι νέοι απευθυνόμαστε…γιανα διατυπώσουμε τη γνώμη μας σχετικά με…..στόχος μας να ευαισθητοποιήσουμε….με δεδομένη την ευαισθησία μας/το ενδιαφέρον μας πάνω στα…/μας προκαλεί μεγάλη ανησυχία και μεγάλο ενδιαφέρον το γεγονός…θα θέλαμε να διευρενήσουμε το πρόβλημα, το θέμα κ.λ.π.
Εκφράσεις για το κύριο μέρος:
Α και Β πληθυντικό αριθμό: σκεφτείτε…αναλογιστείτε…ας θυμηθούμε όλοι μας…ας προβληματισθούμε πάνω …όλοι μπορούμε να διερωτηθούμε …θα γνωρίζετε βέβαια…είναι ήδη γνωστό σε όλους μας,σας…κανείς μας δεν μπορεί να αμφισβητήσει…δεν είναι δυνατόν να μην αναφερθούμε και να λησμονήσουμε…δεν πρέπει να ξεχνούμε….ευθύνη και χρέος όλων μας είναι…πόσοι από εμάς δεν έχουμε αναρωτηθεί…αυτό που για εμάς έχει ιδιαίτερη σημασία…θα απορείτε βέβαια για…εύκολα θα μπορούσαμε να αντικρούσουμε τον ισχυρισμό ότι….
Α ενικό…θα ήθελα να αναφερθώ  και …δεν θα μπορούσα να παραλείψω και…είναι για μένα αναγκαίο….θα μου ήταν αδύνατο να μην τονίσω..επισημαίνω ότι ….θα υπογραμμίσω άλλο ένα βασικό σημείο….αλλά θα μπορούσα να ενισχύσω την άποψή μου και με…να προσθέσω και τούτο ότι….πιστεύω ότι θα μπορούσα να μη θεωρηθώ υπερβολικός αν ανέφερα και…θα μου επιτρέψετε να…θεωρώ ως χρέος μου να τονίσω…
Στοιχεία Επιλόγου:
1.Ανακεφαλαίωση και συμπέρασμα: ύστερα από όλα αυτά θα μπορούσαμε αβίαστα να συμπεράνουμε ότι…όλα όσα αναφέραμε θεμελιώνουν το συμπέρασμα ότι…συνοψίζοντας όλα αυτά που ανέλυσα θα κατέληγα στο ότι…πιστεύω ότι κατάφερα να σας αποδείξω ότι…να σας πείσω για…είναι φανερό λοιπόν ότι…ύστερα από όλα αυτά θα ήταν πλάνη να πιστεύουμε …θα ήθελα να κλείσω την ομιλία μου με… κλείνοντας-τελειώνοντας θα επιθυμούσα να…
2.προτροπή και παραίνεση: θα καταλάβατε λοιπόν ότι είναι και δική μου ευθύνη…προβληματισθείτε λοιπόν και ενεργοποιηθείτε…ας αναλάβουμε όλοι μας πρωτοβουλίες….μην εφησυχάζετε λοιπόν…οφείλουμε να αναλάβουμε πρωτοβουλίες για …
Β.Επιστολή.
1.Στοιχεία προλόγου.
Η προσφώνηση: Αξιότιμε κύριε…κύριε υπουργέ/πρόεδρε…αξιότιμοι κύριοι καθηγητές κ.λ.π.
Η χρήση του α΄ενικού και πληθυντικού προσώπου αλλά και του β΄πληθυντικού:αποφασίσαμε να σας στείλουμε την επιστολή αυτή…μεαφορμή…σαςστέλουμε επιστολή θέλοντας να…θεωρήσαμε σκόπιμο ύστερα από τις παρατηρήσεις σας σχετικά με…να σας απαντήσουμε…πιστεύοντας ότι θα βοηθήσουμε στον προβληματισμό σας για…σας καταθέτουμε τις απόψεις μας με την επιστολή αυτή …θεωρώ χρέος μου μετά τις επισημάνσεις σας για… να σας απαντήσω με την επιστολή αυτή αντικρούοντας…είναι γνωστή σε εσάς η ευαισθησία μας…το ενδιαφέρον μας για…αποφασίσαμε λοιπόν να γράψουμε επιστολή σε εσάς για να…λάβαμε την πρόσφατη επιστολή σας για…και κρίναμε σκόπιμο να σας απαντήσουμε καταγράφοντας τις  απόψεις μας για…
Εκφράσεις για το κύριο μέρος:
Αξιοποιούμε πολλές από τις εκφράσεις οι οποίες έχουν χρησιμοποιηθεί στο είδος της ομιλίας με περισσότερη χρήση του β΄πληθυντικούπροσώπου:π.χ είναι ήδη γνωστό σε εσάς…δεν μπορείτε να αμφισβητήσετε ….δεν είναι δυνατόν να λησμονήσετε…δεν πρέπει να ξεχνάτε…ευθύνη και χρέος όλων μας είναι…πόσες φορές δεν έχετε αναρωτηθεί…αυτό το οποίο θεωρούμε ότι για εμάς αλλά και για εσάς έχει  πραγματικά ιδιαίτερη σημασία είναι το ότι…θα απορείτε βέβαια με…εύκολα θα μπορούσαμε να αντικρούσουμε τον ισχυρισμό σας ότι…θα ήθελα να αναφερθώ και…θα μου ήταν αδύνατο να μην σας τονίσω σας επισημαίνω ότι…θα υπογραμμίσω άλλο ένα βασικό σημείο…αλλά θα μπορούσα να ενισχύσω την άποψή μου και με….παραθέτω σε εσάς και τούτο ότι…πιστεύω ότι δεν θα μπορούσα να θεωρηθώ υπερβολικός…
Στοιχεία επιλόγου:
Συνήθως κλείνουμε την επιστολή διατυπώνοντας την ευχή οι απόψεις μας να τύχουν της προσοχής ή της ευνοϊκής αντιμετώπισης του αποδέκτη της επιστολής.Πιστεύουμε να λάβετε σοβαρά υπ΄όψιν σας τις παρατηρήσεις μας…έχουμε την εντύπωση ότι οι απόψεις μας θα τύχουν της δέουσας ανταπόκρισης…θεωρούε ότι με τις παραπάνω απόψεις μας συμβάλλουμε και εμείς στην αντιμετώπιση… είμαστε βέβαιοι ότι θα μελετήσετε τις σκέψεις μας οι οποίες πιστεύουμε ότι ενισχύουν τον προβληματισμό σας…νομίζουμε ότι καταθέτοντας τις απόψεις μας σας βοηθούμε στην επίλυση…βοηθούμε στον εμπλουτισμό των σκέψεων και των δεδομένων σχετικά με…
Γ. Συζήτηση.
1. Εκφραστικά στοιχεία:
Στην περίπτωση αυτή αξιοποιούμε τα εκφρατικά στοιχεία της ομιλίας.Αν απευθυνόμαστε σε οικείο πρόσωπο χρησιμοποιούμε α΄πρόσωπο (π.χ σε φίλο ή σε φίλους) επίσης χρησιμοποιούμε και το β΄ενικό ή πληθυντικό. Το β΄πληθυντικό θα το χρησιμοποιήσουμε επίσης εάν η συζήτηση γίνεται μεταξύ περισσοτέρων από δύο άτομα.
Δ. Άρθρο.
1.Στοιχεία έκφρασης.
Α) όταν το άρθρο προορίζεται για τη σχολική εφημερίδα μας ή το σχολικό περιοδικό μας τότε το ύφος του πρέπει να είναι σχετικά οικείο χωρίς να σημαίνει αυτό ότι αυτό αποκτά χαρακτηριστικά καθημερινής ομιλίας.Τοα΄ενικό και πληθυντικό (π.χ θεωρώ ότι …εμείς οι μαθητές…οι νέοι αμφισβητούμε)αλλά και το β΄πληθυντικό σε κάποιες περιπτώσεις (π.χ εσείς οι καθηγητές μας…)απομακρύνουν το κείμενο από τον απρόσωπο και επίσημο τόνο.
Β)Όταν το άρθρο προορίζεται για δημοσίευση στον εξωσχολικό τύπο (ημερίσιο ή περιοδικό κ.λ.π) τότε παίρνει τα χαρακτηριστικά κειμένου με τόνο αντικειμενικό με στοιχεία αποδεικτικού δοκιμίου. Στον πρόλογο δηλώνεται το θέμα και η θέση μας. Στο κύριο μέρος εκτίθενται τα επιχειρήματά μας και τα τεκμήρια μας με λογική σειρά. Στον επίλογο κάνουμε την ανακεφαλαίωση και δίδουμε και το συμπέρασμά μας.Η αντικειμενική και γενική ισχύς στα λεγόμενά μας δίδεται με τη χρήση του γ΄κυρίως προσώπου (π.χ δίκαια θεωρείται ότι..θα μπορούσε να αμφισβητηθεί η άποψή σας πώς…)Ωστόσο χρησιμοποιούμε και το α΄ενικό και πληθυντικό.
Περίληψη-Διάγραμμα.
Α.Τα χαρακτηριστικά της περίληψης.
1.Η έκταση: Συνήθως η σχολική περίληψη εκτείνεται σε μία παράγραφο και αναλογεί στο 1/3 του αρχικού κειμένου μας  (100 -150 λέξεις).Η συνοπτική περίληψη έχει μικρότερη έκταση και περιορίζεται στο 1/5 ή 1/6 του αρχικού κειμένου (70 με 80 λέξεις).
2.Η πιστότητα: (Περιεχόμενο): Η περίληψη δεν θα πρέπει να περιλαμβάνει προσωπικά σχόλια ούτε να παραλείπει τα νοήματα (πρωτεύοντα ή δευτερεύοντα) που περιέχονται στο κείμενο  του συγγραφέα. Μία επιτυχημένη περίληψη αναπαράγει το περιεχόμενο του κειμένου μας χωρίς όμως να το επαναλαμβάνει αυτούσιο.
3. Η οργάνωση (γραμμικότητα): Η πορεία της σκέψης του συγγραφέα και η συλλογιστική του μέθοδος πρέπει να καταγράφονται και να διαφαίνονται και στην περίληψη.Η δομή του αρχικού κειμένου πρέπει να εντοπίζεται και στην περίληψη και να επισημαίνονται οι διαρθρωτικές λέξεις-φράσεις του συγγραφέα και  να κατανοείται το διάγραμμα του κειμένου προτού ξεκινήσουνε τη διαδικασία εκπόνησης της περίληψης.
Β.Τεχνική της περίληψης.
1.Είναι απαραίτητη η προσεκτική και επαναληπτική (τουλάχιστον 2 φορές)ανάγνωση του αρχικού κειμένου ώστε να κατανοηθει το θέμα του η θέση του συγγραφέα αλλά και η διαγραμματική του πορεία.
2.Πρίν προχωρήσουμε στη σύνθεση της περίληψης πρέπει να εξαγάγουμε τους πλαγιότιτλους των παραγράφων. Για να το καταφέρουμε βασιζόμαστε στις θεματικές προτάσεις και τις λέξεις – κλειδιά οι οποίες αποτυπώνουν  το νόημα του κειμένου.
3. Η σύνταξη της περίληψης θα βασιστεί ουσιαστικά σε αυτούς τους πλαγιοτίτλους οι οποίοι θα πρέπει ουσιαστικά να ενωθούν σε ένα ρέον κείμενο.
4.Kατά τη σύνταξη της περίληψης παραβλέπουμε όλα τα δευτερεύοντα στοιχεί και τις λεπτομέρειες (προσδιορισμούς, επεξηγήσεις, παραδείγματα, μεταφορές,εκφράσειςκ.α) και κρατάμε μόνο τα ουσιώδη. Δεν κάνουμε κανένα προσωπικό σχόλιο έμμεσο  ή άμεσο , δεν προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε το συγγραφέα ούτε αλλάζουμε τη  δομή του κειμένου του.
5. Η πύκνωση των νοημάτων του κειμένου πέρα από τους πλαγιοτίτλους και την απαλοιφή των επουσιωδών λεπτομερειών που μόλις αναφέραμε επιτυγχάνεται και με δύο άλλες τεχνικές:
Α)Με τη χρήση υπερωνύμων δηλαδή λέξεων οι οποίες  συνοψίζουν νοηματικά και εκπροσωπούν μία σειρά συναφών σημασιολογικά λέξεων (π.χ η λέξη «μέσα μαζικής μεταφοράς» αποτελεί υπερώνυμο των λέξεων αυτοκίνητο, πλοίο, αεροπλάνο κ.λ.π).
Β) Με την αντικατάσταση  μιάς σειράς ενεργειών με το αποτέλεσμά τους (π.χ «Τηλεφώνησα για να επιβεβαιώσω την ημέρα και την ώρα, αγόρασα ρούχα κατάλληλα για την περίσταση, έψαξα ένα κατάλληλο δώρο και εξασφάισα και συνοδό»→ετοιμάστηκα κατάλληλα για το πάρτι.
6. Στην αρχή της περίληψης θα πρέπει να υπάρχει μία εισαγωγική φράση η οποία να μας κατατοπίζει σχετικά με το θέμα:  Μία τέτοια φράση μπορεί να είναι η εξής:
-Το άρθρο συζητά , πραγματεύεται, ασχολείται με, έχει ως θέμα του κ.λ.π.
-Αντικείμενο, θέμα του άρθρου του βιβλίου της ομιλίας είναι…
-Ο Συγγραφέας αναφέρει, παραθέτει, σχολιάζει, ερμηνεύει, συζητά κ.λ.π.
7. Θα πρέπει να προσέχουμε όπως πάντα να υπάρχει λογικός ειρμός (ακολουθία) μεταξύ των περιόδων της περίληψης. Η έλλειψη συνεκτικότητας καταστρέφει το κείμενο και ακυρώνει κάθε προσπάθει  κατανόησής του.
8.Βοηθητικά για να πετύχουμε τη συνοχή του κειμένου  μας μπορούμε και πρέπει να χρησιμοποιούμε διαρθρωτικές λέξεις πάντοτε όμως με προσοχή και φειδώ(=οικονομία). Η λανθασμένη χρήση διαρθρωτικών λέξεων (π.χ ενός «ωστόσο» εκεί όπου δεν υπάρχει αντίθεση) καταστρέφει τη νοηματική ακολουθία ενός κειμένου, ενώ η κατάχρησή τους πέραν του ότι μας περιορίζει το διαθέσιμο αριθμό των λέξεων  καταστρέφει το γλωσσικό μας ύφος και δυσχεραίνει την ανάγνωση του κειμένου.
Διαρθρωτικές λέξεις:
Αίτιο αποτέλεσμα:έτσι, αυτό συμβαίνει  επειδή,διότι, γι αυτό το λόγο.
Αντίθεση εναντίωση:αντίθετα, αλλά όμως, ωστόσο, από την άλλη πλευρά.
Χρονική σχέση:ταυτόχρονα, ύστερα, μετά από αυτό,εν τω μεταξύ, προηγουμένως.
Προϋπόθεση; Αν,εκτός αν, σε περίπτωση πού.
Επεξήγηση:με άλλα λόγια, δηλαδή , σε περίπτωση πού,πιο  συγκεκριμένα.
Έμφαση:είναι αξιοσημείωτο ότι,αξίζει να τονισθεί,είναι χαρακτηριστικό ότι….
Παράδειγμα:για παράδειγμα, χαρακτηριστικά.
Απαρίθμηση, πρόθεση: αρχικά,πρώτο,δεύτερο, στη συνέχεια, ακόμη,επιπλέον, παράλληλα, επιπροσθέτως, επίσης, εκτός από αυτά.
Συμπέρασμα: επιλογικά, τελικά, συνοψίζοντας, συγκεφαλαιώνοντας, ολοκληρώνοντας, συμπερασματικά.
9.Καθώς το κείμενο το οποίο παράγει ο μαθητής είναι ανεξάρτητο , η χρήση των λέξεων που περιέχονται στο αρχικό κείμενο θα πρέπει να αποφεύγεται εκτός και αν πρόκειται για ιδιαίτερους ή εξειδικευμένους (π.χ επιστημονικούς) όρους.
Γ. Η αξιολόγηση της περίληψης.
Tα κριτήρια για την αξιολόγηση της σχολικής περίληψης είναι και ποσοτικά και ποιοτικά. Αρχικά η έκταση του κειμένου μας δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα προκαθορισμένα όρια. Στη συνέχεια το περιεχόμενο του κειμένου μας οφείλει να αναφέρεται στην κύρια ιδέα του συγγραφέα αλλά και στις δευτερεύουσες ιδέες που χρησιμοποιούνται. Η οργάνωση του γραπτού μας βασίζεται στη δομή του αρχικού κειμένου και στην καταγραφή της συλλογιστικής πορείας του συγγραφέα του. Ακόμη  η γλώσσα που χρησιμοποιούμε πρέπει να διαθέτει ομοιογένεια και να προσανατολίζεται στο αντικειμενικό ύφος που απαιτείται. Τέλος η αποτελεσματικότητα της προσπάθειάς μας εξαρτάται από το βαθμό αυτονομίας του κειμένου μας και την πύκνωση των νοημάτων  χωρίς όμως να απομακρυνόμαστε από το αρχικό κείμενο. Ο μαθητής οφείλει να προσέχει το θέμα τη  θέση του συγγραφέα, τη συλλογιστική του πορεία,τις κύριες και δευτερεύουσες ιδέες  και τους τρόπους σύνδεσης που επιλέγει και τη συνεκτικότητα του κειμένου.
Το δομικό διάγραμμα.
Για τη σύνταξη του δομικού διαγράμματος του κειμένου :
1.Διαβάζουμε το κείμενο δύο τουλάχιστον φορές για να καταλάβουμε το περιεχόμενό του και τη διαρθρωσή του .
2. Εξάγουμε τους πλαγιοτίτλους των παραγράφων βασιζόμενοι στις θεματικές περιόδους και τις λέξεις κλειδιά που αποτυπώνουν τα βασικά νοήματα.
3. Εντοπίζουμε (εάν υπάρχουν) τις θεματικές ενότητες του κειμένου το σύνολο δηλαδή των παραγράφων με κοινό άξονα αναφοράς και  τους δίνουμε ένα σύντομο και ει δυνατόν α-ρηματικό τίτλο (π.χ. τα αίτια του φαινομένου, οι προτάσεις του συγγραφέα κ.λ.π).
4.Συντάσσουμε το σχεδιάγραμμα κατά τον εξής τρόπο:
Α΄θεματική ενότητα (πργ 1-3) τίτλος
Παράγραφος 1: Πλαγιότιτλος
Παράγραφος 2: Πλαγιότιτλος
Παράγραφος 3: Πλαγιότιτλος
Β.Θεματική ενότητα (πργ 4-7) τίτλος
Παράγραφος 4 : Πλαγιότιτλος
Τρόποι ανάπτυξης της παραγράφου:
Α. Τα δομικά μέρη της παραγράφου:
1. Η Θεματική περίοδος περιέχει το κύριο θέμα της παραγράφου και εκφράζει την κύρια ιδέα της.Συνήθως ευρίσκεται στην αρχή της είναι δηλαδή η πρώτη της πρόταση.Ωστόσο είναι δυνατόν να αναφέρεται και στο μέσον της παραγράφου, στο τέλος της, ή ακόμη και να αφήνεται να εννοηθεί από τον αναγνώστη.
2. Οι λεπτομέρειες – σχόλια αναπτύσσουν και  υποστηρίζουν το περιεχόμενο της θεματικής περιόδου και αποτελούν το κύριο μέρος της παραγράφου.
3. Η πρόταση κατακλείδα ολοκληρώνει και συνοψίζει το νόημα της παραγράφου και περιέχει την κατάληξη του νοήματος της θεματικής πρότασης ή περιόδου.Η πρόταση-κατακλείδα μπορεί και να παραλείπεται.
Β.Οι τρόποι ανάπτυξη της παραγράφου:
Οι τρόποι ανάπτυξης της παραγράφου είναι οκτώ:
1.Ορισμός
2.Παραδείγματα
3.Διαίρεση
4.Αναλογία
5.Σύγκριση-Αντίθεση
6.Αιτιολόγηση
7.Αίτιο-αποτέλεσμα
8.Συνδυασμός μεθόδων.
Ορισμός: Η Θεματική περίοδος τοποθετεί μία έννοια η οποία στη συνέχεια αναλύεται ή περιγράφεται.
Παράδειγμα:
Η τηλεόραση είναι μία ηλεκτρονική συσκευή η οποία αναπαραγάγει εικόνες. Γεννήθηκε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1950 και έκτοτε έχει κατακλύσει την υφήλιο.Στη σημερινή εποχή αν εξαιρέσει κανείς τις χώρες του τρίτου κόσμου δεν υπάρχει σπίτι που να μην έχει τηλεόραση ,καμμία φορά και περισσότερες μία στο κάθε δωμάτιο.Αν και πολλοί την επικρίνουν –λένε- αποσπά τη νεολαία από το βιβλίο και κάνει τους ανθρώπους πιο μοναχικούς ωστόσο το βέβαιο είναι ότι με τη βοήθειά της οι άνθρωποι ανακάλυψαν μία νέα διάσταση στην ενημέρωση και στην ψυχαγωγία.
Ένας ορισμός προκειμένου να είναι πλήρης οφείλει να δηλώνει:
Α) την οριστέα έννοια: (στο παράδειγμα η τηλεόραση)
Β)το γένος της (στο παράδειγμα η ηλεκτρονική συσκευή)
Γ)την ειδοποιό διαφορά της η οποία και τη διακρίνει από τις άλλες έννοιες του ίδιου γένους (στο παράδειγμά μας : αναπαραγάγει εικόνες).
Παραδείγματα: Ορισμένες  φορές το περιεχόμενο της  θεματικής περιόδου χρειάζεται να υποστηριχθεί με τη χρήση συγκεκριμένων τεκμηρίων και παραδειγμάτων είτε από την επικαιρότητα είτε από την ιστορία. Είναι σημαντικό τα παραδείγματα τα οποία χρησιμοποιούμε να είναι ευρύτερα γνωστά και κατάλληλα για την υποστήριξη της θεματικής περιόδου. Επίσης η χρήση του παραδέιγματος δεν θα πρέπει να μας παρασύρει σε αφηγηματικούς ή σε περιγραφικούς πλατειασμούς.
Παράδειγμα:
Τα τελευταία χρόνια η αυτοματοποίηση έδειξε ότι είναι ικανή να επιτελέσει κάθε παραγωγικό έργο. Όχι μόνο κάνει απλές δουλειές, όπως η κατασκευή τμημάτων αυτοκινήτων ή ψυγείων αλλά στοιχειοθετεί εφημερίδες, οδηγεί αυτόματα τα τρένα και εξορύσσει το κάρβουνο το οποίο  μας χρειάζεται.Tελευταία άρχισε να οργώνει τα χωράφια και να θερίζει τις σοδειές. Μπορεί και να  μην απέχει πολύ η ημέρα που ουσιαστικά όλα τα αγαθά θα κατασκευάζονται σε αυτόματα εργοστάσια χωρίς τη βοήθεια του ανθρώπου.
Διαρθρωτικές λέξεις: για παράδειγμα…αν δούμε για παράδειγμα….λόγουχάρη….κλασσικό τυπικό  χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί…οι εφαρμογές αυτού του…οιπεριπτώσεις…όπου συναντούμε μία τέτοια περίπτωση…είναι πολλές κ.λ.π.
Το παράδειγμα προκειμένου να είναι πειστικό θα πρέπει να είναι σχετικό με το θέμα αντικειμενικά αποδεκτό ή επιβεβαιώσιμο (όχι προσωπική εμπειρία) και χαρακτηριστικό (όχι εξαίρεση).
Διαίρεση:
Χρησιμοποιούμε τη διαίρεση εάν ο όρος ο οποίος εισάγεται με τη θεματική πρόταση είναι πολύ γενικός(π.χ όταν συζητούμε για αγάπη υπάρχει η αδελφική, η ερωτική, η γονεϊκή αγάπη, η φιλική κ.λ.π) ή είναι διατυπωμένη με τέτοιο τρόπο η θεματική πρόταση ώστε να μας αποκαλύπτονται τα συστατικά του στοιχεία( (π.χ οι δύο βασικότερες κοινωνικές επιστήμες είναι  η ιστορία  και η κοινωνιολογία), σε αυτή την περίπτωση η προσφορότερη μέθοδος ανάπτυξης της παραγράφου είναι η διαίρεση (το κομμάτιασμα του όλου στα μέρη του).
Παράδειγμα:
Οι προτάσεις τα συντακτικά οργανωμένα σύνολα λέξεων που εκφράσουν μόνο ένα νόημα ανάλογα με το περιεχόμενό τους , διακρίνονται σε διάφορα είδη προτάσεων, κρίσεως, όπου δηλώνεται μία κρίση και μία σκέψη ή παρατίθεται κάποια πληροφορία,τις προτάσεις επιθυμίας όπου δηλώνεται κάποια επιθυμία προτροπή ή ευχή, τις επιφωνηματικές στις οποίες εκφράζονται έντονα συναισθήματα και τέλος τις ερωτηματικές όπου διατυπώνεται κάποια ερώτηση ή απορία.
Σε κάθε διαίρεση τρία συστατικά είναι απαραίτητα:
1.Η διαιρετέα έννοια ( στο παράδειγμά μας οι προτάσεις)
2.Η Βάση της διαίρεσης ( στο παράδειγμά μας με βάση το περιεχόμενό τους )
3.Τα είδη της διαίρεσης ( στο παράδειγμά μας , οι προτάσεις κρίσεως, επιθυμίας, επιφωνηματικές, ερωτηματικές).
Κανόνες της διαίρεσης , μία διαίρεση για να είναι σωστή θα πρέπει να είναι:
1.Τέλεια: Θα πρέπει δηλαδή να περιλαμβάνει όλα τα είδη και τις υποκατηγορίες της διαιρετέας έννοιας.
Παραδείγματα:
Οι πτώσεις της κλίσης των ουσιαστικών είναι η ονομαστική η γενική και η αιτιατική και η  κλητική (τελεία διαίρεση).
Στα μέσα μαζικής μεταφοράς ανήκουν τα τρένα τα πλοία και τα αεροπλάνα(ελλιπής διαίρεση).
2.Συνεχής και με ενιαία διαιρετική βάση: Να μη γίνεται κανένα άλμα στις βαθμίδες υποδιαίρεσης των εννοιών: Παραδείγματα:
Τα είδη του δράματος στην Αρχαία Ελλάδα ήταν : η τραγωδία, η κωμωδία και το σατυρικό δράμα( συνεχής).
Τα είδη του δράματος στην αρχαία Ελλάδα ήταν: η τραγωδία, η κωμωδία και η λυρική ποίηση ( ασυνεχής  γιατί η λυρική ποίηση ήταν υποκατηγορία της ποίησης και όχι του δράματος).
Η ανάπτυξη μιάς παραγράφου με διαίρεση: στο βαθμό που έχει να κάνει με τις συνέπειες ενός πράγματος μπορεί να έχει την εξής μορφή:
1.Συνέπειες θετικές και αρνητικές.
2.Συνέπειες άμεσες και έμμεσες.
3.Συνέπειες μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες.
Αναλογία:
Η θεματική περίοδος αναφέρει την ομοιότητα ενός φαινομένου ή μιάς κατάστασης με κάποια άλλη, χρησιμοποιεί δηλαδή μία παρομοίωση ή μεταφορά που αναπτύσσεται στις λεπτομέρειες και στα σχόλια.
Παράδειγμα:
Το εμπόδιο στη γραπτή επικοινωνία μπορεί να υπερνικηθεί με το καλό γράψιμο και το σωστό διάβασμα. Μπορεί ο συγγραφέας να μας προσφέρει ένα καλοδομημένο και σαφές κείμενο για να επικοινωνήσει άμεσα μαζί μας αλλά μόνη της η προσπάθεια αυτή δεν αρκεί. Πρέπει και εμείς ως αναγνώστες να βαδίσουμε το άλλο μισό του δρόμου.Ως αναγνώστες θα πρέπει να σκάβουμε τη  σήραγγα της επικοινωνίας από τη δική μας πλευρά.
Οι διαρθρωτικές λέξεις οι οποίες χρησιμοποιούνται στην αναλογία είναι : όπως…έτσι, κατ΄αυτόν τον τρόπον,όμοια είναι σαν…κ.λ.π.
Σύγκριση- Αντίθεση:
Hθεματική περίοδος μας παρακινεί να επισημάνουμε ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα πράγματα και ιδέες.Στη θεματική περίοδο αναγνωρίζεται η ομοιότητα ή η αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στα συγκρινόμενα μέλη. Στις λεπτομέρειες σχόλια η παράγραφος αναπτύσσεται με δύο κυρίως τρόπους : ή παρουσιάζονται όλα τα γνωρίσματα ενός μέλους και στη συνέχεια όλα τα γνωρίσματα του άλλου μέλους ή καταγράφονται σημείο προς σημείο οι ομοιότητες και οι διαφορές των συγκρινομένων αντιτιθεμένων μελών. Η περίοδος κατακλείδα περιλαμβάνει το συμπέρασμα της σύγκρισης-αντίθεσης ή μία γενική παρατήρηση και κρίση.
Παράδειγμα:
Στην κλασσική Αθήνα το θέατρο παρουσίαζε  ριζικές διαφορές στο περιεχόμενο τη μορφή και τη λειτουργία του σε σχέση με σήμερα.Κατ΄αρχήν δεν επρόκειτο για αυτόνομη πολιτιστική εκδήλωση αλλά αποτέλεσε αναπόσπαστο μέρος μιάς ετήσιας θρησκευτικής εορτής, των Μεγάλων Διονυσίων. Λόγω ακριβώς αυτού του ιδιαιτέρου πλαισίου ένταξής του οι παραστάσεις του δεν παραδίδονταν ούτε επαναλαμβάνονταν σε ιδιωτικά θέατρα (ήταν εξάλλου ανύπαρκτα) αλλά ήταν μοναδικές  και οργανώνονταν με τη μέριμνα του κράτους. Οι υποθέσεις των έργων δεν ήταν όπως σήμερα πρωτότυπες  δημιουργίες των θεατρικών συγγραφέων αλλά βασίζονταν σε ήδη γνωστούς μύθους. Τέλος σε ό,τι αφορά το στήσιμό τους   οι πράξεις του έργου χωρίζονταν από τα- άγνωστα σε εμάς-  χορικά ενώ οι κανόνες της υποκριτικής ήταν πολύ πιο άκαμπτοι αποκλείοντας τη σημερινή φυσικότητα στο παίξιμο και επιβάλλοντας ένα συγκεκριμένο τυπικό.
Προσοχή:
1.Σε ένα κείμενο η σύγκριση- αντίθεση μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την οργάνωσηoλόκληρων θεματικών ενοτήτων (θετικές και αρνητικές συνέπειες).
2. Διαρθρωτικές λέξεις : όχι μόνο (δεν)….αλλά (ούτε,ούτεκάν) όχι  μόνο (δεν) παρά δεν φθάνει πού….δεν….παρά…
Αιτιολόγηση:
Όταν η θεματική περίοδος εισάγει μία άποψη ή μία θέση που  μας κάνει να αναρωτηθούμε «γιατί» τότε η παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση.
Παράδειγμα:
Από  παιδαγωγική  άποψη το θέμα της ενότητας στη γλώσσα είναι θεμελιώδες: Γιατί είναι γνωστό ότι ο ενιαίος χαρακτήρας της γλώσσας ασκεί έμμεση επίδραση επάνω στην ευφυΐα του παιδιού τη συγκρότησή της και την έκφρασή της κατά τρόπο οργανικό.Εφόσον οι πνευματικές ικανότητες αναπτύσσονται ταυτόχρονα με τη γλώσσα είναι ολοφάνερο ότι η μάθηση της γλώσσας τελικά σημαίνει  καλλιέργεια της ευφυΐας.
Διαρθρωτικές λέξεις: γιατί (αυτό συμβαίνει) επειδή η αιτία βρίσκεται…
Αίτιο – Αποτέλεσμα:
Η θεματική περίοδος αναφέρει την αιτία ενός φαινομένου  ή μιάς κατάστασης και στις λεπτομέρειες-σχόλια αναφέρουμε τις συνέπειες και τα αποτελέσματά της.
Παράδειγμα:
Τα ναρκωτικά είναι μία μεγάλη νάρκη στα θεμέλια της κοινωνίας μας. Είναι λοιπόν δική μας ευθύνη να διαπαιδαγωγήσουμε τα παιδιά μας ώστε ποτέ να μην θυσιάσουν για τέτοια θλιβερά υποκατάστατα την πολύτιμη ζωή τους.
Διαρθρωτικές λέξεις: Έτσι…αυτόοδηγεί…αυτόοφείλεται….ωςσυνέπεια…συνεπώς…συνέπεια αυτού θεωρείται…άρα..κ.λ.π.
Η Πειθώ:
Ορισμός:
Πειθώ είναι η ικανότητά μας να εκθέτουμε στους άλλους τις απόψεις μας, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να τους κάνουμε να τις αποδέχονται και να τις πιστεύουν.
Τρόποι (είδη) πειθούς:’
1.Επίκληση στη λογική.
2.Επίκληση στο συναίσθημα.
3.Επίκληση στο ήθος του πομπού ή του αντιπάλου.
4.Επίκληση στην αυθεντία.
Μορφές και εφαρμογές της πειθούς οι οποίες και θα συζητηθούν:
1.Η πειθώ στη διαφήμιση.
2.Η πειθώ στο δικανικό λόγο.
3.Η πειθώ στον  πολιτικό λόγο.
4.Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο.
Τρόποι πειθούς :
Α) Επίκληση στη Λογική.
Ορισμός:
Όταν θέλουμε να ερμηνεύσουμε ένα γεγονός, να αιτιολογήσουμε μία απόφαση και μία πράξη,να καταδείξουμε την αξία ενός αντικειμένου ή την ορθότητα μιάς άποψης κατά τρόπο ουδέτερο αντικειμενικό και ακλόνητο χρησιμοποιούμε ως μέσα πειθούς την επίκληση στη λογική. Στόχος μας στην περίπτωση αυτή είναι να οδηγήσουμε το δέκτη μέσα από μία συλλογιστική πορεία απόδειξης σε ένα συμπέρασμα στοιχειοθετημένο, ιδεολογικά και συναισθηματικά απροκατάληπτο και θεμελιωμένο επάνω σε μία ακολουθία λογικών συνειρμών (σχέσεων).
Καθώς στόχος της επίκλησης της λογικής είναι η ανάδειξη συμπερασμάτων λογικά θεμελιωμένων και αντικειμενικών ως εργαλεία της χρησιμοποιεί τα επιχειρήματα και τα τεκμήρια.
Επιχείρημα ή συλλογισμός αποκαλείται το σύνολο κάθε λογικής ακολουθίας προτάσεων.
Τεκμήρια είναι τα συγκεκριμένα στοιχεία (μετρήσεις στατιστικών, αποτελέσματα πειραμάτων,κοινές παραδοχές, ρήσεις αυθεντικές,παραδείγματα) που χρησιμοποιεί ο πομπός ως πειστήρια της αληθείας.
Κάθε συλλογισμός (επιχείρημα) περιλαμβάνει ένα συγκεκριμένο αριθμό προκειμένων (τουλάχιστον μία) και ένα τελικό συμπέρασμα.
Προκείμενες είναι οι προτάσεις που προπορεύονται(κείνταιπρό(μπροστά) προκείμενες)του συμπεράσματος , οδηγώντας σταδιακά σε αυτό.
Παράδειγμα:
1η προκείμενη : Τα ερπετά πέφτουν το χειμώνα σε χειμερία νάρκη
2η προκείμενη: Η χελώνα μου είναι ερπετό
3η προκείμενη: Άρα η χελώνα μου βρίσκεται σε χειμερία νάρκη (συμπέρασμα).
Προσοχή:
1. Σε ένα κείμενο οι συλλογισμοί δεν εμφανίζονται ποτέ στην  καθαρή κωδικοποιημένη μορφή τους,όπως στο παραπάνω παράδειγμα. Βρίσκονται πάντα ενταγμένοι σε ένα ευρύτερο σύμπλεγμα σκέψεων και συναισθηματικών αποτυπώσεων, περιγραφών,χαρακτηρισμών και κάθε  είδους πλατειασμών, από το οποίο οφείλουν να απμονώνονται. Επίσης μπορεί να εκτίθεται στα πλαίσια μιάς απλής περιόδου που περιλαμβάνει δευτερεύουσες προτάσεις (π.χ ο παραπάνω συλλογισμός μπορεί να έχει την εξής μορφή: Η χελώνα μου, όπως συμβαίνει με κάθε ερπετό το χειμώνα, βρίσκεται σε χειμερία νάρκη).
Πολλές φορές η σειρά έκθεσης των επιχειρημάτων μπορεί να είναι αποδιοργανωμένη: το τελικό συμπέρασμα ενδέχεται να παρατίθεται πρώτο (ή κάπου στη μέση)και οι προκείμενες ανακατεμένες. Προκειμένου να αποκαθιστούμε την τάξη οφείλουμε να εντοπίζουμε πρώτα από όλα το τελικό συμπέρασμα. Στη συνέχεια για να καταλάβουμε αν πρόκειται για παραγωγή  ή επαγωγή πρέπει :
Α)να ελέγχουμε αν υπάρχει μείζων προκείμενη η  οποία ιεραρχικά είναι η πρώτη.
Β) να εξακριβώσουμε αν όντως είναι απαραίτητη για την εξαγωγή του  τελικού συμπεράσματος ή αν μπαίνει καταχρηστικά.
Είδη συλλογισμών:
Η βασική διαίρεση των συλλογισμών γίνεται με κριτήριο την πορεία που ακολουθεί ο νούς προς τη διατύπωση του τελικού συμπεράσματος (από το γενικό προς το μερικό, από το μερικό προς το γενικό,ή από το μερικό προς το μερικό).Ωστόσοπρίν να προχωρήσουμε προς την έκθεσή της είναι απαραίτητο να εξοικειωθούμε με μία άλλη ελάσσονα που γίνεται με βάση  το είδος των προκειμένων προτάσεων:
1.Αν οι προκείμενες προτάσεις ενός συλλογισμού είναι κατηγορικές τότε ο συλλογισμός αυτός ονομάζεται κατηγορικός:
Παράδειγμα:
Όλοι οι έμβιοι οργανισμοί χρειάζονται οξυγόνο
Οι πέτρες δεν χρειάζονται οξυγόνο
Άρα οι πέτρες δεν είναι έμβιοι οργανισμοί.
2.Αν μία τουλάχιστον από  τις προκείμενες προτάσεις ενός συλλογισμού διατυπώνεται με τη μορφή υπόθεσης τότε ο συλλογισμός αυτός ονομάζεται υποθετικός.
Παράδειγμα:
Αν μία πρόταση δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο χαρακτηρίζεται ως δευτερεύουσα.
Η συγκεκριμένη  πρόταση που βλέπουμε δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο.
Άρα η συγκεκριμένη πρόταση είναι δευτερεύουσα.
3. Αν μία  τουλάχιστον από τις προκείμενες ενός συλλογισμού διατυπώνεται με τη μορφή διάζευξης τότε ο συλλογισμός αυτός ονομάζεται διαζευκτικός.
Παράδειγμα:
Το καλοκαίρι ή θα καθίσω στην Αθήνα ή θα πάω διακοπές.
Δεν έχω λεφτά για διακοπές
Άρα θα καθίσω στην Αθήνα.
Οι τρείς αυτοί τρόποι σύνταξης των προκειμένων προτάσεων βρίσκουν εφαρμογή στις εξίσου τρείς μεγάλες κατηγορίες των συλλογισμών τους παραγωγικούς,  τους επαγωγικούς και τους αναλογικούς.
1.Στους παραγωγικούς συλλογισμούς ξεκινάμεαπό μία θέση γενική (έναν επιστημονικό κανόνα ή ορισμό, μία κοινή εμπειρικά διατυπωμένη παραδοχή ή μία εύλογη υπόθεση)εξειδικεύουμε σε κάποιες (τουλάχιστον  σε  μία)συγκεκριμένες περιπτώσεις και οδηγούμαστε τελικά σε ένα συμπέρασμα που αναφέρεται σε αυτές ακριβώς τις εξειδικεύσεις:
Παράδειγμα:
Όπως έχει αποδείξει η ιατρική έρευνα όσοι καπνίζουν έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν καρκίνο.
Ο Μάριος καπνίζει
Η Ισμήνη δεν καπνίζει
Άρα ο Μάριος έχει περισσότερες πιθανότητες να πάθει καρκίνο από  όσο η Ισμήνη η οποία δεν καπνίζει.
Στο συγκεκριμένο συλλογισμό η πρώτη προκείμενη η οποία και ονομάζεται μείζων,μας δίνει μία θέση γενική (όσοι καπνίζουν, σύνολο ευρύτατο)έχουν περισσότερες πιθανότητες από άλλους να πάθουν καρκίνο. Οι δύο επόμενες ελάσσονες προκείμενες περιορίζουν τον ορίζοντά τους από το σύνολο των καπνιστών σε δύο μεμονωμένες περιπτώσεις: Το Μάριο και την Ισμήνη. Το τελικό συμπέρασμα αναφέρεται πάλι σε αυτούς και όχι στο σύνολο των καπνιστών.
2ο παράδειγμα:
Η χρήση των λιπασμάτων  μολύνει τους υδροφόρους ορίζοντες του  υπεδάφους.
Στη Θεσσαλία χρησιμοποιούν χημικά λιπάσματα.
Άρα οι υδροφόροι ορίζοντες του υπεδάφους της είναι μολυσμένοι.
Εδώ το τελικό συμπέρασμα (ότι τα υπόγεια ύδατα της Θεσσαλίας είναι μολυσμένα) δεν εξάγεται από την επιτόπια έρευνα κάποιων επιστημόνων αλλά κατά τρόπο συνεκδοχικό εφόσον στη Θεσσαλία εκπληρώνεται ο ά΄όρος του αρχικού κανόνα( χρήση των χημικών λιπασμάτων)άρα θα εκπληρώνεται και ο β΄(μόλυνση υδροφόρου ορίζοντος).
3ο παράδειγμα:
Ο συναγερμός του μουσείου μόλις εντοπίσει  κίνηση στο εσωτερικό του κτιρίου χτυπάει
Το βράδυ της διάρρηξης ωστόσο δε χτύπησε
Άρα κάποιος τον απενεργοποίησε.
Για να απενεργοποιήσει όμως κανείς το συναγερμό θα πρέπει να  ξέρει τον κωδικό.
Ο μόνος στο μουσείο ο οποίος γνωρίζει τον κωδικό είναι ο φύλακας
Άρα αυτός τον απενεργοποίησε.
Στο συγκεκριμένο παράδειγμα παρατηρούμε δύο διαδοχικούς συλλογισμούς που ξεκινάνε από μία θέση γενική και προϋπάρχουσα για να φθάσουν σε ένα συμπέρασμα ειδικό(εξειδικευμένο). Και στις δύο περιπτώσεις η τελική απόφανση βγαίνει μέσω της παραβίασης του αρχικού κανόνα, όχι εμπειρικά . Κανείς  δεν είδε κάποιον να απενεργοποιεί το συναγερμό  ή πολύ περισσότερο τον ίδιο το φύλακα. Συνεπώς και οι δύο συλλογισμοί είναι παραγωγικοί.
Στους παραγωγικούς συλλογισμούς καθώς η εγκυρότητα του αρχικού κανόνα είναι δεδομένη το τελικό συμπέρασμα είναι ασφαλές.
Στους επαγωγικούς συλλογισμούς η πορεία που ακολουθούμε προς τη διατύπωση του τελικού συμπεράσματος είναι η ακριβώς αντίθετη από αυτή του παραγωγικού συλλογισμού  ξεκινούμε από εξειδικευμένες εμπειρικές διαπιστώσεις και καταλήγουμε σε γενικεύσεις.
Παράδειγμα: Ο Μάρκος διάβασε πολύ και πήρε εξαιρετικό βαθμό στις εξετάσεις.
                          Η Μαρία επίσης διάβασε πολύ και πήρε και αυτή εξαιρετικό βαθμό.
                          Άρα όπως δείχνει ηεμπειρία μου εάν διαβάσει κανείς παίρνει  πολύ καλό βαθμό στις εξετάσεις.
Στους επαγωγικούς συλλογισμούς το τελικό συμπέρασμα βγαίνει εμπειρικά μέσα από τις συγκεκριμένες διαπιστώσεις (δεν υπάρχει  μείζων προκείμενη).
Καθώς ο αριθμός των προσωπικών μας διαπιστώσεων μπορεί να μην είναι επαρκής ή να μη λαμβάνει υπόψη του το σύνολο των παραμέτρων που συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός αποτελέσματος , τα συμπεράσματα που εξάγονται μέσω των επαγωγικών συλλογισμών είναι πάντοτε σχετικά ( και κανονικά- αν  δηλαδή ο φορέας πομπός του συλλογισμού έχει συναίσθηση της μερικότητας της εμπειρίας του- πρέπει να εισάγονται με το  «πιθανόν» το «ίσως»το «όπως δείχνουν τα πράγματα ή η εμπειρία μου»  ή ό,τι άλλο το συναφές.).
Η μόνη περίπτωση που τα συμπεράσματα των επαγωγικών συλλογισμών είναι ασφαλή είναι όταν η επαγωγή είναι τέλεια όταν βασίζεται δηλαδή σε επαρκή παραδείγματα ή και λαμβάνει υπ΄όψιν της το σύνολο των γενεσιουργών παραμέτρων.
Τέλειες επαγωγές έχουμε κατά κανόνα στην επιστήμη ( η οποία εξάγει τα πορίσματά της μέσα από εκτεταμένες  έρευνες πάνω σε πληθώρα περιπτώσεων λαμβάνοντας  υπ΄όψιν όλες τις πιθανές παραμέτρους)ή και στην καθημερινή μας πρακτική όταν προσπαθούμε να επιβεβαιώσουμε ή να διαψεύσουμε κάποιον ήδη υπαρκτό κανόνα  μέσω δικών μας εμπειρικών διαπιστώσεων (ΠΡΟΣΟΧΗ: στην τελευταία περίπτωση το τελικό συμπέρασμα δεν εξάγεται (όπως στους παραγωγικούς συλλογισμούς)μέσω της ανταπόκρισης των ελασσόνων  προκειμένων με κάποιον από  τους όρους του αρχικού κανόνα αλλά εμπειρικά μέσω των προσωπικών μας διαπιστώσεων που μας επιτρέπουν (ή όχι) να δεχθούμε την αρχική θέση. Είναι σαν να διενεργούμε ξανά μόνοι μας μία πρόχειρη έρευνα επί του ζητήματος οδηγούμενοι ή  όχι στο ίδιο αποτέλεσμα.
1ο παράδειγμα: Το μέταλλο Α όταν θερμαίνεται διαστέλλεται
                               Το μέταλλο Β όταν θερμαίνεται διαστέλλεται
                               Το μέταλλο Γ όταν θερμαίνεται  διαστέλλεται
                                Δεν υπάρχουν άλλα μέταλλα πέραν αυτών που εξετάσθηκαν
                               Άρα όλα τα μέταλλαα θερμαινόμενα διαστέλλονται
Στο παράδειγμα αυτό έχουμε μία πλήρη επαγωγή (που θα έκανε ένας ερευνητής χημικός ) χωρίς την ύπαρξη κάποιου αρχικού κανόνα. Ο μελετητής – πομπός ξεκινάει από το μηδέν εξετάζοντας τις αντιδράσεις των μετάλλων όταν θερμανθούν. Αφού τα εξετάσει όλα διαπιστώνει και διατυπώνει  με μεγάλη βεαιότητα τον τελικό του κανόνα.
2ο παράδειγμα:  Οι γιατροί λένε  πώς η υπερβολική κατανάλωση κρέατος αυξάνει τις πιθανότητες να συμβεί καρδιακό επεισόδιο ειδικά στους μεσήλικες
                                   Ο κ.Τάκης  ο οποίος έτρωγε στα 50 του πολύ κρέας έπαθε έμφραγμα
                                   Ο κ.Κώστας και αυτός στα 50 του έτρωγε πολύ κρέας και έπαθε έμφραγμα
                                Άρα όντως όποιος μεσήλικας τρώει πολύ κρέας κινδυνεύει περισσότερο να πάθει έμφραγμα.
Εδώ έχουμε ένα παράδειγμα τελείας επαγωγής η οποία γίνεται  υπό  τη σκιά κάποιου αρχικού κανόνα.Το συμπέρασμα όμως που εξάγεται δεν οφείλεται στην ύπαρξη αυτού του κανόνα αλλά στις επιμέρους εμπειρικές διαπιστώσεις  που έρχονται εκ των υστέρων να τον επιβεβαιώσουν.
Μία μορφή επαγωγικού συλλογισμού η οποία εμφανίζεται όταν προσπαθούμε να δικαιολογήσουμε  μία ενέργεια άποψη ή ένα άλλο γεγονός με βάση συγκεκριμένα κριτήρια είναι και η σχέση αιτιότητας. Στα πλαίσια αυτά το γεγονός προκύπτει ως αποτέλεσμα κάποιου άλλου (ή κάποιων άλλων) και όχι ως πιθανή γενίκευση και βασίζεται σε πολλαπλές ταυτόσημες διαπιστώσεις.
Παράδειγμα: Έμεινα στο σπίτι γιατί ένοιωθα αδιάθετος
Hφτώχεια, η κοινωνική περιθωριοποίηση, η αναζήτηση μιάς διεξόδου από την κανονικότητα ή την αθλιότητα της καθημερινής ζωής είναι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν έναν άνθρωπο στα ναρκωτικά.
                        Όταν βρέχει οι άνθρωποι κρατάνε ομπρέλες.
Όπως διαπιστώνουμε από τα παραδείγματα οι επαγωγικοι συλλογισμοί της μορφής αίτιο αποτέλεσμα είναι και οι πιο συνηθισμένοι. Για την ακρίβεια όλοι οι συλλογισμοί οι οποίοι δεν ανήκουν στις παραγωγικές ή επαγωγικές γενικεύσεις και τις αναλογίες  ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Οι τρόποι απόδοσής τους όπως φαίνεται και από τα παραδείγματα είναι ποικίλοι  και δεν χρειάζονται οπωσδήποτε αιτιολογική πρόταση.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Πολλές φορές οι επαγωγικοί συλλογισμοί της μορφής αίτιο αποτέλεσμα χαρακτηρίζονται από ένα γενικό κανόνα ο οποίος όμως πλεονάζει και  δεν είναι υποχρεωτικός στο να ισχύει. Στις περιπτώσεις αυτές δημιουργείται η αυταπάτη ότι το τελικό συμπέρασμα εξάγεται από τον κανόνα ενώ στην πραγματικότητα είναι κάτι τελείως το εμπειρικό.
Παράδειγμα: Το δικαστήριο είπε  ότι θα αθωώσει τον κατηγορούμενο (εάν του βρεί ελαφρυντικά στοιχεία) είπε ότι θα τον καταδικάσει (εάν του βρεί επιβαρυντικά στοιχεία)
                           Τελικά δεν βρήκε ικανά επιβαρυντικά στοιχεία σε βάρος του κατηγορουμένου
                          Γι αυτό το δικαστήριο και τον  αθώωσε.
Στο παράδειγμα αυτό ο αρχικός κανόνας δεν παίζει κανένα ρόλο στην εξαγωγή του τελικού συμπεράσματος. Αν το έκανε τότε αυτό θα εισαγόταν με τον συμπερασματικό σύνδεσμο «άρα»(που θα σήμαινε : «σύμφωνα με τη λογική…»). Αντίθετα όμως εισάγεται με το «γι αυτό» που σημαίνει ότι προκύπτει μέσα από το άμεσο και αναγκαίο αποτέλεσμα της εμπειρικής παρατήρησης. Και πραγματικά αν το καλοσκεφθούμε κανείς δεν θα χρειαζόταν να ξέρει τον αρχικό κανόνα ώστε να βγάλει το τελικό συμπέρασμα. Μοναδική και απαραίτητη προϋπόθεση θα ήταν ή άμεση ή έμμεση (μέσω των ΜΜΕ) ενημέρωσή του σχετικά με την εκδίκαση της υπόθεσης, δηλαδή η καθαρά εμπειρική της κατάληξη. Συνεπώς ο συλλογισμός είναι επαγωγικός και όχι παραγωγικός.
Θα πρέπει λοιπόν να προσέξουμε ότι όταν συναντούμε γενικές θέσεις (παρδοχές, κανόνες) σε ένα συλλογισμό  πρέπει να αναρωτιόμαστε εάν όλα αυτά είναι απαραίτητα για την εξαγωγή  του τελικού συμπεράσματος. Αν είναι τότε ο συλλογισμός είναι παραγωγικός εάν δεν είναι είναι επαγωγικός.
Μιλώντας πρακτικά η υπερβολική λεπτολογία στην  θεωρητική διατύπωση της διάκρισης των παραγωγικών και των επαγωγικών συλλογισμών χρειάζεται (μιάς και ο χαρακτήρας τουκάθε επιχειρήματος εξαρτάται κάθε φορά από διαφόρους παράγοντες  όπως τον τρόπο που αυτό διατυπώνεται , τη θέση του φορέα του κ.λ.π.). Εδώ έγινε απλά μία προσπάθεια να τοποθετηθούν κάποιοι γενικοί κανόνες οι οποίοι θα πρέπει να λειτουργούν ως κριτήριο. Σε καθαρά εμπειρικό επίπεδο θα πρέπει να γνωρίζουμε τα εξής:
1. Όταν έχουμε μία παράγραφο η οποία ξεκινά από γενικολογίες για να φθάσει σε κάτι το ειδικό τότε ο συλλογισμός είναι παραγωγικός.
2.Όταν συμβαίνει το αντίστροφο (π.χ όταν έχουμε ένα επιστημονικό ή  δοκιμιακό κείμενο που προσπαθεί να αποδείξει μία θέση χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα στοιχεία ή και παραδείγματα πρόκειται σε αυτήν την περίπτωση για επαγωγή.
Η τελευταία μεγάλη κατηγορία συλλογισμών είναι η αναλογία.Στην περίπτωσή της πηγαίνουμε από το μερικό στο μερικό.Βασιζόμενοι στην εμπειρία  που έχουμε από συγκεκριμένες περιπτώσεις διαπιστώνουμε μία εικασία και συμπέρασμα που αναφέρεται σε μία επίσης συγκεκριμένη και μεμονωμένη περίπτωση και όχι σε κάτι το γενικό.
Παράδειγμα:    Την περασμένη Κυριακή έβρεξε
                             Και την προπερασμένη επίσης
                             Να δείς που και αυτή θα βρέξει.
Στο συγκεκριμένο παράδειγμα ο πομπός αντλώντας εικόνες (τεκμήρια) από δύο πρόσφατες και μεμονωμένες εμπειρίες του, επιχειρεί μία απρόβλεπτη πρόβλεψη για το μέλλον. Ωστόσο η πρόγνωσή του δεν αφορά όλες τις επερχόμενες Κυριακές αλλά μόνο μία την επομένη. Δεν έχουμε δηλαδή γενίκευση αλλά ένα συμπέρασμα ειδικό (για μία συγκεκριμένη περίπτωση).
Δεδομένης της έλλειψης σαφών στοιχείων ή λογικής αναγκαιότητας το συμπέρασμα που εξάγεται από τους αναλογικούς συλλογισμούς είναι πάντοτε απλά πιθανό έως αυθαίρετο.
Αξιολόγηση συλλογισμών:
1.Εγκυρότητα και αλήθεια:
Όταν αξιολογούμε ένα συλλογισμό μας ενδιαφέρουν κατ΄αρχήν δύο πράγματα: η εγκυρότητα και η αλήθεια του.
Τα δύο αυτά επίπεδα ανάλυσης αναφέρονται σε διαφορετικά ζητούμενα και είναι τελείως ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.
Η εγκυρότητα ενός συλλογισμού εξαρτάται από τη λογική συνοχή (συνάφεια) που παρουσιάζουν μεταξύ τους οι προκείμενες  και το συμπέρασμα (το σύνολο της λογικής ακολουθίας). Όταν προσπαθούμε να διαπιστώσουμε την εγκυρότητα ενός  επιχειρήματος μας ενδιαφέρει αυστηρά  ο λογικός μηχανισμός : αν τα επιμέρους λογικά βήματα των προκείμενων συνδέονται το ένα με το άλλο οργανικά και αν όλα μαζί οδηγούν κατά τρόπο αναγκαστικό και αναπόφευκτο στο τελικό συμπέρασμα.
Η αλήθεια ενός συλλογισμού εξαρτάται από  το βαθμό ανταπόκρισης των θέσεων ή των διαπιστώσεων της κάθε προκείμενης  και του τελικού συμπεράσματος με την πραγματικότητα.
Ένας συλλογισμός μπορεί να είναι αληθής αλλά άκυρος ή και το αντίστροφο. Προκειμένου ένα τελικό συμπέρασμα να είναι λογικώς ορθό οφείλει να είναι έγκυρο και αληθές. Σε κάθε άλλη περίπτωση θεωρείται εσφαλμένο.
Ο συλλογισμός ο οποίος οδηγεί σε συμπέρασμα λογικώς ορθό ονομάζεται απόδειξη.
Παραδείγματα συλλογισμών:
Α) Έγκυροι- μη αληθείς:  Αθηναίος πολίτης ήταν στην αρχαιότητα όποιος ανήκε στην Αθηναϊκή συμμαχία.
                                                  Οι Δήλιοι ανήκαν στην Αθηναϊκή συμμαχία.
                                                  Άρα οι Δήλιοι ήταν Αθηναίοι πολίτες.
Πρόκειται για έναν παραγωγικό συλλογισμό που οδηγεί σε ένα αποτέλεσμα έγκυρο (βασισμένο σε μία συνεκτική λογική ακολουθία ) πλήν όμως αναληθές.Το ψεύδος των προκειμένων οδηγεί στο ψεύδος και του συμπεράσματος.Ως επιχείρημα θα πρέπει να θεωρηθεί εσφαλμένο).
Β) Μη έγκυροι-αληθείς:      Όποτε παίζει πιάνο ο Οδυσσέας είναι θλιμμένος.
                                                  Σήμερα δεν έπαιξε καθόλου πιάνο.
                                                  Άρα δεν είναι θλιμμένος.
Στα συγκεκριμένα παραδείγματα παραγωγικού συλλογισμού παρουσιάζεται μία λογική ανακολουθία , η πρώτη προκείμενη μας λέει ότι ο Οδυσσέας όποτε παίζει πιάνο είναι θλιμμένος.Αυτό όμως δεν σημαίνει πώς μόνον τότε είναι θλιμμένος. Η εξαγωγή ενός τέτοιου συμπεράσματος θα απαιτούσε έναν αρχικό κανόνα που να είναι διατυπωμένος ως εξής: “Ο Οδυσσέας όποτε είναι θλιμμένος  παίζει πιάνο»(που σημαίνει ότι παίζει  πιάνο μόνον  εφόσον και όταν είναι θλιμμένος, οπότε  τώρα που δεν παίζει είναι χαρούμενος). Ο συγκεκριμένος συλλογισμός δεδομένης της  λογικής ανακολουθίας του, οδηγεί σε ένα αποτέλεσμα άκυρο άρα και εσφαλμένο (για την αλήθεια του δεν μπορούμε να αποφανθούμε αφού θα χρειαζόταν εμπειρική διαπίστωση που δεν την έχουμε).
                                                 Επίσης: Τους δολοφόνους  μας θα πρέπει να τους ευγνωμονούμε διότι μας οδηγούν πολύ γρήγορα στη μεταθανάτια ζωή.
Η πρώτη προκείμενη αυτού του επαγωγικού  συλλογισμού της μορφής αιτίου αποτελέσματος είναι η δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Αν και το περιεχόμενό της είναι αληθές (γιατί όντως ένας φονιάς σε στέλνει γρηγορότερα στη μεταθανάτια ζωή ) ωστόσο δεν υπάρχει λογική ακολουθία μεταξύ αυτής και του συμπεράσματος. Το λογικό χάσμα εντοπίζεται στην παράβλεψη δύο παραμέτρων :της αυταξίας της ζωής και του βιαίου και αυθαιρέτου χαρακτήρα της ανθρωποκτονίας που καταχωρούν τη δολοφονία ως μία ηθικά και ποινικά κολάσιμη πράξη. Δεδομένης της λογικής ανακολουθίας το συμπέρασμα είναι άκυρο άρα και εσφαλμένο. Για την αλήθεια του δεν μπορούμε να πούμε κάτι αφού αποτελεί μία παραίνεση και όχι ένα γεγονός που να μπορεί ή να οφείλει να αντιστοιχεί με την πραγματικότητα.


Γ) Άκυροι και αναληθείς:    Ο Κώστας είχε ένα Πεζώ και σκοτώθηκε σε τροχαίο.
 Η Μίρκα είχε και αυτή  ένα Πεζώ και τράκαρε.
                                                  Άρα τα Πεζώ είναι γρουσούζικα και όποιος τα έχει κάτι  παθαίνει.
Πρόκειται για απλή επαγωγή οι δύο προκείμενες αναφέρονται σε δύο περιστατικά συγκεκριμένα ενώ στο τέλος διατυπώνεται και ένας κανόνας. Αν και οι δύο προκείμενες είναι αληθείς ωστόσο όπως καταλαβαίνουμε η τελική διαπίστωση δεν είναι αληθής. Τα συγκεκριμένα αυτοκίνητα δεν είναι δυνατόν να θεωρηθούν ως γρουσούζικα. Πρόκειται βέβαια για δεισιδαιμονική πίστη και όχι για επιστημονικά τεκμηριωμένο συμπέρασμα. Ακόμα και αν τα Πεζώ θα μπορούσαν να ενοχοποιηθούν για την πρόκληση ατυχημάτων αυτό θα οφειλόταν σε κάποια κατασκευαστική τους ατέλεια  και αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί μέσα από μία εκτεταμένη στατιστική μελέτη. Οι μεμονωμένες περιπτώσεις οι οποίες και παρατίθενται εδώ ως τεκμηρια δεν είναι ικανές να στηρίξουν ένα τόσο γενικευτικό συμπέρασμα.Συνεπώς όντας άκυρο και ψευδές είναι συγχρόνως μη λογικά ορθό (εσφαλμένο).
                                                   Επίσης: το μπουζούκι είναι όργανο
                                                                  Ο αστυνομικός είναι όργανο
                                                                      Άρα ο αστυνομικός είναι μπουζούκι.
Το εν λόγω επιχείρημα αποτελεί ένα σόφισμα και  ανήκει στην κατηγορία των παραλογικών συλλογισμών . Αν και φαινομενικά προβάλλει ως έγκυρο στην ουσία  δεν είναι.Η πρώτη και η δεύτερη προκείμενη παρουσιάζουν μεταξύ τους λογική ανακολουθία ενώ στην πρώτη ο όρος όργανο χρησιμοποιείται κυριολεκτικά στη δεύτερη έχει μεταφορική χροιά. Μέσα από αυτή την εσκεμμένη διπλή χρήση του όρου οδηγούμαστε λογικοφανώς σε ένα συμπέρασμα το οποίο είναι αναληθές ενώ την ίδια στιγμή δεν προκύπτει και ως αναγκαίο.Οπότε το επιχείρημα είναι και εσφαλμένο.

Δ) Έγκυροι και αληθείς:       Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί
                                                   Ο Σωκράτης είναι άνθρωπος
                                                   Άρα ο Σωκράτης είναι θνητός.
Πρόκειται βέβαια για παραγωγικό συλλογισμό έγκυρο,αληθή άρα λογικά ορθό.
ΠΡΟΣΟΧΗ!:
1. Οι διαζευκτικοί συλλογισμοί προκειμένου να είναι έγκυρη η αρχική διάζευξη οφείλουν να περιλαμβάνουν όλες τις εκδοχές και να τις αποτυπώνουν κατά τέτοιο τρόπο ώστε η μία να αποκλείει την άλλη.Η αποσιώπηση εκδοχών ή η ασαφής διατύπωσή τους αποπροσανατολίζει το νου μας προς συμπεράσματα τα οποία κανονικά δεν είναι αποδεκτά οπότε η λογική ακολουθία είναι αμφισβητούμενη και τα συμπεράσματα μη λογικά και άκυρα.
Παραδείγματα άκυρων διαζευκτικών συλλογισμών:
Α) Ένα σπίτι μπορεί να είναι κτισμένο είτε από μπετόν και τσιμεντόλιθους είτε από μπετόν και πέτρες.
Ξέρω ότι  το σπίτι του Τάκη δεν είναι από μπετόν και πέτρες.
Άρα είναι χτισμένο από μπετόν και τσιμεντόλιθους.
Β) Ένας άνθρωπος είναι είτε ηθικός είτε ανήθικος.
Ο Μιχάλης σε όλα του τα λόγια και τις πράξεις φαίνεται εξαιρετικά ηθικό στοιχείο.
Άρα η ανηθικότητα δεν τον αγγίζει.
Στο πρώτο παράδειγμα ή αρχική παράθεση εκδοχών δεν είναι πλήρης: ένα σπίτι μπορεί να είναι φτιαγμένο και από ξύλο ή –στην περίπτωση κατά την οποία ο ιδιοκτήτης του έχει πολλά λεφτά ή είναι παλαιό, χωριάτικο- από ειδικά μέταλλα.Συνεπώς το τελικό συμπέρασμα δεν είναι αναγκαστικό (είναι άκυρο).
Στο δεύτερο παράδειγμα το λογικό σφάλμα έγκειται στη μη νομιμότητα της εναρκτήριας διάζευξης , ένας άνθρωπος ποτέ μα ποτέ δεν είναι ούτε μονοδιάστατα ηθικός ούτε απόλυτα ανήθικος. Αυτά είναι αυταπάτες των ηθικιστών. Αν ο Μιχάλης παρουσιάζει προς την κοινωνία ένα ηθικό προσωπείο αυτό δεν σημαίνει καθόλου πώς είναι απαλλαγμένος από πάθη και πόθους παρέκκλισης  τα οποία κανονικά θα αντιμετωπίζονταν ως κάτι το ανήθικο. Ούτε βέβαια σημαίνει ότι δεν μπορεί να έχει μία δεύτερη κρυφή ζωή. Οπότε το συμπέρασμα δεν είναι αναγκαστικό (είναι άκυρο).
Γ) Η εγκυρότητα των υποθετικών συλλογισμών  εξαρτάται από την εγκυρότητα της αρχικής υπόθεσης (η οποία από μόνη της  αποτελεί έναν ανεξάρτητο συλλογισμό). Αν στα πλαίσια της υπάρχει λογική ανακολουθία ανάμεσα στην υπόθεση και στην απόδοση τότε τα διάφορα συμπεράσματα είναι μη αναγκαστικά άρα άκυρα.
Παράδειγμα:
                         Αν εκλεγεί πρωθυπουργός της Ελλάδος ο Α τότε οι μισθοί θα ανέβουν.
                         Ο Α δεν εκλέχτηκε πρωθυπουργός και οι μισθοί όπως ήταν αναμενόμενο παρέμειναν στάσιμο.
                      Στο συγκεκριμένο παράδειγμα στην αρχική θέση (που διατυπώνεται υπό τη μορφή της υπόθεσης ) παρουσιάζεται λογική ανακολουθία, η εκλογή ενός πρωθυπουργού δεν είναι η μοναδική ούτε η σημαντικότερη προϋπόθεση για την άνοδο των μισθών.Πολύ πιο καίρια είναι η ύπαρξη διεθνών  διεκδικητικών αγώνων από την  πλευρά των εργζομένων. Συνεπώς το συμπέρασμα δεν είναι αναγκαστικό και είναι άκυρο.
3.Υπάρχουν περιπτώσεις συλλογισμών οι οποίες εκκινούν από μία αρχική θέση που εκλαμβάνεται ως δεδομένη ενώ στην πραγματικότητα χρήζει απόδειξης. Πρόκειται για το φαινόμενο λήψης του ζητουμένου που οδηγεί πάντοτε σε συμπεράσματα εσφαλμένα  (λόγω της αναλήθειας της αρχικής παραδοχής , όχι απαραίτητα εξαιτίας της λογικής ανακολουθίας συνολικά του συλλογισμού που είναι άλλο ζήτημα). Ένα παράδειγμα τέτοιου συλλογισμού είναι το δεύτερο της πρώτης ομάδας, θα μπορούσαμε να παραθέσουμε και άλλα.
(Εννοείται ότι σε έναν υποθετικό λόγο-συλλογισμό έχουμε την δευτερεύουσα υποθετική πρόταση και την κύρια πρόταση η οποία ονομάζεται απόδοση: π.χ αν  είσαι καλό παιδί-θα σου κάνω όλα τα χατήρια).
Α) το νομοσχέδιο που κατατέθηκε είναι φιλεργατικό, τι άλλο θα μπορούσε να περιμένει κανείς από μία  κυβέρνηση σοσιαλιστική;
Β) Οι γυναίκες πολιτικοί στηρίζουν τα γυναικεία δικαιώματα πάντοτε.Άρα και η Α η οποια είναι γυναικα αναμφισβήτητα θα τα στηρίξει.
Γ) Όλοι  οι φτωχοί άνθρωποι  είναι ηθικοί
    Ο Χρήστος είναι φτωχός
    Άρα ο Χρήστος θα  είναι και ηθικός.
Και στις τρείς παραπάνω περιπτώσεις συλλογισμού το αποτέλεσμα προεξοφλείται
(παρ.α,β) ή θεμελιώνεται (παρ.γ)επάνω σε μία αρχική παραδοχή η οποία θεωρείται αντικειμενικά αληθής (παρ.β,γ)ή και επαρκής(παρ.α) ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να είναι και ανεπαρκής(παρ,α) ή και αυθαίρετη (παρ,β,γ). Έχουμε λοιπόν το φαινόμενο λήψης του ζητουμένου(θεωρούμε αυτό το οποίο θα πρέπει να αποδείξουμε ως ήδη αποδεδειγμένο χωρίς να το έχουμε αποδείξει).
2.Επαρκής – ανεπαρκής τεκμηρίωση .
Όταν προσπαθούμε να διαπιστώσουμε την εγκυρότητα δηλαδή τον αναγκαστικό χαρακτήρα του συμπεράσματος ενός επαγωγικού συλλογισμού παίρνουμε υπ΄όψιν μας έναν παράγοντα καθοριστικό : την επαρκή ή όχι θεμελίωση και τεκμηρίωσή του.
Στην περίπτωση που ο επαγωγικός συλλογισμός οδηγεί σε γενίκευση ελέγχουμε αν τα στοιχεία ή  το δείγμα των περιπτώσεων που λειτουργούν ως βάση για την εξαγωγή της είναι επαρκή.Αν ναι τότε η γενίκευση είναι τέλεια οπότε είναι επιτρεπτή και έγκυρη. Αν όχι είναι ατελής οπότε βεβιασμένη παρακινδυνευμένη και αυθαίρετη.
Όταν ο επαγωγικός συλλογισμός έχει τη μορφή αιτίου-αποτελέσματος κοιτάμε αν η σχέση αιτιότητας είναι λογική ή παράλογη και αν η προβαλλόμενη ως γενεσιουργός αιτία του αποτελέσματος είναι επαρκής και αναγκαία, άρα η επαγωγή είναι επαρκής και αναγκαία ή μερική.
Το τι θα πεί λογική σχέση αιτιότητος είναι αυτονόητο όταν μεταξύ  αιτίου και αποτελέσματος υπάρχει λογική συνάφεια( π.χ οι τριγμοί οι οποίοι ακούγονται το βράδυ σε ένα σπίτι οφείλονται στη συστολή των αντικειμένων η οποία προκαλείται από την πτώση της θερμοκρασίας).
Η σχέση αιτιότητας είναι παράλογη όταν συμβαίνει  ακριβώς το αντίθετο , όταν ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα αποδίδεται σε παράγοντες άσχετους.
Μία ιδιαιτέρα μορφή παράλογης αιτιατής σχέσης είναι και η χρονολογική στην περίπτωσή της ,ένα γεγονός, το οποίο απλά προηγείται σε χρονολογική σειρά από ένα άλλο, προβάλλεται ως αιτία του( το περίμενα ότι κάτι το κακό θα μου συνέβαινε σήμερα, το βράδυ είδα μαύρα φίδια στον ύπνο μου).
Στο βαθμό που η προβαλλομένη γενεσιουργός αιτία ενός αποτελέσματος είναι λογική ελέγχουμε εάν είναι επαρκής, αν δηλαδή επαρκεί από μόνη της για να το επιφέρει.(π.χ κάθισε χθές στο ρεύμα και κρυολόγησε).Αν δεν είναι τότε τη χαρακτηρίζουμε μερική((π.χ ο καρκίνος οφείλεται στο τσιγάρο).
(Προσοχή: Μία αιτία μπορεί να είναι επαρκής xωρίς ωστόσο να είναι και απαραίτητη( στο προηγούμενο παράδειγμα δεν ήταν απαραίτητο να κάτσει ο πομπός του συλλογισμού στο ρεύμα για να κρυολογήσει μπορούσε να το πάθει και από άλλους λόγους π.χ εάν έβγαινε λουσμένος έξω, ή αν δεν είχε ντυθεί καλά.
Στο βαθμό που μια αιτία είναι απαραίτητη για την πρόκληση ενός γεγονότος χωρίς ωστόσο να είναι επαρκής χαρακτηρίζεται ως αναγκαία (π.χ για να βρέξει θα πρέπει να υπάρχουν σύννεφα).
Όταν η προβαλλομένη αιτία είναι απαραίτητη για να προκύψει ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα ούσα παράλληλα και ικανή να το προκαλέσει από μόνη της χαρακτηρίζεται ως επαρκής και αναγκαία (π.χ για να χιονίσει πρέπει να υπάρχουν σύννεφα και η θερμοκρασία τόσο της ατμόσφαιρας όσο και του εδάφους να έχουν πέσει στους 0 oC.
3.Παραλογικοί συλλογισμοί:
Όλων των τύπων οι συλλογισμοί οι οποίοι μας οδηγούν σε συμπεράσματα εσφαλμένα χαρακτηρίζονται ως παραλογικοί.
Κατά  τη ροή του συντόμου αυτού σημειώματος τους γνωρίσαμε όλους:  Εδώ θα τους ανακεφαλαιώσουμε:
Γενικά υπάρχουν δύο τύποι παραλογικών  συλλογισμών εκείνοι που μας οδηγούν στο εσφαλμένο τελικό συμπέρασμα «κατά λάθος»(χωρίς να υπάρχει συνειδητή πρόθεση από την πλευρά του πομπού) και εκείνοι που το κάνουν εσκεμμένα (όπως στην περίπτωση αυτήπρόκειται περί απάτης).
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν :
Οι ατελείς ( άρα βεβιασμένες και παρακινδυνευμένες  και αυθαίρετες ) επαγωγές.
Οι διαζευκτικοί ή οι υποθετικοί συλλογισμοί που όπως είδαμε θεμελιώνονται επάνω σε μία αρχική διάζευξη ή υπόθεση λογικά άκυρη.
Οι περιπτώσεις της λήψης του ζητουμένου.
Οι παράλογες αιτιώδεις επαγωγές που μόλις επισημάναμε.
Όλοι οι παραγωγικοί συλλογισμοί οι  οποίοι είναι έγκυροι ή ψευδείς ή άκυροι αλλά αληθείς.
Στη δεύτερη κατηγορία συγκαταλέγονται:
Τα σοφίσματα: Πρόκειται  για αναλογικού  τύπου συλλογισμούς που βασίζουν την απάτη τους είτε στο μεταφορικό παραλληλισμό δύο πραγμάτων ανομοίωνειτε στην εξομοίωσή τους στην βάση κάποιων ελαχίστων κοινών χαρακτηριστικών που θα μπορούσαν να απαντηθούν και αλλού (π.χ η κότα και το καναρίνι έχουν ράμφος άρα η κότα είναι καναρίνι)είτε στη διπλή χρήση (κυριολεκτική και μεταφορική)ενός όρου (πρβλ.το παράδειγμα με τον αστυνομικό και το μπουζούκι).
Όλες οι περιπτώσεις συλλογισμών όπου το τελικό συμπέρασμα εξάγεται μέσα από τη συνειδητή απάλειψη καιρίων παραμέτρων του ζητουμένου .
Β) ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ.
Πολλές φορές όταν προσπαθούμε να εξωθήσουμε κάποιον σε μία συγκεκριμένη απόφαση ή ενέργεια χρησιμοποιούμε ως συμπληρωματικό μέσο την επίκληση στη λογική, την επίκληση στο συναίσθημα.Πρόκειται για ένα τρόπο πειθούς που έχει ως στόχο του τη συγκινησιακή φόρτιση του δέκτη ώστε να συγκατανεύσει σε όσα του προτείνουμε.
Η επιτυχία της επίκλησης στο συναίσθημα προϋποθέτει ότι γνωρίζουμε:
1.Τη φυσιογνωμία του δέκτη ,την κοινωνική του θέση , το πολιτιστικό του επίπεδο και τις ιδεολογικές του τοποθετήσεις.
2. Τη συγκεκριμένη  συναισθηματική κατάσταση του δέκτη τη στιγμή που του απευθυνόμαστε.
3. Τα ρητορικά ή άλλα μέσα που είναι αναγκαία για τη συγκινησιακή του φόρτιση.
Ο συναισθηματικός εκβιασμός ενός δέκτη μπορεί να επιτευχθεί με διαφόρους τρόπους μέσω ηχητικών ή οπτικών εικόνων (π.χ κινηματογραφικά έργα και διαφήμιση κ.ο.κ)ή και μέσα από απλές και καθημερινές κουβέντες όπως «Κάνε το για τη μαμά, δεν τη σκέφτεσαι καθόλου;».
Ιδιαίτερα συνηθισμένες τεχνικές της επίκλησης στο συναίσθημα είναι η περιγραφή και η αφήγηση . Χρησιμοποιώντας εκφραστικά μέσα γλαφυρά προσπαθούμε να υποβάλουμε στο θεατή ή στον ακροατή μας εκείνα τα συναισθήματα που θα τον οδηγήσουν στο ποθητό από εμάς αποτέλεσμα.
Η επίκληση στο συναίσθημα συχνά στηρίζεται στην ειρωνεία και στο χιούμορ.Μέσω αυτών ο πομπός διακωμωδεί ή σαρκάζει τις θέσεις του αντιπάλου προσπαθώντας να κερδίσει τη συμπάθεια ή τη συγκατάνευση του δέκτη. Το χιούμορ και η ειρωνεία σε περίπτωση κατάχρησής τους μπορεί να έχουν αρνητικά αποτελέσματα για τον πομπό. Συγκεκριμένα:
1.Ο πομπός μπορεί να γελοιοποιηθεί δίδοντας την αίσθηση ανθρώπου επιπόλαιου, ελαφρού μη σοβαρού.
2.Μπορεί επίσης να οδηγήσει τους άλλους στο συμπέρασμα ότι αδυνατεί να συντάξει ολοκληρωμένα και πειστικά επιχειρήματα.
Η επίκληση στο συναίσθημα όταν επενδύει σε προϋπάρχουσες ανθρωπιστικές ή περί δικαίου παραδοχές στοχεύοντας στην ευαισθητοποίηση των δεκτών π.χ γύρω  από ένα κοινωνικό πρόβλημα ή γύρω από τις ευθύνες τους απέναντι στους συνανθρώπους τους μπορεί να έχει αποτελέσματα θετικά(πρβλ.τις διαφημίσεις της UNICEF με τα σκελετωμένα παιδιά της Αφρικής). Όταν όμως βασίζεται σε προκαταλήψεις με στόχο την ενοχοποίηση ή την απομόνωση ή και εξόντωση της διαφορετικότητας ή όταν χρησιμοποιείται με στόχο την εκμετάλλευση των άλλων προς ίδιον όφελος (κάτι που προϋποθέτει απόκρυψη της αληθείας ή και διασπορά ψεύτικων ειδήσεων φόβων και προσδοκιών)ενδέχεται να οδηγήσει σε αποτελέσματα καταστροφικά (πρόκληση ρατσισμού,ξενοφοβίας,κοινωνικούαποκλεισμού,νομιμοποίησηπολέμου,οικονομικήεκμετάλλευση,καταδίκηαθώων,εξαγορά ψήφων κ.λ.π).
Γ) ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥ Ή ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ.
Στις πολιτικές αντιπαραθέσεις αρκετές φορές η αντιδικία μεταξύ εκπροσώπων αντιπάλων κομματικών παρατάξεων ξεφεύγει από τα όρια της καθαρά ιδεολογικής ή πολιτικής κριτικής και εκπίπτει στο επίπεδο των προσωπικών αιτιάσεων.Στις περιπτώσεις αυτές οι κομματικοί εκπρόσωποι προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες για τη σφαλερότητα ή το ψεύδος των θέσεων του αντιπάλου τους επικαλούμενοι την αναξιοπιστία (ανεντιμότητα ή ανηθικότητα) του ως ατόμου. Πρόκειται για ένα τρόπο πειθούς που ονομάζεται  επίκληση στο ήθος του αντιπάλου.
Η επίκληση στο ήθος μπορεί να έχει ως πρόσωπο αναφοράς τον ίδιο τον πομπό. Στην περίπτωση αυτή (η οποία είναι εξίσου συνηθισμένη ιδιαίτερα σε προεκλογικές περιόδους ) ο πολιτικός εξαίρει τον εαυτό του διακηρύττοντας πώς υπηρετούσε πάντοτε και υπηρετεί ανιδιοτελώς ευρύτερα αποδεκτές αξίες όπως την πατρίδα, την ειρήνη, την ανάπτυξη,την κοινωνική ευημερία,τηδιαφάνεια,το δημόσιο συμφέρον ή ό,τι άλλο το παρόμοιο.
Επίκληση στο ήθος του αντιπάλου έχουμε και στις δίκες όταν π.χ  οι δικηγόροι υπεράσπισης αγορεύουν υπέρ του προτέρου εντίμου βίου των πελατών τους ή όταν αμφισβητούν την αξιοπιστία των μαρτύρων επικαλούμενοι στοιχεία της αήθους ιδιωτικής ζωής ή της δημόσιας εικόνας τους.
Επίκληση επίσης στο ήθος του πομπού ή του αντιπάλου τη χρησιμοποιούμε όλοι μας στην καθημερινή μας πρακτική α) όταν προσπαθούμε να πείσουμε τον άλλο για τη δεσμευτικότητα ή την εγκυρότητα των όσων του λέμε προβάλλοντάς του την προσωπική μας αξιοπιστία (π.χ όταν του λέμε : «τώρα με ξέρεις εμένα θα σου έλεγα ποτέ ψέμματα ;» ή «στον λόγο της τιμής μου» β) οπότε αξιολογούμε και κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους πράγμα που κάνουμε συνέχεια στη βάση του πολιτιστικού τους στίγματος (που περιλαμβάνει  το μορφωτικό τους επίπεδο τις αισθητικές τους  προτιμήσεις και τον τρόπο ομιλίας και έκφρασής τους)των ιδεολογικών τους κατευθύνσεων του τρόπου ζωής των και της συμπόρευσής τους με τα ηθικά μας στερεότυπα.
Η αδυναμία μας πολλές φορές από μόνοι μας να πείσουμε για όσα λέμε μας ωθεί στο να χρησιμοποιούμε ως βοηθητικό ή κύριο τρόπο πειθούς την επίκληση στην αυθεντία. Σύμφωνα με την πρακτική αυτή ή έλλειψη συγκεκριμένων και δικών μας επιχειρημάτων ή του προσωπικού μας κύρους αναπληρώνεται από τα αντίστοιχα ενός προσώπου αδιαμφισβητήτου.
Η επίκληση στην αυθεντία μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες περιπτώσεις είτε ως διαβατήριο για την  είσοδο ή την εδραίωσή μας σε κάποιο κοινωνικό σύνολο ή κύκλο (παράδειγμα οι φράσεις «με έστειλε ο τάδε»  «είμαι φίλος  του τάδε»κ.α)είτε ως αφορμή εκδίπλωσης σκέψεων ( που συχνά κρύβει και μία διάθεση προβολής της πολυμάθειάς μας ) π.χ. «Όπως είπε…θα έλεγε ο τάδε…»είτε ως σημείο αναφοράς των oπαδών της αυθεντίας που διαπληκτίζονται γύρω από τη σωστή ερμηνεία ή την πιστή τήρηση  των λόγων της.
Η επίκληση στην αυθεντία μπορεί να έχει δύο μορφές:είτε απλή αναφορά στο όνομά της  είτε εκτενή αναπαραγωγή των λόγων της.
Μιλώντας γενικά η  επίκληση στην αυθεντία είναι ένας τρόπος πειθούς νόμιμος αρκεί να μη χρησιμοποιείται ως μέσο απόκρυψης της αβουλίας και ατολμίας ή της ανικανότητάς μας να σταθούμε μόνοι μας. Η επίκληση στην αυθεντία όταν γίνει βοηθητικά (π.χ όταν επικαλούμαστε τις γνώμες των ειδικών επάνω σε ζητήματα τα οποία δεν γνωρίζουμε) είναι αναμενόμενη και θεμιτή.Όταν όμως γίνεται καταχρηστικά με στόχο την αναζήτηση ασφαλείας πίσω από πρόσωπα και λόγια  ξένα μπορεί να μεταβληθεί σε φυλακή και καταστολέα του νοός και της ψυχής (ας μην ξεχνούμε τις εποχές κατά τις οποίες ο ορθός λόγος του ευρωπαϊκού διαφωτισμού έδωσε μάχες ενάντια στις αναλλοίωτες δογματικές αλήθειες των αυθεντιών. Ακόμα όταν χρησιμοποιείται ως τεχνική αυτοπροβολής και δημιουργίας προσωπικών άλλοθι για να δικαιολογηθούν πράξεις και επιλογές τελείως διαφορετικές από εκείνες που επεδίωκαν οι εισηγητές κάποιων ιδεών ενδέχεται να οδηγήσει στη δυσφήμιση των επικαλουμένων προσώπων και την παραχάραξη (καπηλεία)του έργου τους.
ΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ.
Ορισμός.
Το δοκίμιο (στα γαλλικά essaiκαι στα αγγλικά essay σημαίνει απόπειρα και προσπάθεια (δοκιμή))είναι ένα είδος πεζού λόγου μέσης έκτασης συνήθως , στα πλαίσια του οποίου εκτίθενται σκέψεις, συναισθήματα, και παρατηρήσεις  του συγγραφέα του (δοκιμιογράφου)γύρω από ένα θέμα ή τη ζωή.
Λόγω του ευσύνοπτου χαρακτήρα και του ερασιτεχνισμού του το δοκίμιο δεν μπορεί να ταυτιστεί ούτε με ένα εκτενές λογοτεχνικό έργο ούτε και με μία ολοκληρωμένη και εξαντλητική επιστημονική ή φιλοσοφική πραγματεία.Παρόλα αυτά ως είδος υβριδικό δανείζεται στοιχεία και από τις τρείς μορφές λόγου.
Στόχος του δοκιμίου είναι να πληροφορήσει να διδάξει, να τέρψει να ασκήσεις κριτική κ.λ.π.
Μερικά από τα πλεονεκτήματά του είναι η οικειότητά του στο ύφος (πρωτοπρόσωπη γραφή) η σύντομη έκτασή του και ο εκλαϊκευμένος χαρακτήρας του που το κάνουν προσιτό και ευχάριστο σε ένα κοινό ευρύτερο, δίνοντας παράλληλα στο συγγραφέα του τη δυνατότητα να εκφράσει προσωπικά του αισθήματα και προβληματισμούς , χωρίς τη χρονοτριβή και την ιδιαίτερη πειθαρχία και τη βαθιά γνώση που προϋποθέτει μία επιστημονική πραγματεία.
Στα μειονεκτήματά του ωστόσο συγκαταλέγονται ο ερασιτεχνισμός και ο υποκειμενισμός που ενδέχεται πολλές φορές  να οδηγήσουν σε αναλύσεις και συμπεράσματα ευκαιριακά και αβάσιμα.
Περιεχόμενο
Διερεύνηση μέσα από την προσωπική  και υποκειμενική σκοπιά του συγγραφέα επιστημονικών,φιλοσοφικών , ηθικών, κοινωνικών , πολιτικών κ.αθεμάτων.Μεγάλο εύρος θεματολογίας.
Συυγραφέας
Άνθρωπος των γραμμάτων, επιστήμονας ή λογοτέχνης ,με ευρεία καλλιέργεια , βαθιά και πλούσια πείρα της ζωής, ουσιαστικό προβληματισμό, διεισδυτικό πνεύμα και ικανότητα εποπτείας, καλαισθησία.
Τρόποι πειθούς
Επίκληση στη λογική
Επίκληση στο συναίσθημα
Επίκληση στην αυθεντία
Γλώσσα
Λεκτικός πλούτος,λόγιαστοιχεία,λέξεις δηλωτικές αφηρημένων εννοιών,υποτακτική σύνδεση,
Διάσπαρτα στοιχεία του καθημερινού προφορικού λόγου.
Ύφος
Άλλοτε επίσημο , σοβαρό , αυστηρό, επιστημονικό.
Δομή
Άλλοτε αυστηρή λογική οργάνωση
Άλλοτε χαλαρή δομή ,ελεύθερη περιήγηση στο χώρο των ιδεών ,συνειρμικές συνδέσεις.
Πάντοτε ύπαρξη σταθερού θεματικού κέντρου , περιστροφή όλων των επιμέρους ιδεών γύρω από αυτά.
Σκοπός
Εκλαΐκευση,ανάλυση , ερμηνεία ενός θέματος.
Ενημέρωση,πληροφόρηση , τέρψη του αναγνώστη.

Τα είδη του δοκιμίου και τα χαρακτηριστικά τους.
1.Γενικά:
Αποδεικτικό
Στοχαστικό
Γράφεται από επιστήμονες,  φιλοσόφους ή επαγγελματίες δοκιμιογράφους κριτικούς.
Γράφεται από ανθρώπους των τεχνών (λογοτέχνες, ποιητές κ.λ.π).
Εντείνει περισσότερο στη λογική απόδειξη χρησιμοποιώντας λογικά επιχειρήματα και τεκμήρια.
Εντείνει περισσότερο στο συναίσθημα χρησιμοποιώντας περιγραφές και αφηγήσεις. Ο συγγραφέας προσπαθεί κυρίως να μας μεταφέρει συναισθήματα και εντυπώσεις όχι να μας αποδείξει κάτι το λογικό.
Έχει ορθολογική δομή (πρόλογος,κυρίως ανάλυση, επίλογος)και το κάθε βήμα διαδέχεται το άλλο με λογική αναγκαιότητα(αποδεικτική πορεία).
Παρουσιάζει χαλαρότερη (έως άναρχη δομή)προσεγγίζοντας περισσότερο τη λογοτεχνία . Η ανάπτυξη των θεμάτων γίνεται συνειρμικά.
Πολύ συχνά δανείζεται εξειδικευμένους όρους από τη φιλοσοφία ή τις φυσικές και κοινωνικές επιστήμες.
Δεν είναι απαραίτητο,μάλλον αυτό είναι κάτι  το άχρηστο γι αυτό το είδος δοκιμίου.
Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας ( κυριολεκτικός λόγος).
Κυριαρχεί η ποιητική λειτουργία της γλώσσας (μεταφορές, παρομοιώσεις, εικονοπλασίες,κοσμητικά επίθετα κ.λ.π).
 2.Ειδικότερα:
A) Hδομή του δοκιμίου:
Συγκεκριμένα ένα αποδεικτικό δοκίμιο οργανώνεται ως εξής:
1.Πρόλογος: τοποθέτηση του ζητήματος με ένα τρόπο που να τραβάει την προσοχή του αναγνώστη.
2.Μεταβατική παράγραφος (προαιρετική): διατύπωση της βασικής θέσης του συγγραφέα (μπορεί να ενσωματωθεί και στον πρόλογο).
3.Kύριο μέρος : ανάλυση του θέματος, παράθεση επιχειρημάτων και τεκμηρίων,αυτά υποστηρίζουν την αρχική θέση και τη σχετική διατύπωση προτάσεων.
4.Eπαναδιατύπωση της αρχικής τοποθέτησης ή συμπυκνωμένη απόδοση (σύνοψη) τον οποίο έχουμε εμείς και οι αναγνώστες μας αποδεχθεί.
Ένα στοχαστικό δοκίμιο αντίθετα παρουσιάζει την εξής εικόνα:
Πρόλογος : αναφορά του συγγραφέα σε κάποια του εμπειρία, σε ένα βίωμά του (συνηθέστερα).
Κυρίως θέμα (ανάλυση) : συνειρμικές μεταπηδήσειςαπό θέμα σε θέμα και από εικόνα σε εικόνα,η οργάνωση του κειμένου δεν ακολουθεί κανόνες λογικής και απόδειξης (παρουσιάζει μειωμένη συνεκτικότητα ) καθώς το βάρος πέφτει στις περιγραφές , τις αφηγήσεις τις μεταφορές και τις παρομοιώσεις που συνθέτουν ποιητικές εικόνες.
Επίλογος (προαιρετικά) : Κλείσιμο με κάποια ποιητική εικόνα ,μία σκέψη,μία συναισθηματική καταγραφή ή ό,τι ανάλογο.
Β) Γλώσσα του δοκιμίου:
Η γλώσσα του αποδεικτικού δοκιμίου παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες με την αντίστοιχη ενός κειμένου επιστημονικού ή φιλοσοφικού.Όπως και εκείνη χαρακτηρίζεται από :
1.Εκτεταμένη χρήση συνδεκτικών και μεταβατικών μορίων εκφράσεων και προτάσεων που οφείλεται στην ορθολογική οργάνωση του λόγου (λογική ακολουθία απόδειξης).Παραδείγματα: «κατόπιν τούτου….ωστόσο….αν συμβαίνει όμως αυτό…δεν θα πρέπει να ξεχνούμε…κ.λ.π).
2.Πληθώρα επιρρημάτων: ιδιαίτερα συνηθισμένων στον επιστημονικό και φιλοσοφικό λόγο που φανερώνουν είτε μία στάση του συγγραφέα απέναντι στο ζήτημα (βεβαίως, πιθανώς , ίσως, ενδεχομένωςκ.λ.π)  είτε στην οπτική γωνία από την οποία το εξετάζει (κοινωνικά,ηθικά,πολιτικά,κ.λ.π).
3. Αφηρημένο λεξιλόγιο και υιοθέτηση εξειδικευμένων επιστημονικών όρων.
4.Μακροπερίοδο λόγο και υποτακτική σύνταξη (η παρατακτική σύνταξη συνηθίζεται κυρίως στη λογοτεχνία).
Ωστόσο σε αντίθεση με ένα επιστημονικό ή φιλοσοφικό κείμενο το  ύφος ενός δοκιμίου είναι πιο οικείο και προσωπικό και πλησιάζει περισσότερο προς τον προφορικό λόγο (για παράδειγμα το α΄ενικό πρόσωπο που συναντούμε στο δοκίμιο συχνά , στον επιστημονικό ή φιλοσοφικό λόγο,χάριν της αντικειμενικότητας και του απροσώπου χαρακτήρα των θέσεων , αποκλείεται).
Σε ένα στοχαστικό δοκίμιο το ύφος ρέπει περισσότερο προς τη λογοτεχνία ή γλώσσα είναι κατά κανόνα ποιητική (γεμάτη μεταφορές, παρομοιώσεις,καιεικονοπλασίες)χωρίς εξειδικευμένους επιστημονικούς όρους ενώ ο λόγος σε κάποιες τουλάχιστον περιπτώσεις είναι μικροπερίοδος και παρατακτικός.
Η Πειθώ στο δοκίμιο.
Το εγγενές διδακτικό ύφος των περισσοτέρων δοκιμίων δεν εξωθείται ποτέ στα όρια της ανοιχτής κατήχησης (όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα θρησκευτικά κείμενα). Ο δοκιμιογράφος δεν μας δίνει ποτέ εντολές, δεν επισείει σε εμάς το φόβητρο του ατομικού  κολασμού , δεν μας καλεί ευθέως (ρητά) να κάνουμε κάτι ,ούτε μας εγκαλεί εάν δεν το  κάνουμε.Δεν κάνει ανοιχτή προπαγάνδα ούτε διακρίνεται από φανατισμό ή αρτηριοσκληρωτισμό. Η όποια ηθικοπλαστική ιδεολογικοποιητική και εν γένει κανονιστική διάσταση του δοκιμίου εκδιπλώνεται έμμεσα ήπια και παραινετικά .Ο δοκιμιογράφος κοινωνώντας μας στο λόγο της λογιοσύνης και του επιστημονισμού και της τέχνης , στις ιδεολογικές και ηθικές συμβάσεις του , μας παιδεύει καλλιεργώντας τις ευαιισθησίες μας , πλουτίζοντας τις γνώσεις μας, οξύνοντας την κρίση μας, βαθαίνοντας τον προβληματισμό μας. Στο δοκίμιο οι όποιες αξιολογικές κρίσεις και απόψεις δεν κατατίθενται με τη μορφή Νόμων , δογματικών αρχών που οφείλουν να ακολουθηθούν αλλά ως προβληματισμοί και προτάσεις που βρίσκονται πάντα υπό αίρεση.Στόχος του δοκιμιογράφου είναι να μας εμφυσήσει  το κριτήριο για να βλέπουμε και να κρίνουμε τα πράγματα, και όχι να μας αποσπάσει «ομολογία πίστεως».
Ως μέσα πειθούς στο δοκίμιο υιοθετούνται (κατά περίπτωση) η επίκληση στη λογική,στο συναίσθημα και στην αυθεντία.
Δοκίμια και άλλα γραμματειακά  είδη:
1.Δοκίμιο και ημερολόγιο.
Χαρακτηριστικά των ημερολογιακών σημειώσεων.
-είδος μονολόγου με εξομολογητική διάθεση ή απλή καταγραφή με στόχο τη διαφύλαξη της μνήμης.
-θεματική επέκταση και σε επίκαιρα κοινωνικά γεγονότα που καταγράφονται και σχολιάζονται υπαινικτικά από το συγγραφέα.
-αναγραφή ημερομηνίας στην αρχή.
-αποσπασματικός χαρακτήρας (καταγραφή σκόρπιων εντυπώσεων και συναισθημάτων).
-ευσύνοπτο μέγεθος.
-κυριαρχία της επίκλησης στο συναίσθημα.
Το δοκίμιο κανονικά δεν παρουσιάζει συγγένεια με το ημερολόγιο, είναι πολύ πιο εξαντλητικό,πολύ πιο συστηματοποιημένο,δε δεσμεύεται χρονικά( δεν φέρει ημερομηνία συγγραφής) και αναφέρεται σε θέματα ευρυτέρου ενδιαφέροντος ,όχι σε προσωπικές εμπειρίες του δοκιμιογράφου. Ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούμε να πούμε ότι ένα στοχαστικό δοκίμιο δανείζεται στοιχεία του ημερολογίου. Στις περιπτώσεις αυτές προσέχουμε:
Την οικειότητα στο ύφος
Την εξομολογητική διάθεση
Τη θεματική η νοηματική διασπορά (συνειρμικός λόγος).
Την καταγραφή προσωπικών εμπειριών , σκέψεων και συναισθημάτων.
2.Δοκίμιο και επιστολή.
Η επιστολή είναι ένα ανεπίσημο γραμματειακό είδος το περιεχόμενο και το ύφος του οποίου καθορίζονται κάθε φορά από την περίσταση (τη σχέση του αποστολέα με το δέκτη και το θέμα στο οποίο ο πρώτος θέλει να αναφερθεί) μπορεί να έχει χαρακτήρα επίσημο-τυπικό η οικείο και εξομολογητικό, μπορεί να αναφέρεται σε ζητήματα που άπτονται της επικαιρότητας ή μπορεί να εξαντλείται σε προσωπικές εκμηστηρεύσεις ή μπορεί να εξαντλείται σε προσωπικές εκμυστηρεύσεις.Μπορεί να είναι εξαντλητική και μακρήγορη μπορεί να είναι συνοπτική και κωδική.Σε κάθε περίπτωση τρία είναι τα στοιχεία που την χαρακτηρίζουν:
1.Η αναγραφή ημερομηνίας στην αρχή
2.Η προσφώνηση( Προσαγόρευση)στην αρχή (π.χ αξιότιμε κύριε, αγαπητέ φίλε κ.λ.π) και η αποφώνηση στο τέλος (π.χ με εκτίμηση, με αγάπη,ειλικρινά δικό σας κ.λ.π).
3.Ο αυτοσχεδιασμός και η δυνατότητα ελεύθερης μεταπήδησης από το ένα θέμα στο άλλο.
Αν και το δοκίμιο διαφέρει από την επιστολή , ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις-όπως συμβαίνει και με το ημερολόγιο- τα στοχαστικά- και πάλι- δοκίμια μπορούμε να πούμε ότι  μοιάζουν με επιστολές σε φίλους. Σε αυτές τις περίπτώσεις ο δοκιμιογράφος:
-χρησιμοποιεί α΄ενικό πρόσωπο.
-Περιπλανάται ελεύθερα από το ένα θέμα στο άλλο (συνειρμικός αυτοσχεδιασμός).
-ορισμένες φορές προχωρεί σε προσωπικές ιδεολογικές καταθέσεις και εξομολογήσεις .
Μέσα από μία τέτοια μορφή δοκιμίου αναδύεται η προσωπικότητα του δοκιμιογράφου.
3.Δοκίμιο και ομιλία- συνομιλία.
Η ομιλία ως προσωπικός λόγος ο οποίος  που απευθύνεται προς κάποιο δέκτη διέπεται από κάποιες αρχές.
1.προσφωνήσεις και αποφωνήσεις (στο βαθμό που είναι επίσημη).
2.μικροπερίοδο λόγο.
3.χρήση β΄ενικού προσώπου.
4.ελευθερία στην έκφραση, η οποία μπορεί πλέον κάτω από ορισμένες περιστάσεις , να απεκδύεται το επίσημο ένδυμά της.
5.συναισθηματισμό.
Το δοκίμιο στο βαθμό που συνδυάζει την εγγενή οικειότητά του με ένα τόνο εξομολογητικό και υποκειμενικό απαλλαγμένο από οποιαδήποτε διάθεση καθοδήγησης (μέσω της χρήση λέξεων όπως «νομίζω, έχω την αίσθηση, πιστεύω κ.λ.π) μπορεί να δώσει στον αναγνώστη την αίσθηση της ζωντανής συνομιλίας μαζί του. Ο δοκιμιογράφος Π.Χάρηςγράφει σε κάποιο δοκίμιό του (Υπάρχουν θεοί) «κλείνω στις σελίδες αυτές μία συζήτηση που χρόνια τώρα κάνω με τον εαυτό μου και καλώ τον αναγνώστη να προσθέσει τις δικές του απορίες, τις  δικές του αναζητήσεις,και τα δικά του συμπεράσματα. Αυτή άλλωστε η συνομιλία και αυτή η συνεργασία θαρρώ πώς είναι το κέντρο του κριτικού και μαζί του λογοτεχνικού λόγου, που συνηθίσαμε να τον ονομάζουμε δοκίμιο».
4.Δοκίμιο και άρθρο.
-Το άρθρο είναι ένα δημοσίευμα σε εφημερίδα ή περιοδικό το οποίο αναφέρεται σε ένα ειδικό ζήτημα της επικαιρότητας το οποίο και παρουσιάζει ευρύτερο ενδιαφέρον.
-Κάθε εφημερίδα με το κύριο άρθρο της το οποίο δημοσιεύεται στην πρώτη της σελίδα,εκφράζει την άποψή της, τη γραμμή της,γύρω από το σημαντικότερο γεγονός της ημέρας.Συγγραφέας του κυρίου άρθρου (το οποίο μπορεί να είναι ενυπόγραφο ή και ανυπόγραφο) είναι πάντοτε είτε ο εκδότης, είτε ο διευθυντής,είτε ο αρχισυντάκτης της εφημερίδος,  είτε ακόμα και κάποιος ειδικός αρθρογράφος ο οποίος ιεραρχικά ευρίσκεται μετά τον αρχισυντάκτη.
-Εκτός από το κύριο άρθρο σε κάθε εφημερίδα υπάρχουν και πολλά άλλα κατχωρημένα κατά ενότητες (πολιτικά,κοινωνικά, πολιτιστικά, αθλητικά,οικονομικάκ.λ.π).Κάθε ενότητα καταλαμβάνει στην εφημερίδα και αντίστοιχες σελίδες που φέρουν στην κορυφή τους τον ανάλογο υπέρτιτλο. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια από τότε που ξεκίνησε το μαζικό ενδιαφέρον για το χρηματιστήριο,σχεδόν  κάθε εφημερίδα προσφέρει οικονομικά άρθρα σε ειδικό πορτοκαλί ένθετο.Σε κυριακάτικες (ενίοτε και καθημερινές) εκδόσεις ανάλογα ένθετα  υπάρχουν και για τα πολιτιστικά.
Εκτός από τους επαγγελματίες δημοσιογράφους σε κάθε εφημερίδα αρθρογραφούν είτε μόνιμα είτε περιστασιακά εξωτερικοί συνεργάτες (επιστήμονες,καλλιτέχνες, πολιτικοί κ.α).Τα άρθρα τους είτε δημοσιεύονται σε σελίδες διαλόγου (που φέρουν και τον αντίστοιχο τίτλο «Διάλογος» «Γνώμη» «Ιδέες» κ.λ.π)είτε εντάσσονται σε θεματικές ενότητες και ένθετα (πρβλ τη στήλη  «Υγεία» και τα ένθετα «Ιστορικά» και «Ιατρικά» της Ε).
Σε εξειδικευμένα επιστημονικά περιοδικά η αρθρογραφία παίρνει διαφορετικό περιεχόμενο , στόχος της δεν είναι πλέον η κάλυψη της γενικής επικαιρότητας αλλά η ανακοίνωση επιστημονικών ανακαλύψεων και επιτευγμάτων.Οι συγγραφείς των επιστημονικών άρθρων (οι οποίες ονομάζονται και ανακοινώσεις ή δημοσιεύσεις)  είναι πανεπιστημιακοί επιστήμονες και ερευνητές. Το κοινό απεύθυνσής τους είναι εξ΄αντικειμένου περιορισμένο (ουσιαστικά σε συναδέλφους τους).
Το άρθρο όπως έχει ήδη γίνει κατανοητό, δεν παρουσιάζει καμμία συγγένεια με το δοκίμιο.Ουσιαστικάπρόκεται για εντελώς διαφορετικό γραμματειακό είδος.Οι διαφορές του με το δοκίμιο έγκεινται στα εξής:
Άρθρο
1)Επικαιρικός χαρακτήρας.




2)Κινείται αποκλειστικά στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας (πρβλ.άρθρα εφημερίδων ή της επιστήμης (πρβλ.επιστημονικάάρθρα)μην έχοντας με τη λογοτεχνία καμμία σχέση.
3) Ύφος: αντικειμενικό.
4) Έκταση συντομότερη (συνήθως).
Δοκίμιο
1)Μη επικαιρικού χαρακτήρος ακόμα και αν αφορμάται από ένα γεγονός της επικαιρότητας , ωστόσο προχωρεί σε ενατενίσεις βαθύτερες , ευρύτερες και διαχρονικές.
2)Γραμματειακό υβρίδιο που συνενώνει στοιχεία του λόγου, του ρόλου και των ενδιαφερόντων της επιστήμης,της φιλοσοφίας και της λογοτεχνίας.
3) Ύφος : πιο προσωπικό.
4) Έκταση  μεγαλύτερη (συνήθως).

Παρόλα αυτά όπως υποστηρίζει ο Θ.Νάκας ένα κείμενο το οποίο δημοσιεύεται ως άρθρο μπορεί κάποτε χάριν του εννοιολογικού του εξοπλισμού , την υφολογική του επεξεργασία και κυρίως τον πλούτο των αναφορών του που ξεπερνούν ένα απλό επικαιρικό γεγονός να θεωρηθεί δοκίμιον.
5.Δοκίμιο και επιφυλλίδα.
Hεπιφυλλίδα είναι ένα είδος δοκιμιακού άρθρου.Δεν αναλώνεται σε ζητήματα της επικαιρότητας , ακόμα και αν αφορμάται από αυτή,προχωράει σε σκέψεις και παρατηρήσεις ευρύτερες και διαχρονικές. Για το λόγο αυτό δεν θεωρείται απλά ένα άρθρο πολιτικής ανάλυσης εντασσόμενο στην ερμηνευτική δημοσιογραφία αλλά αποτελεί κάτι το ευρύτερο ένα δοκίμιο.
Ως τη δεκαετία του ΄60 ο όρος επιφυλλίδα είχε και μία δεύτερη σημασία, χαρακτήριζε το λαϊκό ανάγνωσμα , συνήθως μυθιστόρημα , που δημοσιευόταν τμηματικά και σε συνέχειες σε εφημερίδες.
Η επιφυλλίδα γράφεται από πρόσωπο ειδικό, τον επιφυλλιδογράφο.
Δημοσιεύεται στην εφημερίδα σε ειδική θέση διαχειριζομένη από την υπόλοιπη ύλη με ολοσέλιδη ή μικρή οριζόντια γραμμή.Παλαιότερα τοποθετούνταν στο κάτω μέρος της σελίδος όμως σήμερα σε εφημερίδες με πιο μοντέρνο στήσιμο μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε.
6.Δοκίμιο και πραγματεία.
Δοκίμιο
Πραγματεία
Περιεχόμενο
Προσωπική,υποκειμενική,
Αλλά και διαισθητική
Εμπειριοκρατική προσέγγιση
Ενός επιστημονικού ή άλλου
Θέματος.
Παρουσίαση μιας ή  ορισμένων πτυχών ,κατάθεση
Στοχασμών,προβληματισμών , διατύπωση θέσεων χωρίς
Οριστικά δεσμευτικό
Χαρακτήρα.
Συστηματική και μεθοδική
Διερεύνηση αντικειμενική
Και απρόσωπη ανάπτυξη
Ενός ειδικού επιστημονικού
Θέματος.
Παρουσίαση όλων των πτυχών διείσδυση σε λεπτομέρειες εξάντληση του θέματος εξαγωγή τεκμηριωμένων οριστικών
Συμπερασμάτων.
Συγγραφέας:
Άνθρωπος των γραμμάτων , στοχαστής.
Επιστήμονας, ειδικός μελετητής.
Τρόποι πειθούς:
Επίκληση στη λογική, στο συναίσθημα, στην  αυθεντία.
Επίκληση στη λογική και στην αυθεντία.
Γλώσσα:
Αισθητικά επεξεργασμένη
Λογοτεχνική σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Δηλωτική,λιτή ,ακαλλώπιστη.
Επιστημονική ορολογία, ειδικό λεξιλόγιο.
Ακριβολογία.
Ύφος:
Υποκειμενικό, προσωπικό,οικείο,άμεσο, συναισθηματικά φορτισμένο,σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Σοβαρό, επίσημο,απρόσωπο,ψυχρό,
Αντικειμενικό,ουδέτερο.
Κοινό-δέκτης:
Ευρύ κοινό μορφωμένων,καλλιεργημένων
Και προβληματισμένων ανθρώπων.
Περιορισμένο ειδικό κοινό,επιστημόνων, μελετητών,επαγγελματιών.
Σκοπός:
Ανάπτυξη προβληματισμού,ευαισθησίας,
Καλλιέργεια, τέρψη του δέκτη.
Μετάδοση συγκεκριμένων γνώσεων , μόρφωση του δέκτη.


ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΕΙΘΟΥΣ
Τρόποι πειθούς:
1.επίκληση στη λογική
2.επίκληση στο συναίσθημα
3.επίκληση στο ήθος  του πομπού ή του αντιπάλου
4.επίκληση στην αυθεντία

Μέσα και τεχνικές πειθούς:
Επίκληση στη λογική : λογικά επιχειρήματα και τεκμήρια
Επίκληση στο συναίσθημα: περιγραφές, αφηγήσεις, χιούμορ και ειρωνεία.
Μέσα και τεχνικές πειθούς στη διαφήμιση.
Επίκληση στη λογική
1.Επιχειρήματα υπέρ του προϊόντος (σχετικά με τα χαρακτηριστικά ή την τιμή του).
Επίκληση στο συναίσθημα
1.περιγραφή του προϊόντος
2.λανθάνοντες αξιολογικοί χαρακτηρισμοί που λειτουργούν δεσμευτικά για  το  δέκτη (π.χ ΤoyotaAvensisη δύναμη της άποψης).
3.πρόκληση γέλιου,λύπης, πόνου, αγωνίας,ενοχώνκ.λ.π. μέσω εικόνων και λογοπαιγνίων.
4.συνειρμοί ιδεών.
5.υπερβολή (λεκτικός, πληθωρισμός).
Επίκληση στην αυθεντία
Όταν ο παρουσιαστής του προϊόντος είναι κάποιος υποτιθέμενος επιστήμονας και καταναλωτής.

Χαρακτηριστικά πολιτικού λόγου.
Χρήση α΄πληθυντικού
Αποσκοπεί στη συγκάλυψη της απόστασης μεταξύ του πολιτικού και του λαού,αλλά και στα πλαίσια των κοινωνικών διαφορών που μπορεί να διαχωρίζουν τους ανθρώπους μιας κοινωνίας.
Επίκληση στη λογική
Όταν ο πολιτικός στηρίζει το πρόγραμμά του ή μέμφεται εκείνο των αντιπάλων του βάσει λογικών επιχειρημάτων και τεκμηρίων.
Επίκληση στο συναίσθημα
1.γλαφυρές περιγραφές αρνητικών φαινομένων
2.επίκληση εννοιών με τεράστιο συναισθηματικό βάρος (π.χέθνος,λαός,πατρίδακ.λ.π).
3.ρητορεία (χειμμαρώδης λόγος, φλυαρία)
4.λεκτικοί πλεονασμοί (ταυτολογίες,κατάχρηση επιρρημάτων και επιθέτων).
5.συνθηματολογία.
Επίκληση στο ήθος
Όταν ο πολιτικός εξαίρει το προσωπικό του ήθος ή προσβάλλει εκείνο του αντιπάλου του.
Επίκληση στην αυθεντία
Όταν γίνεται αναφορά σε κάποια σπουδαία προσωπικότητα (π.χ τον ιδρυτή του κόμματος).
Όταν ο πολιτικός κάνει κατάχρηση της επίκλησης στο συναίσθημα τότε ο  λόγος του μετατρέπεται σε ανοιχτή προπαγάνδα.Τα χαρακτηριστικά του προπαγανδιστικού λόγου σύμφωνα με το βιβλίο είναι τα εξής:
1.Αντικατάσταση των λογικών επιχειρημάτων από έννοιες με τεράστιο συναισθηματικό βάρος και αυταπόδεικτες έννοιες.
2.καταστροφολογία, ωραιοποίηση, υπερβολή.
3.διαστροφή εννοιών.
4.ψευδολογία.
5.λαϊκισμός ( με την πλέον αρνητική έννοια).
Χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου.
1.Επίκληση στη λογική απουσία συναισθηματισμών.
2.Λογική οργάνωση του λόγου (λογικός ειρμός).
3.Αντικειμενικότητα, σφαιρικότητα, αποφυγή( όσο αυτό είναι δυνατόν)κάθε ιδεολογικής προκατάληψης και μονομέρειας.
4.Χρήση γ΄ενικού (ήκαι πληθυντικού προσώπου) διότι προσδίδει αντικειμενικότητα στο ύφος.
5.Σαφήνεια.
ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ.
Παραγωγικός ( από το γενικό προς το ειδικό).
Από ένα γενικό κανόνα (αρχική αξιωματική παραδοχή)οδηγούμαστε σε ένα ειδικό συμπέρασμα.Π.χ.
«Η ομορφιά του κόσμου οφείλεται εν μέρει στην πολιτισμική πολυμορφία του. Οι τοπικές κουλτούρες όλου του κόσμου αποτελούν κομμάτια ενός διεθνούς ψηφιδωτού το οποίο εάν καταστραφεί θα γίνουμε όλοι φτωχότεροι. Από αυτή την άποψη η διάσωση κάθε τυπικής παράδοσης αποτελεί χρέος όλων μας και προσφορά προς τον παγκόσμιο πολιτισμό.
Επαγωγικός (Από το ειδικό προς το γενικό).
1.Γενίκευση ( ειδικό-γενικό): Από μεμονωμένες περιπτώσεις εξάγουμε ένα γενικό κανόνα .Ουσιαστικά αυτό το οποίο διατυπώνεται στο συμπέρασμα δεν  έρχεται να προσθέσει κάτι το καινούργιο στο συλλογισμό. Απλά ρηματοποιεί (δηλώνει ρητά) ότι τεκμαίρεται από τις προκείμενες.
Π.χ. «Αυτό το οποίο συχνά αποκαλούμε πρόβλημα ταυτότητας στην Ελλάδα είναι μία διάσταση ανάμεσα στον  τρόπο ζωής και  τις ιδέες μας. Οι περισσότεροι χρησιμοποιούμε μανιωδώς την τεχνολογία αλλά παραπονιόμαστε πώς καταλύει τις παραδοσιακές αξίες μας.Βλέπουμε τηλεόραση περισσότερο από τους άλλους Ευρωπαϊους αλλά την κατηγορούμε πώς μας κάνει αντικοινωνικούς.Δηλώνουμε υποστηρικτές των κατατρεγμένων ανθρώπων αλλά δεν κάνουμε και πολλά για να τους βοηθήσουμε.
2.Αίτιο –αποτέλεσμα:Κάποιες συγκεκριμένες παράμετροι που περιγράφονται στις προκείμενες (όχι αξιωματικές θέσεις. Γεγονότα,πράξεις,αντιλήψεις, ορισμένων ανθρώπων,συγκυρίες) οδηγούν σε συγκεκριμένα αποτελέσματα (όχι σε κανόνα,σε πράξη ή σε γεγονός)που δεν ενέχεται σε αυτές όπως στην γενίκευση.
3.Αναλογικός (από το ειδικό  προς το ειδικό).
Δύο   όροι συγκρίνονται στη βάση κάποιων ομοίων χαρακτηριστικών τους. Σε περίπτωση κυριολεκτικής αναλογίας ή σύγκριση είναι έγκυρη.Σε περίπτωση αντίθετα μεταφορικής αναλογίας (π.χ  η ζωή είναι όπως το ποδόσφαιρο,  ανταγωνιστική και γρήγορη)  ήεγκυρότητα δεν είναι πάντοτε εξασφαλισμένη.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ.
ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ
Σε ό,τι αφορά στην εγκυρότητα ενός συλλογισμού μας ενδιαφέρει αποκλειστικά η αρτιότητα του λογικού συλλογισμού και μηχανισμού αν δηλαδή υπάρχει λογική συνοχή μεταξύ των προκειμένων και του συμπεράσματος.
ΑΛΗΘΕΙΑ
Στο σημείο αυτό αποκλειστικά μας ενδιαφέρει η ανταπόκριση των όσων περιγράφονται στο συλλογισμό με την πραγματικότητα.
TEΛΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Αν ένας συλλογισμός είναι έγκυρος και αληθής χαρακτηίζεται ως λογικά ορθός. Σε κάθε άλλη περίπτωση χαρακτηρίζεται ως εσφαλμένος.
Επισημάνσεις.
Για  τους διαζευκτικούς παραγωγικούς συλλογισμούς η εγκυρότητα του τελικού συμπεράσματος εξαρτάται από το εάν και εφόσον στην αρχική διάζευξη παρατίθενται όλες οι εναλλακτικές και μάλιστα κατά τρόπο ώστε η μία να αποκλείει την άλλη.
Για τους υποθετικούς παραγωγικούς συλλογισμούς η εγκυρότητα του τελικού συμπεράσματος εξαρτάται από την εγκυρότητα της αρχικής υπόθεσης (από τη λογική συνάφεια  μεταξύ του αιτίου και του αποτελέσματος).
Όλες οι ατελείς επαγωγές θεωρούνται άκυρες (άρα εσφαλμένες) εκτός  και εάν το τελικό συμπέρασμα παρατίθεται πιθανολογικά οπότε η γενίκευση θεωρείται ως επιτρεπτή.
Βασικό κριτήριο διάκρισης της ατελούς και της τελείας επαγωγής είναι το  εάν το τελικό συμπέρασμα βασίζεται αποκλειστικά σε μεμονωμένα παραδείγματα. Στις περιπτώσεις αυτές έχουμε σχεδόν πάντα ατελείς γενικεύσεις (άρα άκυρους και εσφαλμένους συλλογισμούς καθώς παραβλέπονται άλλες πιθανώς περιπτώσεις).
ΑΡΘΡΟ.
Έχει τίτλο.
Δημοσιεύεται σε εφημερίδα ή περιοδικό και αναπτύσσει διάφορα θέματα γενικού ενδιαφέροντος.
Αφόρμησή του αποτελεί η επικαιρότητα την οποία ερμηνεύει και σχολιάζει.
Έχει απλό , ουδέτερο, απρόσωπο και αντικειμενικό ύφος.
Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας.
Έχει  περιορισμένη έκταση.
Απευθύνεται στο ευρύ κοινό.
ΕΙΔΗ ΑΡΘΡΩΝ.
Ειδησεογραφικά άρθρα
Γνωστοποιούν γεγονότα της επικαιρότητας
Πηγή τους αποτελεί η δημοσιογραφική έρευνα
Στόχος τους είναι η πληροφόρηση
Επιφυλλίδες
Σχολιάζουν γεγονότα ή φαινόμενα
Προσωπικό ύφος
Δοκιμιακός χαρακτήρας
Επιστημονικά άρθρα
Δημοσιεύονται συνήθως σε ειδικά περιοδικά αλλά υπάρχουν και επιστημονικά άρθρα που εκλαϊκεύουν επιστημονικά θέματα και απευθύνονται στην ευρύτερη κοινή  γνώμη.
Έχουν τα χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου.
ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ(ΔΟΚΙΜΙΟ ΠΕΙΘΟΥΣ).
Σκοπός και πρόθεση του δοκιμιογράφου: να πληροφορήσει να αποδείξει και να πείσει.
Δομή: αυστηρή οργάνωση των σκέψεων,λογική διάρθρωση των ιδεών,στην αρχή (πρόλογος) δηλώνεται το θέμα και η θέση, στη συνέχεια (κύριο μέρος) παρατίθενται αποδεικτικά στοιχεία δηλάδή επιχειρήματα και τεκμήρια που πιστοποιούν την ορθότητα της βασικής θέσης και στο τέλος (επίλογος) εξάγονται τα συμπεράσματα της πραγμάςευσης.
Ύφος: επιμελημένο, επίσημο, όχι όμως απρόσωπο, αυστηρό και ουδέτερο με αποτέλεσμα να διατηρεί όμως και ορισμένα στοιχεία προσωπικού λόγου.
Γλώσσα: κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία του λόγου,η συχνή χρήση λογίων τύπων,ειδικών όρων, και σε ορισμένα σημεία υπάρχει μεταφορική χρήση της γλώσσας.
Τρόπος πειθούς: κυρίως επίκληση στη λογική, συνήθως είναι και η επίκληση στην αυθεντία, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν συγκινησιακά φορτισμένες φράσεις.
Σκοπιά-oπτική γωνία: αντικειμενική σκοπιά, ανάπτυξη σε γ΄ενικό πρόσωπο, χωρίς όμως να αποκλείονται οι προσωπικές σκέψεις.
ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
Πρόθεση και σκοπός του συγγραφέα: ελεύθερη έκφραση απόψεων,κατάθεση προσωπικών σκέψεων και προβληματισμών χωρίς φανερή διάθεση πειθούς, πρόκληση αισθητικής συγκίνησης,τέρψη του αναγνώστη.
Δομή: χαλαρή και ελεύθερη οργάνωση των ιδεών, συνειρμική σύνδεση των νοημάτων.
Γλώσσα: συγκινησιακή λειτουργία της γλώσσας,σχήματαλόγου,χρήση συμβόλων.
Ύφος –τόνος:ελεύθερο, στοχαστικό, ζωντανό,γλαφυρό, παραστατικό, λυρικό, εξομολογητικό, λογοτεχνικό.
Τρόπος πειθούς: επίκληση στο συναισθημα του δέκτη.
Σκοπιά και οπτική γωνία: προσωπική υποκειμενική έκφραση προσωπικών απόψεων αντλημένων από την παρακαταθήκη εμπειριών του συγγραφέα.
ΔΟΜΗ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ.
Πρόλογος: Δηλώνει το θέμα και συχνά την κατευθυντήρια ιδέα της ανάπτυξής του και  στοχεύει στη διέργεση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη και στην ομαλή μετάβαση στο κύριο μέρος.
Κύριο μέρος: εδώ βρίσκεται το ιδεολογικό υλικό, που αναλύει, στοιχειοθετεί και αποδεικνύει την ορθότητα της κατευθυντήριας ιδέας.
Επίλογος: αποτελεί την περιληπτική ανακεφαλαίωση όσων παρουσιάσθηκαν στο κύριο μέρος και δηλώνει το συμπέρασμα.
ΕΚΘΕΣΗ : Επιστημονικά είδη: Αποδεικτικό δοκίμιο:
Επιστημονικά είδη
Αποδεικτικό δοκίμιο
Συγγραφέας
Ειδικός επιστήμονας
Άνθρωπος των γραμμάτων ή των τεχνών
Σκοπιά
Αυστηρά αντικειμενική εξέταση και διεξοδική έρευνα όλων  των πτυχών του θέματος.
Απόπειρα αντικειμενικής προσέγγισης σε συνδυασμό με την κατάθεση υποκειμενικών απόψεων και την επιλεκτική προβολή ορισμένων πλευρών του θέματος.
Έκταση
Μεγάλη έκταση
Μικρή ή μεγάλη έκταση
Σκοπός
Μετάδοση γνώσεων 
Καλλιέργεια προβληματισμού
Τρόποι πειθούς
Χρήση λογικών  μέσων πειθούς (επίκληση στη λογική, επίκληση στην αυθεντία)και τεκμηρίωση των ιδεών.
Χρήση κυρίως λογικών μέσων πειθούς και επιλεκτική χρήση συναισθηματικών μέσων.
Γλώσσα
Αναφορική λειτουργία της γλώσσας, χρήση ειδικού λεξιλογίου.
Αναφορική λειτουργία της γλώσσας με ορισμένα στοιχεία ποιητικής χρήσης και εκφραστικής  επιμέλειας.
Ύφος:
Επίσημο ύφος,ουδέτερος τόνος.
Επίσημο ύφος,και πιθανή χρήση προσωπικού τόνου.
Κοινό:
Επιστημονική κοινότητα, ειδικό κοινό
Ευρύ κοινό.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙΔΗ
Άρθρο: δημοσίευμα που αφορμάται από την επικαιρότητα και εμπεριέχει κρίσεις και απόψεις του συντάκτη σχετικά με κάποιο γεγονός της.
Η κύρια διαφορά του αποδεικτικού δοκιμίου από το άρθρο ευρίσκεται εις το ότι 1) στην άντληση του θέματος όχι από  την επικαιρότητα αλλά από τον προσωπικό στοχασμό2) στην αναγωγή του προβληματισμού από το προσωρινό στο μόνιμο και στο γενικό 3) στην ιδιαίτερη εκφραστική επιμέλεια.
Επιφυλλίδα: δημοσίευμα μη ειδησεογραφικού περιεχομένου που συντάσσεται από κάποιο ειδικό και αναφέρεται σε ζητήματα στενότερου ή ευρύτερου ενδιαφέροντος (πολιτικού, κοινωνικού,φιλολογικού,καλλιτεχνικούκ.λ.π).
Τα όρια ανάμεσα σε δοκίμιο και επιφυλλίδα είναι δυσδιάκριτα καθώς  η επιφυλλίδα αποτελεί ένα δημοσιευμένο δοκίμιο άλλοτε αποδεικτικού και άλλοτε στοχαστικού χαρακτήρα.
Χρονογράφημα: δημοσίευμα που σχολιάζει την επικαιρότητα με χιουμοριστική διάθεση και λογοτεχνική χροιά.
Η διαφορά ανάμεσα στο δοκίμιο και στο χρονογράφημα εντοπίζεται στον επικαιρικό χαρακτήρα και στον εύθυμο τόνο που συνήθως χαρακτηρίζουν το δεύτερο.
ΕΙΔΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΥ & ΡΗΤΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ.
Διδαχή: μορφή  ρητορικού λόγου που διατηρείται ζωντανή στην εκκλησιαστική και σπανιότερα στην πολιτική ρητορική και χαρακτηρίζεται από σωφρονιστική διάθεση, προτρεπτικό τόνο, προσφυγή στην αυθεντία, χρήση β΄ενικού/πληθυντικού προσώπου,την αμεσότητα κ.λ.π.
(Σε αντίθεση με τον παραινετικό/διστακτικό τόνο της διδαχής το δοκίμιο στηρίζεται  στην λογική τεκμηρίωση των ιδεών και επιδιώκει όχι  την επιβολή απόψεων αλλά την ανάπτυξη των προβληματισμών του δέκτη.
Ημερολόγιο: μορφή αυτοβιογραφικού λόγου με καταγραφή σε χρονολογική σειρά καθημερινών γεγονότων της ατομικής ή ευρύτερης ζωής.
Σε αντίθεση με το δοκίμιο το ημερολόγιο απευθύνεται στον ίδιο το συντάκτη της και χαρακτηρίζεται από αμεσότητα και ειλικρίνεια, εξομολογητικό ύφος, ελεύθερη ροή νοημάτων, εστίαση σε θέματα προσωπικού  βίου και επιλεκτική αναφορά σε κάποια συμβάντα γενικοτέρου ενδιαφέροντος.
Επιστολή: γραπτή  μορφή ανθρώπινης επικοινωνίας.
(Σε αντίθεση  με το δοκίμιο η επιστολή γράφεται σε α΄καιβ΄γραμματικό πρόσωπο και απευθύνεται σε συγκεκριμένο δέκτη).
Διάλογος: Λογοτεχνικό είδος που αποδίδει με αμεσότητα και ζωντάνια και αληθοφάνεια τη συζήτηση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα πρόσωπα.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΕΙΔΗ
1.Μελέτη: επιστημονικό κείμενο που περιέχει τη διεξοδική μελέτη ενός θέματος και τα συμπεράσματά της.
2.Πραγματεία: αναλυτική γραπτή έκθεση μιας επιστημονικής έκθεσης και των πορισμάτων της.
3.Διατριβή: επιστημονική εξέταση ενός πρωτοτύπου ζητήματος και υποβάλλεται προς κρίση σε κάποιο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα με σκοπό την απόκτηση επιστημονικού τίτλου.
4.Μονογραφία; κείμενο επιστημονικού χαρακτήρα που αποτελεί την λεπτομερειακή επιστημονική  έρευνα ενός απολύτου εξειδικευμένου θέματος.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ:
Eπιχείρημαονομάζεται  το διευθετημένο σύνολο των λογικών προτάσεων/κρίσεων που αποδεικνύει την ορθότητα μιας ιδέας.Ένα τυπικό επιχείρημα έχει συνήθως τη μορφή:
Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί
Ο Σωκράτης είναι άνθρωπος
Άρα ο Σωκράτης είναι  θνητός.
Οι δύο πρώτες προτάσεις/κρίσεις που χρησιμοποιούνται για την απόδειξη της τελικής θέσης ονομάζονται προκείμενες ενώ η τελική θέση  καλείται συμπέρασμα.Η διανοητική πορεία κατασκευής ενός επιχειρήματος ονομάζεται συλλογισμός.
ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ
Με κριτήριο τη διανοητική πορεία συναγωγής του συμπεράσματος οι συλλογισμοί διακρίνονται σε : παραγωγικούς – επαγωγικούς – αναλογικούς.
Παραγωγικός ονομάζεται  ο συλλογισμός ο οποίος ξεκινά από μία γενική και αφηρημένη  αρχή για να καταλήξει σε ένα συγκεκριμένο και ειδικό συμπέρασμα (γενικό-ειδικό).
Όλοι οι  πλανήτες φωτίζονται από τον ήλιο
Η γή είναι πλανήτης
Άρα η γή φωτίζεται από τον ήλιο
Επαγωγικός ονομάζεται ο συλλογισμός που ξεκινά από μία ειδική και συγκεκριμένη διαπίστωση για να καταλήξει σε ένα γενικό συμπέρασμα (ειδικό-γενικό).
Το άλογο , το λιοντάρι, η φάλαινα….ειναι θηλαστικά
Το άλογο, το λιοντάρι , η φάλαινα …..είναι ζώα
Άρα τα θηλαστικά είναι ζώα
Αναλογικός είναι ο συλλογισμός ο οποίος ξεκινά από μία ειδική διαπίστωση για να καταλήξει σε επίσης μία ειδική  διαπίστωση (ειδικό-ειδικό).
Στο παλαιό μου σχολείο υπάρχει γυμναστήριο
Στο σχολείο του φίλου μου υπάρχει γυμναστήριο
Άρα και στο νέο μου σχολείο θα υπάρχει γυμναστήριο.
Με κριτήριο το είδος των προκειμένων προτάσεων οι συλλογισμοί διακρίνονται σε κατηγορικούς, υποθετικούς και διαζευκτικούς.
Κατηγορικός είναι ο συλλογισμός στον οποίο μία ή δύο προκείμενες είναι κατηγορικές προτάσεις (πρόκειται για προτάσεις στις οποίες αποδίδεται στο υποκείμενο μία ιδιότητα ή ένας χαρακτηρισμός).
Oελέφαντας είναι ζώο
Τα ζώα είναι θνητά
Άρα ο ελέφαντας είναι θνητός
Με κριτήριο τον αριθμό των προκειμένων προτάσεων οι συλλογισμοί διακρίνονται σε άμεσους και έμμεσους.
Άμεσος ονομάζεται ο συλλογισμός του οποίου το συμπέρασμα προκύπτει από μία μόνο προκείμενη.
Πολλές φορές τον συνέλαβε η αστυνομία στο παρελθόν, άρα είναι σεσημασμένος κακοποιός.
Έμμεσος είναι ο συλλογισμός το συμπέρασμα του οποίου προκύπτει από δύο ή περισσότερες προκείμενες.
Όλοι οι μαθητές του Γ1 είναι καλοί στα θετικά μαθήματα.
Ο Γιώργος ανήκει στο Γ1
Άρα ο Γιώργος είναι καλός στα θετικά μαθήματα.
Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ.
Στόχος στη διαφήμιση είναι η προώθηση εμπορικών,  πολιτικών και κοινωνικών επιδιώξεων.Hπροσπάθεια της προώθησης αυτής στηρίζεται σε ένα σύνολο στρατηγικών πειθούς, αρχής  γενομένης με την επίκληση στο συναίσθημα,και σπανιότερα στην επίκληση στη λογική.
Πιο συγκεκριμένα αξιοποιούνται οι παρακάτω τεχνικές:
1.συνειρμός ιδεών
2.Η αναλυτική περιγραφή και επίδειξη των ιδιοτήτων του προϊόντος.
3.Η επίκληση στην αυθεντία.
4.Η επίκληση στο συναίσθημα.
5.Η επίκληση στη λογική.
6.Ο λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός( όλοι οι έξυπνοι οδηγούν ρενώ).
Ως επικοινωνιακός κώδικας για την άρθρωση του διαφημιστικού μηνύματος χρησιμοποιούνται ο ήχος ή εικόνα και ο λόγος.Ο λόγος χαρακτηρίζεται από τη χρήση νεολογισμών τον πλεονασμό επιθέτων και επιρρημάτων , τις επαναλήψεις και  τις υπερβολές. Επίσης το οικείο ύφος, τον προτρεπτικό τόνο,την τάση προς τη συνθηματολογία,την μεταφορική και υπαινικτική χρήση των λέξεων, τα λογοπαίγνια, κ.λ.π.
Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΛΟΓΟ.
Ο επιστημονικός λόγος χρησιμοποιεί αποκλειστικά τη στρατηγική της λογικής, επικουρικά την τεχνική της αυθεντίας, και αποκλείει σχεδόν ολοκληρωτικά  τις λοιπές τεχνικές πειθούς. Έχει αποδεικτικό, ερμηνευτικό και περιγραφικό χαρακτήρα.
Διακρίνεται:
1.Ως προς τη γλώσσα, από το απρόσωπο ύφος , τον ουδέτερο τόνο και τη χρήση ειδικού λεξιλογίου.
2.Ως προς το περιεχόμενο από την εμπεριστατωμένη και εξαντλητική εξέταση του θέματος.
3.Ως προς τη δομή από την αυστηρή λογική  οργάνωση των ιδεών.
Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΛΟΓΟ.
Ο πολιτικός λόγος εκτείνεται σε ζητήματα που αφορούν τα κοινά ή ειδικότερα τη διαχείριση της εξουσίας και αποβλέπει να  πείσει το δέκτη πώς οι αποφάσεις και οι ενέργειες που του υποδεικνύει ο πομπός υπηρετούν τα ατομικά και συλλογικά συμφέροντα.
Στην άρθρωσή του γίνεται συνδυασμένη και έντεχνη χρήση όλων των στρατηγικών πειθούς με κυριότερες ανάμεσά  τους την επίκληση στη λογική και την πρόκληση συναισθημάτων του δέκτη.
Γνωρίσματα του πολιτικού λόγου είναι ο λεκτικός πληθωρισμός , η πομπώδης έκφραση,η κατάχρηση εννοιών με υψηλό ιδεολογικό φορτίο (πατρίδα, θρησκεία,λαό,κ.λ.π) το ρητορικό ύφος,ο διδακτικός τόνος, η αοριστολογία, η συνθηματολογία, η προσπάθεια πρόκλησης εντόνων συναισθημάτων και η κινδυνολογία.
Όσο πιο συχνή και μεθοδευμένη είναι η παρουσία αυτών των γνωρισμάτων τόσο  περισσότερο ο πολιτικός λόγος προσλαμβάνει τη μορφή της προπαγάνδας.
ΤΕΚΜΗΡΙΑ.
Τεκμήρια ονομάζονται τα πρόσθετα αποδεικτικά στοιχεία που επικαλούμαστε για να ενισχύσουμε την αποδεικτική αξία του λόγου μας.Τα τεκμήρια διακρίνονται στις εξής  κατηγορίες:
Γενικές αλήθειες:
Η πυρηνική ενέργεια αποτελεί την πιο επικίνδυνη ενεργειακή μορφή που θέτει την ανθρωπότητα μπροστά στο διαρκή  κίνδυνο αφανισμού της.
Παραδείγματα:
Για τους τουριστικούς πράκτορες όμως οι κάτοικοι μιας χώρας δεν υπάρχουν παρά μόνο ως τύποι.Οι Έλληνες χαρακτηρίζονται από το ανεπτυγμένο αίσθημα φιλοξενίας οι Ισπανοί από το χορευτικό τους ρυθμό.
Γεγονότα:
Χρήση μη συμβατικών όπλων έγινε  για πρώτη φορά από τους Αμερικανούς στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι.
Δεδομένα επιστημονικής έρευνας:
Σύμφωνα με έρευνα του υπουργείου υγείας το κάπνισμα στην Ελλάδα παρουσιάζει αυξητικές τάσεις.
Στατιστικά στοιχεία :
Στις ελληνικές ακτές συγκεντρώνεται το 90% των τουριστικών επενδύσεων.
Γνώμες ειδικών (αυθεντίες):
Το αίτημα της αντικειμενικότητας στη γνώση (επιστήμη) είναι μία ηθική επιταγή αφού  μία αξία (αντικειμενικότητα) προορίζεται για τη θεμελίωση της γνώσης. Είναι αυτό που ο Γάλλος φυσιολόγος Ζάκ Μονό ονομάζει ηθική της γνώσης.
ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ.
Τρόποι πειθούς ονομάζονται οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην προφορική και γραπτή επικοινωνία για να ενισχυθεί η πειστικότητα των λόγων κάποιου προσώπου. Πρόκειται για τις εξής τεχνικές:
Επίκληση στη λογική : υλοποιείται με τη χρήση επιχειρημάτων και τεκμηρίων.
Π.χ :πρόσφυγες είναι όσοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας και του Πόντου υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους.Άρα ήταν πρόσφυγες.
Επίκληση στο συναίσθημα: πραγματοποιείται με την αφήγηση την περιγραφή το χιούμορ την ειρωνεία και τη χρήση συγκινησιακών φορτισμένων λέξεων.
Π.χ  ο κίνδυνος της ολοκληρωτικής οικολογικής καταστροφής επικρέμεται  πιά σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από την ανθρωπότητα.
Επίκληση στο ήθος του πομπού: πραγματώνεται με την προβολή της αξιοπιστίας και  του κύρους  του πομπού.
Π.χ : χρόνια τώρα ασχολούμαι με το θέμα των τροχαίων και μπορώ να σας διαβεβαιώσω πώς η κύρια ευθύνη βαρύνει τους οδηγούς    και όχι το οδικό δίκτυο.
Επίκληση στην αυθεντία:ο πομπός επικαλείται τη γνώμη κάποιου ειδικού.
Π.χ : από τη φύση του κοινωνικό ον ο άνθρωπος δεν μπορεί να ολοκληρωθεί έξω από το κοινωνικό σύνολο. Άλλωστε ο Αριστοτέλης έλεγε πώς όποιος ζει  έξω από την κοινωνία είναι ή  θηρίο ή θεός.
Επίθεση στο ήθος του  αντιπάλου: υλοποιείται με την προβολή της αναξιότητας , της αφερεγγυότητας και της ανηθικότητας του αντιπάλου.
Π.χ άλλα λέει  και άλλα εννοεί , άλλα υπόσχεται και άλλα κάνει. Αυτόν θα εμπιστευθείς;
ΤΕΛΟΣ.

πηγή: οξύνοια blogspot.
Από at
Labels:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

vasilios888@yahoo.gr

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)