O Kρητικός του Σολωμού,Νεοελληνική Λογοτεχνία (κατεύθυνσης)Γ΄Λυκείου....

Ο Κρητικός ,

Διονύσιος   Σολωμός.

Νεοελληνική Λογοτεχνία Κατεύθυνσης  Γ΄Λυκείου.

Το Ιστορικό Υπόβαθρο του ποιήματος.

Σήμερα είναι ευρέως  παραδεκτό ότι πραγματικά ιστορικά γεγονότα –της Ελληνικής Επανάστασης του 1821-έδωσαν το έναυσμα στην έμπνευση του Σολωμού  και αποτέλεσαν το υπόβαθρο του Κρητικού.Άλλωστε ήδη από την πρώτη περίοδο της ποιητικής του δημιουργίας (Ζακυνθινή:1818-1828)κάποιο ιστορικό γεγονός ή και κοινωνικό γεγονός αποτελεί την αφετηρία για τα περισσότερα ποιήματά του:Ύμνος  εις την Ελευθερίαν,Εις τον θάνατον του Λόρδου Μπάϊρον,η Φαρμακωμένη κ.α.

Το λογοτεχνικό Είδος.

Ο Κρητικός έχει χαρακτηρισθεί ως λυρικό ποίημα με αφηγηματικά και δρματικά στοιχεία.

Στο πρώτο απόσπασμα –χωρίς να γίνεται λόγος για το  ναυάγιο-γίνεται λόγος για την καταιγίδα.Ο ήρωας επικαλείται το αστροπελέκι(κεραυνό)για να μπορέσει να διακρίνει την στεριά.

Στο δεύτερο απόσπασμα ο ήρωας εγκαταλείποντας τη συνέχεια της αφήγησης κάνει μία αποστροφή προς το ακροατηριό του με ένα τριπλό όρκο παρακαλώντας το να τον πιστέψει(πρόκειται εξάλλου να αφηγηθεί απίστευτα).

Στο τρίτο απόσπασμα ο αφηγητής επανέρχεται στην αφήγηση.Ξαφνικά η ταραγμένη θάλασσα ησυχάζει απόλυτα και ανέλπιστα,όλη η φύση ετοιμάζεται για ένα συμβάν εκπληκτικό.

Το τέταρτο απόσπασμα ο αφηγητής το αφιερώνει στην περιγραφή της φεγγαροντυμένης και στις αλλαγές που συμβαίνουν στη φύση εξ αιτίας της αλλά και στην τεράστια επίδραση που ασκεί επάνω του η θεϊκή μορφή.

Στο πέμπτο και τελευταίο απόσπασμα η θεϊκή μορφή της φεγγαροντυμένης ανταποκρίνεται με γλυκό χαμόγελο αλλά και δακρυσμένη όψη στον ήρωα και μετά εξαφανίζεται αφήνοντας ένα δάκρυ της επάνω στο χέρι του.

Το πρόβλημα της αποσπασματικότητας του Κρητικού, ο τρόπος σύνθεσης του προβλήματος.

Το γεγονός ότι ο Κρητικός βρέθηκε στα κατάλοιπα του ποιητή με μορφή αποσπασμάτων αριθμημένων από τον ίδιο και συνοδευόμενος από πλήθος ιταλικών σημειώσεων ,παραλλαγών και μικροτέρων ενοτήτων αλλά και μεμονωμένων στίχων δηλώνει  ότι όπως πολλά από τα ποιήματα του Σολωμού δεν έφθασε ποτέ σε μία ολοκληρωμένη και δημοσιεύσιμη μορφή κατά τα κλασσικά πρότυπα.Το γεγονός ότι ο ίδιος ο ποιητής δεν έδωσε κάποιο τμήμα του για δημοσίευση (όπως έκανε με το Λάμπρο)δηλώνει ότι δεν θεωρούσε ολοκληρωμένη την επεξεργασία έστω και κάποιου μεμονωμένου αποσπάσματος.

Αφηγηματικές ενότητες.

Α ενότητα: «εκοίτα…..που βράζει….»:η προσπάθεια του Κρητικού μέσα στο πέλαγος για τη σωτηρία της κόρης κατά τη διάρκεια της νυκτερινής καταιγίδας.

Β ενότητα: «ησύχασε…την είδαν…»:η μεταβολή της τρικυμίας σε γαλήνη και το όραμα της φεγγαροντυμένης.

Γ ενότητα: «εγώ…..την καλή μου…»:η εμπειρία του ηχού(θεσπέσιας μουσικής)που βιώνει ο ήρωας.

Δ ενότητα: «και τέλος ….πεθαμένην…»:η  άφιξη του ήρωα στην ακτή και η διαπίστωση του θανάτου της κόρης.

Σημειώσεις:

1.Η τριπλή φύση του ποιήματος (λυρικό,αφηγηματικό,δραματικό)αποδεικνύεται ήδη από το πρώτο απόσπασμα.Ο πρώτος στίχος έχει αφηγηματικό χαρακτήρα ,ο δεύτερος δραματικό(επίκληση)και οι στίχοι 5-6 λυρικό(λυρική περιγραφή της καταιγίδας).Η αφήγηση στο πρώτο απόσπασμα αρχίζει αιφνίδια(ex abruptο).O  ήρωας και η αγαπημένη του βρίσκονται ήδη στο πέλαγος μέσα στο πέλαγος χωρίς καμμία εξήγηση για το ποιοι είναι και πώς βρέθηκαν εκεί.

Κατά τον Π.Μάκριτζ ο τρόπος που αρχίζει το ποίημα έχει σκοπό να αφαιρέσει κάθε άχρηστο επεξηγηματικό υλικό για να έχει το υπόλοιπο όχι μόνο μεγάλη περιεκτικότητα και ένταση αλλά και ένα μυστήριο που θα γοήτευε τους αναγνώστες του και θα τους καλούσε να συμμετάσχουν στην ποίησή του.

2.Τα πρόσωπα που  εμφανίζονται εδώ είναι δύο:ο Κρητικός που είναι και ο αφηγητής της ιστορίας ,και η κορασιά,για την οποία θα μάθουμε ότι είναι η αρραβωνιαστικιά του στο τέλος του ποιήματος.Στο απόσπασμα αυτό δεν εκδηλώνεται κανένα χαρακτηριστικό της ,βλέπουμε μόνο το ενδιαφέρον του ήρωα γι αυτήν.

3.Ο τόπος που βρίσκονται τα πρόσωπα της ιστορίας είναι το πέλαγος κατά τη διάρκεια της νυχτερινής καταιγίδας ,ενώ μόλις και διακρίνεται μία άγνωστη ακτή.

4.Η δράση της φύσης σε σχέση με τον αγώνα του ήρωα είναι διττή.Η φύση είναι η αντίμαχη δύναμη στον αγώνα του ήρωα :η καταιγίδα,τα αστροπελέκια ,η φουρτουνιασμένη θάλασσα,συνθέτουν το αρνητικό  πρόσωπό της,αντιπροσωπεύουν την άλογη βία και θεμελιώνουν μία αντινομική σχέση με τη δράση του ήρωα .Η αντίληψη αυτή για τη φύση,ως αντιπάλου του ανθρώπου,είναι αρχαιοτάτη και τη συναντούμε ήδη στα ομηρικά ποιήματα προσωποποιημένη ή και θεοποιημένη.Το άλλο πρόσωπο της φύσης είναι αυτό της σχεδόν υπερκόσμιας γαλήνης ,ησυχίας και ομορφιάς που αποτελεί το φυσικό σκηνικό για την εφαρμογή της φεγγαροντυμένης.

Αν όμως δεχθούμε μαζί με τους περισσοτέρους μελετητές ότι η φεγγαροντυμένη συμβολίζει την ψυχή της ήδη νεκρής αρραβωνιαστικιάς του Κρητικού τότε το δεύτερο πρόσωπο της φύσης ,το αγαθό ήρεμο και γαλήνιο και αισθητικό ιδανικό αποτελεί το σκηνικό αλλά και το σύμβολο των ανωτέρων αξιών ,δηλαδή η αισθητική ωραιότητα της φύσης απεικονίζει την  την πνευματική και ηθική υπεροχή.Άρα η φύση στη γαλήνια όψη της αποτελεί για τον ήρωα το μέσο ,όχημα,για τη θέαση του υπερκοσμίου κάλλους που οδηγεί στην ηθική και πνευματική ολοκλήρωση.