Θεωρία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄Λυκείου.

A.Kειμενικοί δείκτες: Ποιοι είναι οι κειμενικοί δείκτες ενός κειμένου;

Είναι τα μορφικά στοχεία του κειμένου που συνιστούν το εξωτερικό περίβλημα αλλά και το σκελετό του.Περιλαμβάνουν:

1)Λογοτεχνικό είδος/γένος.

2) Γλωσσικές επιλογές.

3) αφηγηματικοί τρόποι και επιλογές και αφηγηματικές τεχνικές.

4)δομή, πλοκή και χαρακτήρες.

Β. Συγκείμενα.

Το κάθε λογοτεχνικό κείμενο περιέχει συγκείμενα (πρόσθετα) στοιχεία:  

1.Ιστορικές πληροφορίες ώστε να καταλάβουμε σε ποια ιστορική εποχή εκτυλίσσεται το λογοτέχνημα.

2.Κοινωνικές πληροφορίες ώστε να καταλάβουμε σε ποια κοινωνία εξελίσσεται το λογοτέχνημα.

3.Φιλοσοφικές πληροφορίες, θεολογικές πληροφορίες, πολιτικές και οικονομικές, ώστε να κατανοήσουμε ποιες ιδέες, ποιες πολιτικές καταστάσεις συμβαίνουν και εξελίσσουν όλα όσα λέγονται στο λογοτέχνημα.

Γ.Ποιά είναι η παραδοσιακή και  ποια είναι η μοντέρνα ποίηση (λογοτεχνία γενικά).

Χαρακτηριστικά παραδοσιακής ποίησης:

1.Ο στίχος έχει προσδιορισμένο αριθμό συλλαβών.

2.Η στροφή έχει συγκεκριμένο αριθμό στίχων.

3.Ο χωρισμός σε στροφές γίνεται με ορισμένο κάθε φορά κανόνα.

4.Υπάρχει ομοιοκαταληξία μεταξύ των στίχων.

5.Υπάρχει κανονικότητα στη στίξη.

6.Ο τίτλος του ποιήματος έχει άμεση σύνδεση με το περιεχόμενο του ποιήματος.

7.Υπάρχει μέριμνα για τη λυρικότητα (συναισθήματα) του λόγου.

8.Τα νοήματα αναπτύσσονται με εμφανή λογική αλληλουχία.

9.Οι λέξεις οι οποίες είναι κυρίως ποιητικές, διατηρούν το σύνηθες νόημά τους, έστω και αν αυτό διευρύνεται μερικώς στην περίπτωση των μεταφορικών εκφράσεων.

10. Δεν παραβιάζονται οι συντακτικοί και γραμματικοί κανόνες, στοιχείο το οποίο διευκολύνει τη σαφήνεια στη διατύπωση.

Χαρακτηριστικά μοντέρνας ποίησης.

1.Ο ελεύθερος στίχος.

2. Η χρήση του λεξιλογίου της καθημερινής ομιλίας.

3.Δεν υπάρχει ομοιοκαταληξία.

4. Απουσιάζει το μέτρο.

5. Δεν υπάρχει ομοιομορφία ως προς τον αριθμό στίχων της κάθε στροφής.

6. Το ποίημα δεν χωρίζεται κατ΄ανάγκη σε στροφές.

7.Αν το ποίημα χωρισθεί σε στροφές η διαίρεση αυτή δεν ακολουθεί κάποιον συγκεκριμένο κανόνα.

8. Η πλήρης απουσία στίξης ή η απρόσμενη και παράξενη χρήση της.

9.Ο λόγος είναι συνειρμικός και συχνά κρυπτικός και συμβολικός.

10. Οι λέξεις και τα νοήματα είναι πολύσημα, γεγονός που δυσχεραίνει την κατανόηση του ποιήματος.

11. Ο εντοπισμός του θεματικού κέντρου δεν είναι πάντοτε δεδομένος καθώς είτε αποκρύπτεται είτε δηλώνεται με έμμεσο τρόπο.

12. Ο τίτλος δεν σχετίζεται πάντοτε με το περιεχόμενο του ποιήματος.

Είδος αφηγητή ανάλογα με τη συμμετοχή του στα γεγονότα.

Α)Ομοδιηγητικός (Ενδοδιηγητικός) αφηγητής.

Ο αφηγητής αυτός συμμετέχει στα γεγονότα που αφηγείται καθώς αποτελεί ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας. Η επιλογή του ομοδιηγητικού πρωτοπρόσωπου αφηγητή προσδίδει στο κείμενο αμεσότητα και δημιουργεί μία αίσθηση αμεσότητας.

Β) Ετεροδιηγητικός(Εξωδιηγητικός)  αφηγητής.

Ο αφηγητής αυτού του είδους αφηγείται μία ιστορία στην οποία δεν έχει καμμία συμμετοχή.  Η επιλογή του ετεροδοηγητικού αφηγητή προσδίδει στο κείμενο μία αίσθηση αποστασιοποίησης εφόσον αυτός ο οποίος αφηγείται την ιστορία δεν έχει προσωπική συμμετοχή σε αυτή.

Η αφήγηση με βάση την εστίαση.

Α) Αφηγητής χωρίς εστίαση (μηδενική εστίαση).

Σε μία τέτοια αφήγηση ο αναγνώστης έχει πρόσβαση σε κάθε πιθανή πληροφορία είτε αυτή αφορά τις σκέψεις των ηρώων είτε των γεγονότων. Ο αφηγητής είναι παντογνώστης και γνωρίζει περισσότερα από το οποιοδήποτε πρόσωπο της ιστορίας.

Β) Αφηγητής με εσωτερική εστίαση.

Η θέαση της ιστορίας είναι περιορισμένη και ανήκει σε ένα από τα πρόσωπα του έργου. Αυτό το πρόσωπο μέσα από την επαφή του με τα άλλα πρόσωπα και με βάση τις πληροφορίες που λαμβάνει από αυτά φαίνεται στο τέλος να γνωρίζει περισσότερα πράγματα από τους λοιπούς πρωταγωνιστές  του έργου.Όχι από πρίν όπως ο αφηγητής χωρίς εστίαση αλλά μετά την επαφή με τα πρόσωπα.

Γ) Αφήγηση με εξωτερική εστίαση.

Σε αυτού του είδους την αφήγηση ο αφηγητής λέει λιγότερα από όσα πιθανώς γνωρίζει κάποιο από τα αφηγηματικά πρόσωπα, ως εκ τούτου οι πρωταγωνιστές της ιστορίας δρούν χωρίς ο αναγνώστης να έχει πρόσβαση στις σκέψεις ή στις προθέσεις τους.Πρόκειται κυρίως για αστυνομικές ιστορίες, στηρίζεται στην εξωτερική περιγραφή χωρίς να φανερώνονται προθέσεις και κίνητρα διότι ο πρωταγωνιστής μέσα από την εξέλιξη του έργου και όχι από πρίν ως παντογνώστης διαμορφώνει τη ζωή του και στις σκέψεις του και τις πράξεις του.

Ποιος είναι ο δραματοποιημένος αφηγητής;

Ο δραματοποιημένος αφηγητής, ο οποίος αντιστοιχεί σε έναν ομοδιηγητικό αφηγητή, συμμετέχει στα γεγονότα της ιστορίας που αφηγείται, είναι, δηλαδή, ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας αυτής. Αντιθέτως, ο μη δραματοποιημένος αφηγητής, που αντιστοιχεί σε έναν ετεροδιηγητικό αφηγητή, δεν συμμετέχει στα γεγονότα της ιστορίας που αφηγείται.

Χρόνος της ιστορίας – Χρόνος της αφηγήσεως.

1.Ο χρόνος  ως προς τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων.

Α) Ευθύγραμμη κίνηση.

Τα γεγονότα παρουσιάζονται στην αφήγηση με τη σειρά που συνέβησαν. Πρόκειται για μία επιλογή που δεν είναι ιδιαίτερα συνηθισμένη εφόσον καθιστά την αφήγηση μονότονη και λιγότερο ενδιαφέρουσα. Οι συγγραφείς προτιμούν να μην δίνουν τα γεγονότα με τη σειρά προκειμένου να προκαλείται απορία στους αναγνώστες σχετικά με το τι έχει προηγηθεί, αλλά και να εξάπτεται το ενδιαφέρον τους μέσω προϊδεασμών και προσημάνσεων για μελλοντικές εξελίξεις ή ανατροπές.

Β) Αφήγηση με αναχρονίες.

Η αφήγηση των γεγονότων δεν ακολουθεί την πραγματική τους σειρά και στην αφήγηση παρατηρούνται αναλήψεις και προλήψεις.

Ανάληψη ή αναδρομή.

Ο αφηγητής προχωρεί σε αναδρομική αφήγηση γεγονότων του παρελθόντος, διακόπτοντας την πορεία της αφήγησης (flashback).Mε τη συνδρομή των αναδρομικών αφηγήσεων ο συγγραφέας φωτίζει συγκεκριμένες πτυχές της ιστορίας τη στιγμή που εκείνος θεωρεί ότι εξυπηρετεί καλύτερα την κατανόηση των γεγονότων.  Είναι υπό μία έννοια σαν να ελέγχει ο συγγραφέας το πότε ακριβώς θα λάβει ο αναγνώστης τις επιπλέον πληροφορίες που του χρειάζονται για να αντιληφθεί το τι έχει προηγηθεί και να αντιληφθεί ή να εικάσει το τι έπεται (ακολουθεί).

Πρόληψη.

Ο αφηγητής παραβιάζει τη χρονική σειρά και παρουσιάζει γεγονότα που θα γίνουν σε κάποιο μελλοντικό σημείο, προοικονομώντας κατά αυτόν τον τρόπο μεταγενέστερες εξελίξεις.

2.Ο χρόνος ως προς τη διάρκεια των γεγονότων.

Α) Ο χρόνος της αφήγησης είναι μικρότερος από το χρόνο της ιστορίας.

Η συντόμευση του χρόνου της αφήγησης επιτυγχάνεται με τις ακόλουθες τεχνικές:

Επιτάχυνση: Ο χρόνος της αφήγησης διαρκεί λιγότερο από το χρόνο της ιστορίας γιατί ο αφηγητής παρουσιάζει με συντομία γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια.

Παράλειψη: Κάποια γεγονότα ο αφηγητής επιλέγει να μην τα αναφέρει καθόλου διότι δεν σχετίζονται κατά τρόπο άμεσο με την ιστορία.

Περίληψη: Ο αφηγητής παρουσιάζει συνοπτικά κάποια γεγονότα που μεσολαβούν ανάμεσα σε κρίσιμα σημεία της ιστορίας.

Β) Ο χρόνος της αφήγησης είναι μεγαλύτερος από το χρόνο της ιστορίας.

Οι τεχνικές που σχετίζονται με τη διεύρυνση του χρόνου της αφήγησης είναι οι ακόλουθες:

Επιβράδυνση: Ο αφηγητής επιβραδύνει την αφήγηση των γεγονότων είτε παρεμβάλλοντας στοιχεία περιγραφής ή σχόλια είτε παρουσιάζοντας διεξοδικά τις σκέψεις και τις αντιδράσεις των προσώπων σε ό,τι αφορά ένα γεγονός που πιθανώς διήρκεσε ελάχιστες μόλις στιγμές.

Επιμήκυνση: Έχουμε όταν ο αφηγητής χωρίς να διακόψει την αφήγηση της ιστορίας προχωρεί ωστόσο στην αναλυτική παρουσίαση άλλων εσωτερικών κυρίως διαδικασιών που επεκτείνουν αρκετά το χρόνο της αφήγησης έναντι του πραγματικού χρόνου της ιστορίας.

Γ)Σκηνή, ο χρόνος της αφήγησης και της ιστορίας της πραγματικής, εξισώνονται μέσα από έναν διάλογο (σκηνή) όπου η αφήγηση των πρωταγωνιστών και η δράση τους διαρκούν ακριβώς όσο και ο πραγματικός χρόνος των γεγονότων.

4.Όροι και τεχνικές που σχετίζονται με τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων.

Εγκιβωτισμένη αφήγηση.

Η αφήγηση αυτού του είδους παραβιάζει τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων εφόσον ενσωματώνει μία αφήγηση μέσα σε μία άλλη.  Συνήθως δηλαδή μέσα στο πλαίσιο της κύριας αφήγησης λαμβάνει το λόγο κάποιο άλλο πρόσωπο και αφηγείται μία δική του ιστορία που μπορεί να έχει άμεση σχέση ή και καμμία σχέση με την κύρια ιστορία.

Προοικονομία.

Η τεχνική αυτή υπηρετεί την κατάλληλη προετοιμασία του αναγνώστη για κάτι που πρόκειται να συμβεί σε μεταγενέστερο σημείο της ιστορίας. Μέσω της προοικονομίας διευθετούνται εκ των προτέρων στοιχεία μελλοντικών σκηνών και γεγονότων ώστε ο αναγνώστης να δεχθεί τις επερχόμενες αυτές εξελίξεις ως απολύτως λογικές.

Προϊδεασμός.

Σε αντίθεση με την προοικονομία που προετοιμάζει τον αναγνώστη για μελλοντικές εξελίξεις ο προϊδεασμός απλά του προσφέρει μία μικρή υποψία για κάποια πράγματα τα οποία πιθανώς να συμβούν σε κάποια χρονική στιγμή στο μέλλον.

Ab ovo.

H λατινική αυτή φράση κυριολεκτικά σημαίνει «από το αβγό» και ως λογοτεχνικός όρος υποδηλώνει την έναρξη της αφήγησης από την αρχή της ιστορίας, από το γεγονός εκείνο δηλαδή που σηματοδοτεί την έναρξή της.

In media res.

Η λατινική αυτή φράση η οποία σημαίνει «στο μέσο των πραγμάτων» χρησιμοποιείται για να δηλωθεί πώς η αφήγηση δεν ξεκινά από την αρχή των γεγονότων της ιστορίας αλλά από ένα καίριο σημείο αυτής ώστε να προκαλέσει στον αναγνώστη απορία και ενδιαφέρον σχετικά με όλα όσα έχουν ήδη προηγηθεί.

Εκφραστικοί τρόποι:

Μοτίβο: Με ποιο σταθερό αφηγηματικό τρόπο ο λογοτέχνης μας παρουσιάζει την αφήγηση της ιστορίας του ( π.χ μία ιστορία δημιουργείται επάνω σε ένα συγκεκριμένο τύπο ανθρώπων σε ένα χαρακτηριστικό χωριό της επαρχίας).

Συγκείμενο: όλες οι ιστορικές, θεολογικές και φιλοσοφικές, αλλά και κοινωνικές,πολιτικές οικονομικές και άλλες πληροφορίες οι οποίοι κρύβονται ή υπονοούνται πίσω από τα πρόσωπα και τις πράξεις τους σε ένα λογοτέχνημα.Π.χ σε ένα λογοτέχνημα για τη Μικρασιατική Καταστροφή το ιστορικό συγκείμενο είναι όλα τα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν και οδήγησαν στον ξεριζωμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.

Διήγηση: Στο πλαίσιο της διήγησης η ιστορία δίνεται από έναν τριτοπρόσωπο παντογνώστη αφηγητή ο οποίος δεν έχει προσωπική συμμετοχή στην ιστορία. Ο αφηγητής σε αυτήν την περίπτωση ενσωματώνει τις φωνές όλων των προσώπων στη δική του, δίνοντας τα λόγια τους σε πλάγιο λόγο και αποκλείοντας τον ευθύ λόγο ή την παρουσίαση διαλόγων.

Μίμηση: Μέσα από την αφήγηση είτε την περιγραφή ο ήρωας / πρωταγωνιστής της ιστορίας καλεί τους αναγνώστες να μιμηθούν τα ηθικά μηνύματα τα οποία πραγματοποιούνται και υλοποιούνται μέσα στο αφήγημα.

Διάλογος:  Ο διάλογος αξιοποιείται είτε για να αποκτήσει ζωντάνια και θεατρικότητα το κείμενο είτε για να διαφανεί το ύφος της ομιλίας του κάθε προσώπου  και να αποκτήσει έτσι μία πιο ολοκληρωμένη και αυτόνομη ταυτότητα στη σκέψη του αναγνώστη.

Μονόλογος: Ο μονόλογος χαρακτηρίζεται συνήθως από την απόδοση των σκέψεων με ειρμό και συγκροτημένο λόγο σε αντίθεση με τον πραγματικό τρόπο σκέψης των ανθρώπων όπου παρατηρείται ένα συχνό πέρασμα από θέμα σε θέμα χωρίς σειρά και χωρίς αυστηρή συγκρότηση.

Σχόλια: ο αφηγητής διατυπώνει γνώμες, απόψεις και κρίσεις είτε για τα πρόσωπα της ιστορίας είτε για τις καταστάσεις που βιώνουν. Λειτουργούν κάποτε καθοδηγητικά για την άποψη που διαμορφώνει ο αναγνώστης και είναι συνάμα ενδεικτικά για το πώς αντιλαμβάνεται τα πράγματα ο ίδιος ο αφηγητής.

Ελεύθερος πλάγιος λόγος: Δεν χρησιμοποιούνται ρήματα εξάρτησης, σχεδόν ο λόγος αν και πλάγιος μεταφέρεται αυτούσιος από τους πρωταγωνιστές της ιστορίας, προκειμένου να μην χαθεί η αυθεντικότητα και ο αυθορμητισμός και η πιστότητα λόγων και πράξεων.Αντί να  γραφεί : ο Κώστας είπε ότι ο πίνακας είναι ωραίος, γράφεται: Ο Κώστας θέωρησε τον πίνακα ωραίο.

Κειμενικοί δείκτες:

1.χρήση λεξιλογίου

2. χρήση  γραμματικού προσώπου

3.χρήση γραμματικού χρόνου

4.χρήση έγκλισης

5.χρήση ονοματικής/ρηματικής φράσης.

6.ενεργητική/παθητική φωνή.

7.ευθύς/πλάγιος λόγος.

8.παρατακτική/υποτακτική σύνδεση

9.μικροπερίοδος / μακροπερίοδος λόγος.

10.σημεία στίξης.

Εκφραστικά μέσα:

1.σχήματα λόγου

2.χρήση λεξιλογίου

3.σημεία στίξης

4.ύφος του κειμένου

5.ρηματικά πρόσωπα

6.ευθύς / πλάγιος λόγος

7.ενεργητική / παθητική φωνή.

Τα πιο σημαντικά σχήματα λόγου είναι τα εξής:

Α) Ασύνδετο: σε αυτό το σχήμα παρατίθενται όμοιοι όροι ή όμοιες προτάσεις χωρίς την ύπαρξη συμπλεκτικών ή διαζευκτικών συνδέσμων (Πάνω από τα δάση, τα βουνά, τα νέφη τους αγέρες).

Β) Κύκλος: Σε αυτό το σχήμα μία πρόταση και μία αφηγηματική ενότητα ή ένα ποίημα αρχίζει και ολοκληρώνεται με την ίδια  λέξη ή φράση (Αφησέ με να ρθω μαζί σου λίγο πιο κάτω….άφησέ με να ρθω μαζί σου).

Γ) Παρήχηση : Σε αυτό το σχήμα σε διαδοχικές λέξεις επαναλαμβάνεται ο ίδιος φθόγγος: έτσι λευκή στη λευκή μου φλόγα (έχουμε επανάληψη του ‘λ’).

Δ) Πολυσύνδετο: Σε αυτό το σχήμα δύο ή περισσότεροι ομοειδείς όροι ή φράσεις συνδέονται με συμπλεκτικούς ή διαχωριστικούς συνδέσμους: και σχίζω δρόμους και τους αναστημένους κράζω.

Ε) Αντίθεση: Σε αυτό το σχήμα εμπεριέχονται έννοιες και καταστάσεις οι οποίες δηλώνουν κάτι το αντίθετο ( στην άχαρη ζωή εγώ ένοιωσα την ευτυχία).

Στ) Ειρωνεία: Σε αυτό το σχήμα χρησιμοποιούνται με προσποίηση λέξεις ή φράσεις που ωστόσο η χρήση τους υπονοεί την ακριβώς αντίθετη σημασία από την αρχική τους. Με το σχήμα της ειρωνείας συνήθως εκφράζεται η αποδοκιμασία, ο ψόγος, ο θυμός ή ο χλευασμός.( Και επειδή σε τέτοια ηλικία δεν ήταν πλέον βολικό να μάθουν να σκοτώνουν ανθρώπους πολιτισμένα).

Ζ)Μεταφορά: Η λέξη ξεφεύγει από την κυριολεκτική της σημασία και αποκτά την ιδέα που ο αφηγητής θέλει(η οποία στηρίζεται στην κυριολεκτική της σημασία) : Χρυσή σιωπή (σιωπή η οποία είναι πολύτιμη).

Η) Παρομοίωση: Σε αυτό το σχήμα λόγου ένα πρόσωπο ζώο πράγμα κατάσταση ή ιδιότητα συγκρίνεται με κάτι το άλλο το οποίο έχει την ιδιότητα που θέλουμε να αποδώσουμε στο συγκρινόμενο μέγεθος (ψηλός σαν λεύκα).

Θ) Προσωποποίηση: Σε αυτό το σχήμα λόγου αποδίδονται ανθρώπινες ιδιότητες σε κάτι το άψυχο προκειμένου να φανούν κάποιες σημαντικές ιδιότητές του οι οποίες είναι σημαντικές επειδή είναι ανθρώπινες ( το δάσος μίλησε).

Ι) Υπερβολή : Παρουσιάζεται μία σκέψη ή μία πράξη η οποία είναι λογικώς αδύνατη όμως δίδει έμφαση στο κείμενο : χτύπησε με τη δύναμη χιλίων ταύρων.

Ια) Αποσιώπηση: Σε αυτό το σχήμα διακόπτεται η ροή της αφήγησης και ο συγγραφέας τοποθετεί αποσιωπητικά (….) ίσως διότι θέλει κάποια πράγματα να φανούν μέσα από πράξεις ή να αφήσει ελεύθερο τον αναγνώστη να φαντασθεί ιδέες και καταστάσεις που δημιουργούνται μέσα από το κείμενο: και υγραίνεται το όμμα(μάτι) της μητέρας….(δηλαδή η μητέρα κλαίει λόγω του θανάτου του παιδιού και ο  αφηγητής δεν έχει λόγια να περιγράψει τον άπειρο πόνο της).

Ιβ) άρση-θέση: δηλώνεται στην μία πρόταση τι ισχύει και στην αμέσως επόμενη τι δεν ισχύει: χτύπησε ο τύραννος το χέρι, ο άλλος ήσυχος έμεινε.

Ιγ) Επανάληψη: όταν επαναλαμβάνονται όμοιοι όροι, λέξεις ή φράσεις: Έπρεπε να φωνάξω και να φωνάξω…

Ιδ) Ρητορική ερώτηση: Ο αφηγητής  ερωτά αν και ξέρει από πρίν την απάντηση: (γιατί άραγε θυσιάσθηκαν οι αγωνιστές του 1821;).

Χρήση προσώπων:

Α΄ρηματικό πρόσωπο: Η αφήγηση σε πρώτο ρηματικό πρόσωπο προσδίδει στο κείμενο ένα προσωπικό και ίσως εξομολογητικό τόνο γι αυτό και το καθιστά πιο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη. Κυριαρχεί η αίσθηση πώς το περιεχόμενο της αφήγησης αποτελεί προσωπικό βίωμα του αφηγητή και ενισχύεται κατά αυτόν τον τρόπο η πεποίθηση του αναγνώστη πώς διαβάζει κάτι το αξιόπιστο.

Β΄ρηματικό πρόσωπο: Η αφήγηση σε β΄ρηματικό πρόσωπο ενδέχεται να είναι επί της ουσίας ένας μονόλογος με τον αφηγητή και να απευθύνεται στον ίδιο του τον εαυτό. Χάρις ωστόσο σε αυτό το τέχνασμα το κείμενο αποκρά θεατρικότητα και άρα ζωντάνια.

Γ΄ ρηματικό πρόσωπο: Η αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο παραπέμπει συνήθως στον παντογνώστη αφηγητή κι είναι συνδεδεμένη με την αντικειμενικότητα και την αποστασιοποίηση.

Ύφος του κειμένου:

Το ύφος του κειμένου χαρακτηρίζεται από τις παρακάτω μεταβλητές:

1.Από το λεξιλόγιο του κειμένου (αρχαιοπρεπείς λέξεις: σοβαρό ύφος κ.ο.κ.)

2.Από το είδος της σύνταξης (παρατακτική σύνδεση: απόλυτο ύφος, υποτακτική σύνδεση: επεξηγηματικό ύφος (γιατί η  κύρια πρόταση σε σχέση με τη δευτερεύουσα προσφέρει μία παραπάνω επεξηγηματική αιτία στο κείμενο).

3.Από τη διάθεση και το στόχο του συγγραφέα: Ο συγγραφέας μπορεί να θέλει να ειρωνευθεί (ειρωνικό ύφος) να εξομολογηθεί (εξομολογητικό ύφος) κ.λ.π.

Έχουμε λοιπόν τα παρακάτω είδη ύφους:

1.Λιτό και απλό ύφος

2.Παραστατικό και ζωντανό ύφος

3.Υψηλό ύφος

4.Σκοτεινό και περίπλοκο ύφος

5.Ειρωνικό ύφος

6.Χιουμοριστικό ύφος

7.Λυρικό και ποιητικό ύφος.

8.Διδακτικό και προτρεπτικό ύφος

9.Εξομολογητικό ύφος

10.Προφορικό ύφος

11.Υποβλητικό ύφος

Λογοτεχνικά ρεύματα και σχολές:

Επτανησιακή σχολή:

1) σταθερή χρήση της δημοτικής γλώσσας

2) Συζητούν για τη  γυναίκα, την πατρίδα, και τη φύση.

3) χρησιμοποιούν στοιχεία ρομαντισμού

4) αξιοποιούν τη δημοτική ποίηση

5) τα θέματά τους είναι γύρω από τον καθημερινό βίο, τον έρωτα και το θάνατο.

Ρομαντισμός:

1) Έμφαση στο συναίσθημα

2) κλίση προς το μυστηριώδες και το υπερφυσικό

3) άντληση των θεμάτων από τη μυθολογία των λαών

4) εμφαντική παρουσιάση του αγώνα των λαών για την ελευθερία

5) έντονη παρουσία του φυσικού στοιχείου

6) δεν υπάρχουν χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίσης αλλά της μοντέρνας.

Παρνασσισμός:

1) Δείχνει υπερβολικό ενδιαφέρον στη μορφή του ποιήματος.

2) Αξιοποιεί την ομοιοκαταληξία.

3) Επιδιώκει την ακρίβεια στην έκφραση και στη λεπτομέρεια.

4) Προσπαθεί να δημιουργήσει μία απρόσωπη ποίηση.

5) Χρήση της δημοτικής γλώσσας.

Συμβολισμός:

1) Τα συναισθήματα και οι ψυχικές διαθέσεις εκφράζονται με σύμβολα

2) Περιορίζεται πολύ η σαφήνεια

3) Έκδηλα στοιχεία μυστικότητας, πνευματισμού και μουσικότητας.

4) Χαλάρωση της ομοιοκαταληξίας έως και κατάργησή της.

5) Προσπαθεί ο λογοτέχνης να δημιουργήσει έναν άλλο κόσμο δικό του, φαντασιακό.

6) Τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου γίνονται σύμβολα του ανθρωπίνου εσωτερικού ψυχικού κόσμου.

Η γενιά του ΄30:

1) χρήση ελεύθερου στίχου

2) δεν υπάρχει οργάνωση σε σταθερές στροφές

3) υπάρχει έντονη προφορικότητα στην έκφραση

4) υπάρχουν καινούργιοι λεκτικοί συνδυασμοί τελείως ασυνήθιστοι

5) απουσία νοηματικού ειρμού, πολλές φορές είναι δύσκολη η εξαγωγή του νοήματος.

Υπερρεαλισμός:

1) Κυριαρχεί το στοιχείο της τύχης, πολλές φορές ο λογοτέχνης δεν έχει συγκεκριμένο σχέδιο.

2) Ο Λόγος είναι συνειρμικός και οι λέξεις απελευθερώνονται από το συνηθισμένο νόημά τους.

3) Συχνά κυριαρχεί το στοιχείο του παραλόγου.

4) Απουσιάζει η στίξη, πολλές φορές ο στίχος λαμβάνει ποικίλες μορφές.

5) Οι λέξεις συνδυάζονται μεταξύ τους χωρίς πάντα να έχουν κάποια λογική βαθύτερη σχέση.

Μεταπολεμική ποίηση:

1) έντονη αγωνιστική διάθεση

2) προσπάθεια καταγραφής του οράματος  για έναν καλύτερο κόσμο

3) εμφανώς πολιτικοποιημένος λόγος

4) σταδιακή έρευνα στο γιατί ο κόσμος διαψεύσθηκε και δεν ήλθε ένα καλύτερο μέλλον

5)το περιεχόμενο στηρίζεται σε ιστορίες από την εποχή της κατοχής και τις δύσκολες εμπειρίες του πολέμου

Νέα Αθηναϊκή σχολή:

1)Εμπνέονται από προσωπικά βιώματα του λογοτέχνη

2) Υπάρχει λαογραφική καταγραφή

3) γενικευμένη χρήση της δημοτικής γλώσσας.

4) προσπάθεια διάδοσης ηθικών και πατριωτικών μηνυμάτων

5) βασική πηγή της ηθογραφίας είναι η μνήμη και η εμπειρία και η παρατήρηση.

Ρεαλισμός:

1) Υπάρχει μία τάση προς την αντικειμενικότητα

2) Αφήνονται τα γεγονότα να ομιλούν μόνα τους

3) Παρουσιάζονται κοινές εμπειρίες και επιλέγονται κοινά θέματα

4) Κύριος στόχος είναι η πιστή απόδοση της πραγματικότητας

5) Υπάρχει έντονη κριτική έναντι της αστικής κοινωνίας και τις παρακμιακές αξίες της.

Νατουραλισμός:

1)Καταγγελία της κοινωνικής εξαθλίωσης

2) Παρουσίαση της πραγματικότητας στην πιο σκληρή και αρνητική εκδοχή της

3) Μελέτη της ηθικής συμπεριφοράς των ατόμων

4)επιλογή προκλητικών θεμάτων

5) επιμονή στην εξονυχιστική περιγραφή και στη φωτογραφική λεπτομέρεια

6)οι ήρωες του νατουραλισμού είναι οι απόκληροι και οι περιθωριακοί της κοινωνίας.