Εξαιρετική προσέγγιση του θέματος της προάσπισης της Ελευθερίας από το Μακιαβέλι: εμπεριέχεται στην μετάφρασή μας στο Μιακιαβέλι (επιστολές στον Τίτο Λίβιο) (υπό έκδοσιν)....

 

Κεφ.V.

Περί του ερωτήματος για το πού είναι περισσότερο ασφαλής η φύλαξη της ελευθερίας, είτε στο Λαό είτε στους Ευγενείς. Επίσης περί του ερωτήματος για το ποιος έχει τους περισσοτέρους λόγους να είναι ταραξίας, αυτός ο οποίος θέλει να αποκτήσει κάτι ή να διατηρήσει κάποια πράγματα.

Ανάμεσα στα πιο απαραίτητα πράγματα τα οποία θεσπίσθηκαν από αυτούς οι οποίοι  σωφρόνως εγκαθίδρυσαν τη Δημοκρατία, ήταν και η στήριξη ενός σώματος ελευθερίας, επειδή βέβαια η ελευθερία γνωρίζει καλές κα κακές εποχές παρόμοια και αυτό το σώμα πέρασε καλά και άσχημα διαστήματα. Επίσης λόγω του ότι σε κάθε Πολιτειακό σύστημα ενυπάρχουν και οι Ευγενείς και οι Πληβείοι γρήγορα ενέσκηψε το ερώτημα αυτό το σώμα σε ποιόν θα πρέπει να λογοδοτεί καλύτερα. Οι Λακεδαιμόνιοι, και στα χρόνια μας οι Βενετοί, ανέθεσαν την ευθύνη αυτού του σώματος της ελευθερίας στους Ευγενείς, όμως οι Ρωμαίοι το απέδωσαν στα χέρια των πληβείων. Ας εξετάσουμε λοιπόν ποια από όλες αυτές τις Πολιτείες έκαναν την καλύτερη επιλογή. Εάν ανατρέξουμε στις αιτίες του παρελθόντος αναλύοντάς τις διεξοδικά, ερευνώντας κάθε δυνητικό αποτέλεσμά τους, θα μπορούσαμε να ταχθούμε με το μέρος των Ευγενών από τη στιγμή κατά την οποία η ελευθερία της Σπάρτης και της Βενετίας είχε μεγαλύτερο όριο ζωής σε σχέση με αυτό της Ρώμης. Ερχόμενοι στους λόγους για το φαινόμενο αυτό , μπορώ να ισχυρισθώ (αναλύοντας πρώτα το παράδειγμα της Ρώμης) ότι πράγματα όπως η ελευθερία θα πρέπει να διαφυλάσσονται και να επιβάλλονται από αυτούς οι οποίοι έχουν την ελάχιστη διάθεση να  τα σφετερισθούν. Χωρίς καμμία αμφιβολία εάν ασχοληθούμε αντικειμενικά με τους Ευγενείς και το Λαό θα διαπιστώσουμε ότι οι πρώτοι έχουν μία έντονη επιθυμία να κυβερνήσουν ενώ οι δεύτεροι επίσης μία έντονη επιθυμία να μην κυβερνηθούν, κάτι που τους οδηγεί στον θέλουν διακαώς να ζούν ελεύθεροι χωρίς να επιθυμούν να σφετερίζονται την ελευθερία στο βαθμό που το πράττουν οι ευγενείς. Όταν λοιπόν άνθρωποι του λαού κληθούν να διαφυλάξουν την ελευθερία του οποιουδήποτε συνανθρώπου τους λογικά θα το πράξουν έχοντας μεγαλύτερη ευαισθησία σε αυτό το θέμα. Διότι επειδή αυτοί δεν θέλουν να καταχρασθούν ένα αγαθό όπως η ελευθερία φυσικώ τω τρόπω δεν θα επιτρέψουν και σε άλλους να το κάνουν αυτό.

Από την άλλη πλευρά αυτός ο οποίος υπερασπίζεται τη Σπάρτη και τη Βενετία στη βάση των πεπραγμένων τους ισχυρίζεται ότι αυτοί οι οποίοι παρέδωσαν την περιφρούρηση της Πόλης της Σπάρτης και της Βενετίας  στους Ευγενείς (Δυνατούς) ασχολήθηκαν κυρίως με δύο σημεία: Το πρώτο ότι ασχολήθηκαν περισσότερο να ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες αυτών που κλήθηκαν να παίξουν ηγεμονικό ρόλο στην Πολιτεία, ώστε ήταν ευχαριστημένοι διότι με αυτόν τον τρόπο είχαν στα χέρια  τους την πολιτική κατάσταση. Το άλλο σημείο είναι ότι απομάκρυναν το ενδεχόμενο να αποκτήσει εξουσία το ανήσυχο λαϊκό πνεύμα το οποίο επιφέρει συνεχώς συζητήσεις επί συζητήσεων, ταραχές και ποικίλες διχόνοιες στην Πόλη, επίσης αυτό το πνεύμα ευθύνεται για το ότι μερικές φορές οι Ευγενείς καταφεύγουν σε πράξεις απελπισίας οι οποίες μπορεί να έχουν άσχημα αποτελέσματα για την Πόλη. Όλοι αυτοί παραδίδουν σαν παράδειγμα αυτήν την ίδια την Ρώμη όπου όταν οι Φυλαρχίες των Πληβείων ανέκτησαν την εξουσία στα χέρια τους, δεν τους έφτανε το ότι ένας ύπατος εκλεγόταν από το λαό, ήθελαν βέβαια και οι δύο ύπατοι να προέρχονται από τους πληβείους, από το λαό. Λόγω αυτών σταδιακά θέλησαν τον απόλυτο έλεγχο των πάντων, την επιβολή τους επάνω στους Πραιτωριανούς, επίσης να κυριαρχούν σε όλες τις βαθμίδες της αυτοκρατορικής κυβέρνησης της Πολιτείας. Αλλά ακόμα και όλα αυτά δεν ήταν αρκετά για αυτούς, ώστε παρακινούμενοι από την ίδια μανία άρχισαν στο πλήρωμα του χρόνου να ειδωλοποιούν εκείνους τους άνδρες που έβλεπαν ότι ήταν ικανοί να καταβάλλουν συνεχώς τους Ευγενείς. Μέσα από όλα αυτά προέκυψε η δυναμική του Μάριου και η συνεπαγομένη καταστροφή της Ρώμης.

Πραγματικά όποιος με ειλικρίνεια συζητήσει όλα αυτά τα πράγματα θα αρχίσει να αμφιβάλλει για το ποιοι πραγματικά άνδρες απεδείχθησαν επιζήμιοι για την Πολιτεία της Ρώμης. Άραγε αυτοί οι οποίοι επεθύμησαν να αποκτήσουν αυτό το οποίο δεν τους ανήκε, ή αυτοί που προσπάθησαν υπερβολικά να διασφαλίσουν όσα  τιμητικά προνόμια ήδη είχαν αποκτήσει; Όποιος τελικά προσεκτικά και ενδελεχώς εξετάσει όλα αυτά θα καταλήξει στα παρακάτω συμπεράσματα: Η συζήτηση έχει να κάνει με το αν η Πολιτεία της Ρώμης επιθυμεί να γίνει αυτοκρατορία που φέρει το όνομα της Ρώμης, ή απλά θέλει να διατηρήσει τα όρια της Ηγεμονίας της. Στην πρώτη περίπτωση αναγκαστικά επιβάλλεται να γίνουν όλα όσα έγιναν και τελικά η Ρώμη κατέστη η μεγάλη Αυτοκρατορία. Στη δεύτερη περίπτωση η Ρώμη θα μπορούσε να μιμηθεί τη Βενετία και τη Σπάρτη, το γιατί και το πώς εκτεταμένα θα αναλυθούν στα επερχόμενα κεφάλαια.

Ας επιστρέψουμε τώρα στην προηγουμένη συζήτηση για να εξετάσουμε ποιοι πραγματικά άνδρες είναι επιζήμιοι σε μία Δημοκρατία. Αυτοί οι οποίοι το μόνο που έχουν στο μυαλό τους είναι συνεχώς να αποκτούν νέα πράγματα, ή αυτοί οι οποίοι απλά φοβούνται να χάσουν αυτά τα οποία ήδη έχουν αποκτήσει; Λέγοντας όλα αυτά έχω στο μυαλό μου τον Μάρκο Μενένιο ο οποίος έγινε Δικτάτορας, αλλά και τον Μάρκο Φλούβιο ο οποίος έγινε αρχηγός του ιππικού σώματος, και οι δύο ήταν πληβείοι. Αναφέρω αυτά τα παραδείγματα για να ερευνήσω συγκεκριμένες συνωμοσίες οι οποίες έλαβαν χώρα στην Κάπουα ενάντια στη Ρώμη. Δίδονταν ευρείες εξουσίες από το λαό ώστε αυτός να είναι ικανός να ερευνά ποιοι άνθρωποι στο περιβάλλον της Ρώμης κινούμενοι από φιλοδοξίες και από υπερβολικές επιδιώξεις θα μπορούσαν να καταλάβουν την Υπατεία και άλλα κυβερνητικά κτίρια της Ρώμης. Οι Ευγενείς θεωρούσαν ότι όλες αυτές οι διευρυμένες εξουσίες που δίδονταν στους δικτάτορες στρέφονταν εναντίον τους, ώστε διέδωσαν στην όλη επικράτεια ότι δεν ήταν οι ευγενείς αυτοί οι οποίοι κυνηγούσαν τις δόξες και τις τιμές μέσα από υπέρμετρες φιλοδοξίες και αλόγιστες επιδιώξεις αλλά οι μη Ευγενείς (οι πληβείοι) οι οποίοι δεν εμπιστεύονταν ούτε το δικό τους αίμα ούτε την ύπαρξη των ατομικών τους αρετών και για αυτό προσπαθούσαν να αποκτήσουν τις δόξες  και τις τιμές κατηγορώντας συγχρόνως τους Δικτάτορες. Ήσαν μάλιστα τόσο ισχυρές αυτές οι κατηγορίες ώστε ο Μενένιος μέσα από τις δημηγορίες του παραπονιόταν έντονα για τις διαχεόμενες εναντίον του συκοφαντίες των Ευγενών, επίσης απαρνήθηκε τη δικτατορία και έθεσε τον εαυτόν του έναντι της δημόσιας ανοικτής κρίσης του Ρωμαϊκού Λαού. Όταν βέβαια η κατηγορία επιχειρηματολογήθηκε ο ίδιος άμεσα αφορίσθηκε. Σε μία χρονική στιγμή κατά την οποία το διακύβευμα έγκειτο στο  ποιος ήταν περισσότερο φιλόδοξος, αυτός ο οποίος ήθελε να διατηρήσει και να σταθεροποιήσει τη δύναμή του ή αυτός ο οποίος ήθελε να αποκτήσει νέα δύναμη, αφ΄ής στιγμής  οι επιθυμίες και τα κίνητρα και των δύο αυτών κατηγοριών μπορούσαν να κινήσουν στην Πολιτεία μεγάλες ταραχές. Τέλος πάντων συχνά οι αναταραχές προκύπτουν από αυτούς οι οποίοι κατέχουν τη δύναμη της εξουσίας και έχουν το φόβο μήπως τη χάσουν, αυτός ο φόβος γενικεύει την αγωνία τους και τους φέρει τις ίδιες επιθυμίες με αυτούς που απλά θέλουν να αποκτήσουν δύναμη και επιβολή, διότι οι άνθρωποι πολλές φορές δεν αρκούνται στην εξουσία που έχουν, αλλά θέλουν να αποκτούν και άλλη δύναμη αφαιρώντας την από άλλους. Όσοι τελικά αποκτήσουν πολύ δύναμη μπορούν να προχωρήσουν σε αλλαγές με μεγαλύτερη ευκολία και ικανότητα. Αυτό όμως το οποίο πραγματικά είναι το χειρότερο είναι το ότι το ξέσπασμά τους και η όλη φιλόδοξη συμπεριφορά τους προκαλεί αυτούς οι οποίοι δεν κατέχουν δύναμη να κάνουν τα πάντα για να την αποκτήσουν είτε εκδικούμενοι τους εαυτούς τους ενάντια σε αυτούς προχωρώντας σε λεηλασίες εις βάρος τους, είτε προκειμένου και αυτοί να συμμετέχουν σε όλες αυτές τις τιμές και τα πλούτη τα οποία βλέπουν πόσο άσχημα δαπανώνται και κατασπαταλώνται από αυτούς που τα έχουν αποκτήσει.