Νεοελληνική γλώσσα Β΄Γυμνασίου Ενεργητική και Παθητική φωνή.

Ενεργητική και παθητική σύνταξη…ποιητικό αίτιο….

Υπάρχει ένα ειδικό προθετικό σύνολο (κυρίως από +αιτιατική)το οποίο προσδιορίζει παθητικά ρήματα δηλώνοντας το πρόσωπο (ή το πράγμα)από το οποίο προέρχεται αυτό το οποίο συμβαίνει στο υποκείμενο (αυτό το πρόσωπο ή το πράγμα ονομάζεται ποιητικό αίτιο).Για να γίνει καλύτερα κατανοητό πώς δουλεύει το ποιητικό αίτιο δίνονται όσα ακολουθούν σχετικά με την ενεργητική και παθητική σύνταξη και με την μετατροπή της ενεργητικής φωνής σε παθητική.

-Ενεργητική σύνταξη: έχουμε όταν διατυπώνουμε ένα νόημα με ρήμα ενεργητικής διάθεσης με το οποίο εξαίρεται το υποκείμενο του ρήματος.

Π.χ η βροχή ποτίζει τους αγρούς.

-Παθητική σύνταξη : έχουμε όταν διατυπώνουμε ένα νόημα  με ρήμα παθητικής διάθεσης  με το οποίο εξαίρεται η δράση  που προέρχεται από ένα πρόσωπο ή ένα πράγμα.

Π.χ  οι αγροί ποτίζονται από τη βροχή.

 Μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική.

Αν μετατρέψουμε  την ενεργητική σύνταξη σε παθητική  στο παραπάνω παράδειγμα συμβαίνουν τα ακόλουθα:

1.Το ενεργητικό ρήμα γίνεται παθητικό: ποτίζει-ποτίζονται

2.Το ΟΣ  που ήταν υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος  μετατρέπεται σε ποιητικό αίτιο (σε ΠΣ με,από+αιτιατική):η βροχή –από τη βροχή.

Το ΟΣ που ήταν αντικείμενο  του ενεργητικού ρήματος γίνεται τώρα υποκείμενο του παθητικού: τους αγρούς : οι αγροί.

3.Αν το ρήμα είναι δίπτωτο:

3^α.το έμμεσο αντικείμενο συνήθως διατηρείται ή γίνεται εμπρόθετο αντικείμενο

Ο διευθυντής τους έδωσε άδεια=Τους δόθηκε άδεια από το διευθυντή ή Σε αυτούς  δόθηκε άδεια από το διευθυντή.

3β. αν το ρήμα συντάσσεται με δύο αιτιατικές από τις οποίες η μία είναι κατηγορούμενο  της άλλης  το κατηγορούμε παραμένει και στην παθητική φωνή αλλά ως κατηγορούμενο τώρα στο υποκείμενο.

Οι μαθητές εξέλεξαν τον Κώστα  πρόεδρο.

Ο Κώστας εκλέχθηκε από τους μαθητές πρόεδρος.

Επισημάνσεις.

1.Η πρόθεση από με αιτιατική δηλώνει όχι πάντοτε το ποιητικό αίτιο

Πχ.Από τη ουλή στο μάγουλο αναγνωρίσθηκε(το ΠΣ φανερώνει αιτία).

2.Τα ενεργητικά ρήματα μεταβατικά σε –μαι  δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν  τα ίδια με τον ίδιο τύπο ,και ως ρήματα δηλαδή παθητικής διάθεσης.Όσα από αυτά έχουν παθητική διάθεση  τη σχηματίζουν με περίφραση:

Π.χ.Ο υπουργός δέχθηκε το δήμαρχο….Ο δήμαρχος έγινε δεκτός από τον υπουργό…

3.Δεν μετατρέπονται όλες οι συντάξεις οι ενεργητικές με μεταβατικά ρήματα  σε αντίστοιχες παθητικές συντάξεις:

Δε λογαριάζω τα χρήματα…

4.Μερικές φορές όταν έχουμε μετοχή παθητικού παρακειμένου  το ποιητικό  αίτιο είναι ενωμένο με αυτήν ως πρώτο συνθετικό της:

Ηλιοκαμένος ===καμένος από τον ήλιο……

5.Το ποιητικό αίτιο παραλείπεται όταν εννοείται  εύκολα από τα συμφραζόμενα:

Ο κ.Γεωργίου εκλέχθηκε βουλευτής (ενν.από το λαό).

Aσκήσεις.
1.Να μετατρέψεις τις παρακάτω προτάσεις στην άλλη φωνή:

Ο Κώστας χτύπησε την πόρτα δυνατά.
Ο δεσπότης τον χειροτόνησε ιερέα.
Ο ιερέας του έδωσε το όνομα Κώστας.
Ο Νίκος χτυπήθηκε δυνατά από τον αέρα.
Η Νάντια διδάσκει τον αδελφό της κιθάρα.

2. Να αποδώσεις το Ποιητικό Αίτιο στις παρακάτω προτάσεις, αφού πρώτα τις μετατρέψεις σε παθητική φωνή.
Ο δάσκαλος μας εξηγεί καλά το μάθημα.
Ο παίκτης  προπονεί τον αδελφό του σκληρά.
Η κυρία γράφει γράμματα στον αδελφό της.
Ο δημοσιογράφος μετέδωσε ακριβώς την είδηση.
Ο Πέτρος διδάσκει κιθάρα στον αδελφό του.

3. Να γράψετε 5 προτάσεις αποκλειστικά και μόνο με αποθετικά ρήματα.

4. Γιατί πιστεύεις ότι θα πρέπει να υπάρχει φιλία: Με 60 λέξεις να αναπτύξετε αυτό το θέμα της παραγράφου ΜΟΝΟ με  χρήση παθητικής φωνής.

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.

A