Σκέψεις επάνω στην διαδικασία της μνηστηροφονίας.Oμήρου Οδύσσεια...

Στη ραψωδία υ(«τα πρό της μνηστηροφονίας»)ο Ομηρικός Λόγος κατοχυρώνεται ως όριο ανάμεσα στην α-λογία του ανατολικού πολιτισμού  και στο Ηρακλείτειο Έλλογο του Ελληνικού πολιτισμού.Ο Οδυσσέας δεν δολοφονεί χωρίς αιτία τους μνηστήρες,δεν τους φονεύει άλογα σε στιγμή συναισθηματικής παράκρουσης και ανισορροπίας.Ο Όμηρος εισάγει τις έλλογες κατηγορίες της αιτίας και του σκοπού,της εσωτερικής και εξωτερικής ενδελέχειας.Επειδή οι μνηστήρες έχουν υπερβεί το μέτρο,έχουν διαπράξει την ύβρι,απέναντι σε θεούς και ανθρώπους θα τιμωρηθούν.Ο Όμηρος μέσα από μία καταπληκτική χαρακτική  προσώπων διαγράφει τους μνηστήρες ως χαρακτήρες προκειμένου να φανεί ότι η πράξη της μνηστηροφονίας είναι έλλογη,σκοποθετημένη,αποκατάσταση του ωραίου και της διασαλευθείσης τάξης στο βασίλειο της Ιθάκης.Ολοκληρώνεται κατά κάποιο τρόπο η Ομηρική ανθρωπολογία.

Το νέο Ομηρικό μοντέλο του Ελλόγου ανθρώπου είναι αυτό,σύμφωνα με  το οποίο το ανθρώπινο πρόσωπο θέτει στόχους,δίκαια τους επιδιώκει,προοσπαθεί με γνώμονα το καλό να φθάσει στην Ιθάκη του καλού,τιμωρώντας το κακό και τους εκπροσώπους του.

Ο Όμηρος σταθεροποιεί σε αυτή την πορεία το ανθρώπινο Είναι και συλλήβδην ο δυτικός πολιτισμός θα τον υιοθετήσει και θα συνδεθεί μαζί του μέσα από μία   σχέση πατρική και υιϊκή.Θα αποτελέσει μάλλον οδηγό ακόμα και για τη χριστιανική ανθρωπολογία.Σύμφωνα με αυτή το δίκαιο και το ωραίο έρχονται όταν ο λόγος του δικαίου κυριαρχεί στις πράξεις μας και στις αποφάσεις μας.Ο Οδυσσέας έχει δίκαιο και σύμφωνα ακόμα και με το Σωκράτη-ο Όμηρος κατεβάζει από τον ουρανό την ιδέα της δικαιοσύνης και τη σερβίρει στον Πλάτωνα-ο Οδυσσέας γνωρίζει ότι έχει δίκαιο,η γνώση αυτή τον καταξιώνει στα μάτια μας,διότι προχωρεί σε πράξη αποκατάστασης της πράξης.

Θα μπορούσαμε λοιπόν να ισχυρισθούμε ότι η γνώση του κακού αλλά συγχρόνως και του καλού δικαίου οπλίζει τα  χέρια του βασιλέως της Ιθάκης.Είναι εκών καλός διότι γνωρίζει το ωραίο.Διαγράφεται εδώ συλλήβδην η ηθική του δυτικού κόσμου.Γνωρίζω το καλό,αποκαθιστώ την τάξη.Ο Έλληνας άνθρωπος επάνω σε αυτές τις αρχές θα οικοδομήσει το αγαθό του κλασσικού πολιτισμού το οποίο  έμεινε αθάνατο στους αιώνες μέσα από την Ακρόπολη και το σύμβολο του Παρθενώνος.

Στην ραψωδία λοιπόν –υ-ο ποιητής δεν λυπείται τους μνηστήρες.Τους αποκαλύπτει οικτρά στα μάτια μας προκειμένου το ανθρώπινο Eίναι να στηριχθεί σε γερά λογικά και αιτιολογημένα στηρίγματα.Η Πηνελόπη πονούσε ,την πίκραινε η όλη κατάσταση,δεν ήθελε τους μνηστήρες,αυτό είναι κριτήριο τιμωρίας για τον Οδυσσέα,διότι οι ήρωες δεν φέρονται κατά αυτόν τον τρόπο,σεβόμενοι το παλάτι και τη βασίλισσα η οποία υπομονετικά έχει το δικαίωμα να περιμένει το σύζυγό της.Η πίστη της Πηνελόπης τίθεται υπεράνω του εθιμοτυπικού βασιλικού δικαίου το οποίο ήθελε τη βασίλισσα να παντρεύεται βασιλόπουλο προκειμένου να διασφαλίσει τη διαδοχή αλλά και την ασφάλεια του βασιλείου.

Στην-υ-λοιπόν και στους στίχους 375 κ.ε. ο ποιητής παρουσιάζει τους μνηστήρες άμυαλους,σαλεμένους,να γελάνει χωρίς λόγο και σκοπό.Ο Οδυσσέας φαντάζει ο φύλακας του καλού και του λογικού το οποίο με οποιοδήποτε κόστος θα πρέπει να επικρατήσει.Σημαντικό κριτήριο επίσης είναι και η αμφισβήτηση και ο ψυχικός πόνος που υφίσταται και ο  υιός του ο Τηλέμαχος.Η ασέβεια προς το μάντη Θεοκλύμενο κατοχυρώνει την κάθετη και οριζόντια ασέβεια των μνηστήρων,οι οποίοι δεν ασεβούν μόνον προς τους ανθρώπους αλλά και προς τους θεούς και τους εκπροσώπους τους.

Οι μνηστήρες όμως κυριολεκτικά ξεσκεπάζονται και σχεδόν τηρείται όλη η αξιολογική σειρά της Οδύσσειας(οι θεοί θέτουν στο νού του Οδυσσέα ότι επιβάλλεται να τιμωρηθεί η αλογία(μνηστήρες)χάριν της λογικής(τάξις βασιλείου)οι ήρωες υπακούουν στα κελεύσματα του ανωτέρου εαυτού τους που συμβολίζεται από τους θεούς)στη ραψωδία –φ-303 κ.ε.Οι μνηστήρες παρουσιάζονται ως εντελώς αντι-ήρωες σε ένα έπος το οποίο θέλει να δημιουργήησει το πρότυπο του ήρωα ανθρώπου.Ποιό είναι αυτό.Ο ήρωας με το νού επικοινωνεί με το θεό(ο Κάντ θα έλυνε τις αντινομίες του με αυτό το ανθρώπινο μοντέλο)η ψυχή του είναι γεμάτη αρετές και ανώτερες ενέργειες ,επιθυμίες και δυνάμεις,το σώμα του είναι άφοβο μπροστά στις γενναίες πράξεις.

Οι μνηστήρες διά στόματος Ευρυμάχου φοβούνται,είναι δειλοί.Ο πόλεμος των χαρακτήρων εντέχνως μεταφέρεται από τον ποιητή στον ανθρώπινο νού.Εσωτερικοποιείται και το καλό και το κακό.Οι μνηστήρες είναι δειλοί,φοβούνται ότι δεν θα μπορέσουν να τεντώσουν το τόξο,φοβούνται την κοινωνική κατακραυγή η οποία θα ξεσπάσει λόγω τουότι θα έχουν ηττηθεί από ένα ζητιάνο.Είναι αλλαζόνες γιατί και σε αυτό το σημείο δεν πρόκειται να φύγουν από το παλάτι.Είναι τελείως αντιήρωες και  για αυτό θα πρέπει  να πεθάνουν.Η Οδύσσεια αναδεικνύει τον ήρωα.

Θεωρώ ότι ο Ομηρικόσς λόγος τους τιμωρεί και για έναν εσωτερικό λόγο και για έναν εξωτερικό λόγο.Ο εσωτερικός λόγος είναι το ότι μέσα από την παραπάνω συζήτηση του Ευρυμάχου με την Πηνελόπη ο Οδυσσέας καταλαβαίνει ότι οι μνηστήρες δεν πρόκειται να φύγουν ποτέ από το παλάτι.Ο εξωτερικός λόγος είναι το γεγονός ότι οι πράξεις τους είναι οικτρές,τους έχουν ευτελίσει και ως αντιήρωες θα πρέπει να πεθάνουν.Το ανθρώπινο πρόσωπο που αξιολογικά σταθεροποιεί την οδό καθόδου του ωραίου και του καλού στη γή από τον Όλυμπο μέσα από το ηρωϊκό ιδεώδες είναι αυτό που τελικά επικρατεί στο έπος του Οδυσσέα.

Βασίλειος Μακρυπούλιας,φιλόλογος.