Κριτήρια αξιολόγησης Έκφρασης – Έκθεσης Β’ Λυκείου: Λακωνικότητα Της Χαράς Ανδρονίδη

Κείμενο: Λακωνικότητα (www.schoole.time.gr).

Στις καθημερινές μας συζητήσεις αλλά και τις διάφορες εκπομπές, ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές, ακούμε συχνά την προτροπή: απάντησε μου με συντομία, απάντησε μου επί της ουσίας, απάντησε μου με λακωνικότητα. Τι όμως είναι η λακωνικότητα και ποια η σημασία της για την επικοινωνία μας; Με τον όρο λακωνικότητα εννοούμε τη σύντομη διατύπωση των απόψεων μας, προφορικά ή γραπτά, χωρίς να παραβλάπτεται η πληρότητα του νοήματος.

Η ικανότητα της σύντομης και ακριβούς απόδοσης των νοημάτων θεωρούνταν στην αρχαιότητα αρετή. Οι Σπαρτιάτες και οι Λάκωνες, γενικότερα, φημίζονταν ιδιαίτερα για το σύντομο τρόπο έκφρασης τους και αυτό το επιβεβαιώνει και ο όρος λακωνικότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες, μάλιστα, είχαν προσδώσει στην αρετή αυτή και φιλοσοφική διάσταση, όπως διαφαίνεται και από την εύστοχη άποψη: «το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν». Επίσης και άλλες συμβουλές και προτροπές τους αναφέρονταν στην αρετή αυτή. Οι φράσεις: «Μην εν πολλοίς ολίγα λέγε, αλλά εν ολίγοις πολλά», «Ουκ εν τω πολλω το ευ, αλλά εν τω ευ το πολύ» φανερώνουν τη σημασία που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στη συντομία του λόγου.

Η σημασία της στην καθημερινή μας ζωή είναι μεγάλη. Καταρχάς εντοπίζουμε τις συζητήσεις και την επιχειρηματολογία μας στο ζητούμενο και μόνο σ’ αυτό. Οι πλατειασμοί, οι περιττολογίες και οι παρεκβάσεις οδηγούν σε φυγόκεντρο τρόπο συζήτησης, με αποτέλεσμα να ελλοχεύει ο κίνδυνος αποπροσανατολισμού κατά τη διάρκεια της συζήτησης. Η προσοχή των συνομιλητών, πιθανώς να στραφεί, εσκεμμένα, ή όχι, σε δευτερεύουσες πλευρές του θέματος και να δυσχεραίνεται η δυνατότητα ορθών διαπιστώσεων και συμπερασμάτων.

Παράλληλα, με τη λακωνικότητα ο λόγος γίνεται λιτός, σαφής, πυκνός και κυριολεκτικός. Οι αρετές αυτές είναι σημαντικές, όχι μόνο γιατί οι συ-νομιλητές κατανοούν το περιεχόμενο του θέματος, αλλά και γιατί διευκολύνεται η επιχειρηματολογία των διαλεγομένων. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται οι παρανοήσεις, οι αοριστολογίες, οι αμφίσημες φράσεις και οι συνομιλητές με σαφή γνώση των δεδομένων οδηγούνται σε ασφαλή συμπεράσματα.

Ακόμη, με τη λακωνικότητα κερδίζεται πολύτιμος χρόνος. Φωτίζονται γρηγορότερα οι πλευρές των συζητούμενων Θεμάτων, διατυπώνονται ευχερέστερα οι εκτιμήσεις, οδηγούμαστε ταχύτερα σε συμπεράσματα και προ-βαίνουμε έγκαιρα στη λήψη των αναγκαίων μέτρων ή τη διόρθωση εσφαλμένης πορείας.

Θα ήταν παράλειψη να μην επισημάνουμε ότι η λακωνικότητα συντελεί και στο να παρακολουθούν οι ακροατές, οι συνομιλητές και οι αναγνώστες με περισσότερο ενδιαφέρον τη διαπραγμάτευση του δέματος. Ο περιεκτικός σύντομος και σαφής λόγος στη διατύπωση των νοημάτων είναι εύληπτος και δεν κουράζει, όπως γίνεται, αν χαρακτηριστικό της αφήγησης είναι η φλυαρία, η λογοκοπία και η απεραντολογία.

Οφείλουμε να επισημάνουμε πως η λακωνικότητα αποτελεί αρετή, μόνο όταν με λίγες λέξεις αποδίδεται πλήρως το νόημα, το περιεχόμενο όλων όσων θέλουμε να πούμε. Η λεξιπενία, η ατέλεια στην έκφραση ή στην απόδοση του νοήματος δεν είναι αρετές αλλά αδυναμίες έκφρασης. Επίσης, όταν η λακωνικότητα είναι αποτέλεσμα εσωστρέφειας, καταστρατηγεί το διάλογο και δημιουργεί προσκόμματα στην επικοινωνία των ατόμων. Ακόμη, θα πρέπει να γνωρίζουμε πως, για να εκφραστεί κάποιος με λακωνικότητα, δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Απαιτείται άνετος χειρισμός της γλώσσας, πειθαρχία λόγου, βαθιά γνώση του θέματος και ξεκάθαρη άποψη γι’ αυτό.

Ωστόσο υπάρχουν και οι περιπτώσεις που ο λόγος επιβάλλεται να είναι αναλυτικός. Όταν το απαιτεί η πνευματική στάθμη του ακροατηρίου ή όταν αναφερόμαστε σε περιγραφές και αφηγήσεις, που παίζει ρόλο και η λεπτομέρεια, απαιτείται η αφήγηση να είναι λεπτομερής και διεξοδική. Ακόμη στο σχολείο, κατά τη διδασκαλία ορισμένων ενοτήτων και εννοιών ή την αφήγηση των γεγονότων, απαιτείται αναλυτική έκφραση σε σχέση πάντα όχι μόνο με τη δυσκολία του θέματος, αλλά και την αντιληπτική ικανότητα των μαθητών, τη δυνατότητα κατανόησης και αφομοίωσης όσων διδάσκονται.

Παναγιώτης Σαλαγιάννης

«Λόγος και αντίλογος», σελ. 121-122

Παρατηρήσεις

Α. Περίληψη

Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100 -120 λέξεις.

(25 μονάδες)

Β. Ασκήσεις

1. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των έξι τελευταίων παραγράφων του κειμένου;

(10 μονάδες)

2. Με ποιους τρόπους/ μεθόδους αναπτύσσεται η δεύτερη και η τρίτη παράγραφος του κειμένου; Ποια είναι τα δομικά της μέρη;

(5 μονάδες)

3. α) Με τις λέξεις επιχειρηματολογία και καταστρατηγεί του κειμένου να σχηματίσετε από μια φράση που να αναδεικνύει το περιεχόμενο τους.

β) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου χωρίς να αλλοιώνεται το περιεχόμενο του: εσκεμμένα, διαλεγομένων, εσφαλμένης, εύληπτος.

(10 μονάδες)

4. «Η λεξιπενία, η ατέλεια στην έκφραση ή στην απόδοση του νοήματος δεν είναι αρετές αλλά αδυναμίες έκφρασης»: να αναπτύξετε το περιεχόμενο της περιόδου σε 60 -80 λέξεις.

(10 μονάδες)

Παραγωγή κειμένου:

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για τη δυνατότητα λακωνικής διατύπωσης των σκέψεών μας;

Και ποια είναι τα πλεονεκτήματα της λακωνικότητας στην έκφραση αλλά και στον τρόπο ζωής των ανθρώπων; (400 -500 λέξεις)

(40 μονάδες)