Nεοελληνική γλώσσα Γ΄Γυμνασίου,σύνδεση προτάσεων...

ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Πρόταση : ονομάζεται η ομάδα λέξεων που οργανώνεται γύρω από ένα ρήμα, εκφράζει ένα μόνο νόημα και συνήθως έχει σύντομη διατύπωση. Οι προτάσεις, ως προς τη σχέση τους με τις άλλες, είναι δύο ειδών: α. κύριες και β.  δευτερεύουσα ή εξαρτημένη   ( η πρόταση που συμπληρώνει το νόημα μιας άλλης πρότασης και εξαρτάται από αυτή).  Περίοδος : ονομάζεται ένα τμήμα λόγου που εκτείνεται από τελεία σε τελεία και μπορεί να αποτελείται από μία ή περισσότερες προτάσεις,

Τρόποι σύνδεσης των προτάσεων

Ασύνδετο σχήμα                     παρατακτική σύνδεση      υποτακτική σύνδεση

Ασύνδετο σχήμα ονομάζεται η απλή παράθεση προτάσεων (αλλά και λέξεων ή φράσεων), που βρίσκονται στο λόγο η μία μετά την άλλη χωρίς κάποια συνδετική λέξη μεταξύ τους. Όταν χρησιμοποιούμε το ασύνδετο σχήμα στο γραπτό λόγο, βάζουμε κόμμα ανάμεσα στις προτάσεις που παρατίθενται ασύνδετα.

Παρατακτική σύνδεση ή παράταξη έχουμε όταν δύο ή περισσότερες  προτάσεις συνδέονται  μεταξύ τους με κάποιον από τους παρατακτικούς συνδέσμους. Οι προτάσεις που συνδέονται παρατακτικά πρέπει να είναι όμοιες (ισοδύναμες, ισότιμες), δηλαδή:  κύρια πρόταση + κύρια πρόταση η  δευτερεύουσα πρόταση + δευτερεύουσα πρόταση που ανήκουν και οι δύο στο ίδιο είδος (χρονική + χρονική, αιτιολογική + αιτιολογική, τελική + τελική κ.λπ.)

Παρατακτικοί σύνδεσμοι:

Συμπλεκτικοί : και , ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ Αντιθετικοί : μα, αλλά, παρά, ωστόσο, όμως, μόνο Διαχωριστικοί ή διαζευκτικοί : ή, είτε  Συμπερασματικοί : ώστε, λοιπόν, άρα, επομένως ( μετά από τελεία ή άνω τελεία ).

Υποτακτική σύνδεση(ή υπόταξη)  έχουμε όταν δύο ή περισσότερες μη ισότιμες προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με κάποια συνδετική λέξη α) κύρια πρόταση + δευτερεύουσα πρόταση β)  δευτερεύουσα πρόταση α΄ είδους + δευτερεύουσα πρόταση β΄είδους

Ως υποτακτικοί σύνδεσμοι χρησιμεύουν οι παρακάτω :

Ειδικοί : ότι, πως, που Χρονικοί : όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν, μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, όποτε, ενόσω, κάθε που  Αιτιολογικοί : γιατί, επειδή, αφού, διότι, που Υποθετικοί : αν, σαν άμα  Τελικοί : να, για να Βουλητικοί : να  Αποτελεσματικοί : ώστε, που  Διστακτικοί : μη, μήπως Εναντιωματικοί : αν και, ενώ, μολονότι, μόλο που , και που, που, και ας, ας

Επίσης, υποτακτικά συνδέουν και οι αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα : που, ο οποίος, όποιος, όσος, όπου, όπως, όσο κλπ  Οι ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα : ποιος, τι, πόσος, πού, πώς, πόσο, πότε κλπ.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

1)Συμπληρώστε τα κενά με τους ζητούμενους τρόπους σύνδεσης :

Α.)Μείνε μαζί μας, ……………………….. κάθισε ήσυχα ( παράταξη)

Β.) Φοβάται …………………… χάσει τη δουλειά του (υπόταξη) ………….. αναγκαστεί ( παράταξη) ………… καταφύγει στη φροντίδα της Πρόνοιας (υπόταξη) .

Γ.)Αποφάσισα……………………………………………………………… …..( υπόταξη).

Δ.) Ήθελε τόσο πολύ αυτό το ταξίδι ……………………………………….. (υπόταξη).

Ε. ) Κέρδισε το στοίχημα ……………………………………………………(παράταξη)

2) Στο κείμενο που ακολουθεί άλλες προτάσεις μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη χωρίς σύνδεσμο (ασύνδετο), άλλες συνδέονται παρατακτικά και άλλες συνδέονται υποτακτικά. Να   βρείτε το είδος της σύνδεσης.

Μεγάλωσα με τη γιαγιά μου το Μάλι. Όταν ήμουν ακόμη κοριτσάκι, μια γυναίκα ήρθε στο σπίτι και ζήτησε να με πάρει στο Παρίσι, για να προσέχω τα παιδιά της. Είπε στη γιαγιά μου πως θα μ΄ έβαζε στο σχολείο στο σχολείο να μάθω γαλλικά. «Μα στο Παρίσι δεν πήγα ποτέ στο σχολείο. Δούλευα. Ολημερίς σκούπιζα το σπίτι, μαγείρευα, πρόσεχα τα παιδιά, έπλενα και τάιζα το μωρό. Δούλευα από τις επτά το πρωί μέχρι τις έντεκα τη νύχτα. Η κυρά μου δεν έκανε τίποτα». Στα οκτώ της χρόνια η Σέμπα έγινε δούλα. Την έδερναν, την κλείδωναν, τη βασάνιζαν. Το μαρτύριο της πήρε τέλος, όταν κάποιοι γείτονες το κατάλαβαν και κάλεσαν την αστυνομία. ¨Ήταν πια είκοσι χρονών. Η ιστορία της Σέμπα θα ήταν συγκλονιστική, αν ήταν μοναδική.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Όταν παράγουμε λόγο γραπτό ή προφορικό, επιλέγουμε τις λέξεις και τις συν-δυάζουμε μεταξύ τους. Η επιλογή της λέξης που χρησιμοποιούμε κάθε φορά κα-θορίζεται από τους εξής παράγοντες:

α. από τις σημασιολογικές σχέσεις μεταξύ των λέξεων, από τις οποίες οι κρισι-μότερες για την επιλογή της κατάλληλης λέξης είναι:

•οι σχέσεις συνωνυμίας, π.χ. βλέπω – κοιτάζω – παρατηρώ – διακρίνω 

•οι σχέσεις υπερωνυμίας / υπωνυμίας (η σημασία της μιας λέξης περιλαμβάνει τη σημασία της άλλης), π.χ.ζώο  (υπερώνυμο) – λιοντάρι (υπώνυμο)

β. από τις συντακτικές-λειτουργικές ιδιότητες κάθε λέξης: σε κάθε γλώσσα οι λέξεις συνδυάζονται με ορισμένους τρόπους, ώστε να προκύπτουν προτάσεις λογικά αποδεκτές. Ανάλογα με αυτό που θέλουμε να εκφράσουμε, να τονίσουμε κ.λπ., επιλέγουμε και συνδυάζουμε τις λέξεις με διαφορετικούς τρόπους.

γ. από τους πραγματολογικούς παράγοντες , όπως είναι:

•το επίπεδο ύφους, π.χ. κρεοπωλείο – χασάπικο, πεθαίνω – τα τινάζω 

• η χρήση ειδικής (επιστημονικής) γλώσσας , π.χ.ήπαρ – συκώτι

•η λεξική συνδυαστικότητα ο τρόπος με τον οποίο συνδυάζονται οι λέξεις μεταξύ τους πχ παραθέτω (δίνω) γεύμα 

δ. από την εξωγλωσσική πραγματικότητα (φιλικό / οικείο ή τυπικό περιβάλλον κ.λπ.): όταν μιλάμε με τους φίλους μας επιλέγουμε διαφορετικές λέξεις από ό,τι όταν μιλάμε σε κάποιον καθηγητή, εκφωνούμε λόγο στη γιορτή του σχολείου  κ.λπ., π.χ. θυμώνω – τσατίζομαι

ε. από την επικοινωνιακή πρόθεση  του ομιλητή,(ευγένεια, λεπτότητα  αγένεια, έκφραση έντονου συναισθήματος)

στ. από την εκφραστική ισχύ της λέξης, π.χ. λέξεις όπως πελώριος, τεράστιος  γιγάντιος έχουν μεγαλύτερη εκ-φραστική ισχύ από το

(πάρα) πολύ μεγάλος  παρόλο που είναι συνώνυμες.