Λατινικά Γ΄Λυκείου,μάθημα 43.

Θεωρία και ασκήσεις.

Μετάφραση του κειμένου.

Η οργή της μάνας.

Μήπως ήλθα σε εχθρό και είμαι αιχμάλωτη στο στρατόπεδό σου; Η μακρά ζωή και τα δυστυχισμένα γηρατειά  με οδήγησαν σε τέτοιο σημείο ώστε να σε δώ αρχικά εξόριστο και ύστερα εχθρό. Πώς μπόρεσες να ερημώσεις αυτή  τη  χώρα που σε γέννησε και σε ανέθρεψε;Δεν σου πέρασε η οργή τη στιγμή που περνούσες τα σύνορα της πατρίδος; Με όσο εχθρική και απειλητική διάθεση και αν είχες φτάσει , γιατί όταν η Ρώμη ήταν ενώπιόν  σου δεν πέρασε από το μυαλό σου η σκέψη: «Το σπίτι μου και οι θεοί μου , η μητέρα μου η σύζυγος και τα παιδιά μου βρίσκονται σε εκείνα τα τείχη. Αν λοιπόν εγώ δεν σε είχα γεννήσει η Ρώμη δεν θα επολιορκείτο . Αν δεν είχα γιό θα πέθαινα ελεύθερη σε ελεύθερη πατρίδα.Εγώ τίποτε πιά δεν μπορώ να πάθω ούτε θα είμαι δυστυχέστατη για πολύ χρόνο. Αλλά ή πρόωρος θάνατος ή μακρόχρονη δουλεία περιμένει αυτούς εάν συνεχίσεις.

Λεξιλόγιο του κειμένου.

Num= ερωτηματικό μόριο, μήπως.

Captivus-a-um=(επίθετο β κλ)αιχμάλωτος.

Infelix-icis=(επίθετο γ κλ) δυστυχής.

Senecta-ae = (θηλ,α κλ)γηρατειά.

Exsul-is = (αρς,γ κλ) εξόριστος.

Qui = (ερωτ.επίρρ) πώς.

Populor-populatus sum-populari (αποθ,1)  = ερημώνω, καταστρέφω.

Ingredior –ingressus sum-ingredi (in+gradior) =αποθ,3=εισβάλλω.

Finis-is= (αρσεν.γ) =τέλος, σύνορο.

Ira-ae= (θηλ,α)=οργή.

Cado,cecidi,casum,cadere=(3)=πέφτω.

Quamvis=(παραχωρητικός σύνδεσμος) αν και , παρόλο πού.

Minax-acis= (επίθ,γ)=απειλητικός.

Cur= (ερωτηματικό επίρρημα)=γιατί

Conspectus-us=(αρς,δ)=θέα,άποψη.

Succurrit-currit-cursum-currere(sub+curro)(3)=μου έρχεται στο μυαλό.

Intra= (πρόθ+αιτ)= μέσα.

Domus-us=(θηλ)(δ)=σπίτι.

Penates-ium= (αρσεν.γ΄)(μόνο στον πληθυντικό αριθμό συναντάται)=οι θεοί του σπιτιού.

Coniunx-iugis= (θηλ,γ)=σύζυγος.

Liberi-orum=(αρς,β) συναντάται μόνο στον πληθυντικό αριθμό=τέκνα, παιδιά.

Patior-passus sum-pati (αποθ,3)=υπομένω.

Contra (έπίρρημα)= αντιθέτως.

Immaturus-a-um= (επίθ,β)= ανώριμος , πρόωρος.

Servitus-utis= (Θηλ,γ)=δουλεία.

Maneo-mansi-mansum-manere (2)=περιμένω.

Συντακτική Ανάλυση.

Num ad hostem veni= Eυθεία ερώτηση ολικής αγνοίας.

Veni=ρήμα, ego=υποκείμενο, ad hostem=εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δείχνει κατεύθυνση.

Et captiva in castris tuis sum?= Ευθεία ερώτηση ολικής αγνοίας (συμπλεκτική σύνδεση).

Sum= ρήμα, ego= υποκείμενο, captiva= κατηγορούμενο, in castris= εμπρόθετος επιρρηατικός προσδιορισμός τόπου (στάσης), tuis= επιθετικός προσδιορισμός στο castris.

In hoc me longa vita et infelix senecta traxit?= Ευθεία ερώτηση ολικής αγνοίας.

Traxit= ρήμα    vita & senecta=υποκείμενα longa και infelix= επιθετικοί προσδιορισμοί στο vita & senecta αντίστοιχα  me= αντικείμενα in hoc= εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δείχνει κίνηση προς τόπο  (προσοχή όχι στάση).

Ut primum exsulem deinde hostem te viderem = Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση (εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με  υποτακτική όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις και μάλιστα χρόνου παρατατικού γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου , το traxit).

Viderem= ρήμα   ego= υποκείμενο  te= αντικείμενο  exsulem & hostem= κατηγορούμενα στο te  primum & deinde= επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου.

Qui potuisti populari hanc terram?= Ευθεία ερώτηση μερικής αγνοίας.

Potuisti=ρήμα   tu= υποκείμενα  populari= τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος με υποκείμενο του το tu (ταυτοπροσωπεία)   terram= αντικείμενο του populari  hanc= επιθετικός προσδιορισμός στο terram qui=επιρρηματικός προσδιορισμός τρόπου από το potuisti.

Quae te genuit= Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση , προσδιοριστική στο terram.

Genuit= ρήμα  quae= υποκείμενο te= αντικείμενο.

Atque aluit= Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο terram (συμπλεκτική σύνδεση).

Aluit= ρήμα quae= υποκείμενο te= αντικείμενο.

Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit?= Ευθεία ερώτηση ολικής αγνοίας.

Non cecidit= ρήμα   ira= υποκείμενο  tibi= δοτική προσωπική της συμπάθειας  ingredienti=χρονική μετοχή με υποκείμενό της το tibi , fines= αντικείμενο της μετοχής  ingredienti, patriae=γενική  κτητική στο fines.

Quamvis infesto et minaci animo perveneras= Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση (εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο quamvis γιατί μέσα στην πρόταση υπάρχουν επίθετα , και εκφέρεται με οριστική αντί της υποτακτικής που θα περιμέναμε γιατί η πρόταση είναι παραχωρητική και χρησιμεύει για ποιητική χρήση).

Perveneras= ρήμα, tu= υποκείμενο, animo = επιρρηματικός προσδιορισμός στο perveneras , αφαιρετική του τρόπου, infesto & minaci= επιθετικοί προσδιορισμοί στο animo.

Cur tibi non succurit?= Ευθεία ερωτηματική μερικής αγνοίας.Non succurit= ρήμα,  tibi= δοτική προσωπική,  cur= επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας.

Cum in conspectu Roma fuit= Δευτερεύουσα χρονική πρόταση.fuit= ρήμα, Roma=υποκείμενο,   in conspectu=εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου.

Intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater conjunx liberique= Κύρια πρόταση. Sunt=ρήμα, domus, penates,mater,conjunx,liberi=υποκείμενα, mei=επιθετικός προσδιορισμός στο penates, intra moenia=εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου,  illa= επιθετικός προσδιορισμός στο moenia.

Ergo Roma non  oppugnaretur=Κύρια πρόταση.

Non oppugnaretur= ρήμα, Roma= υποκείμενο.

Ego nisi peperissem= Δευτερεύουσα υποθετική  πρόταση με απόδοση την Roma non oppugnaretur.

Υποθετικός λόγος: nisi ergo peperissem (υπόθεση) –Roma non oppugnaretur (απόδοση) : υποθετικός λόγος β΄είδους , δείχνει το αντίθετο στην πραγματικότητα . Η υπόθεση εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου , γιατί αναφέρεται στο παρελθόν , ενώ η απόδοση εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού γιατί αναφέρεται στο παρόν.

Peperissem= ρήμα,  ego= υποκείμενο.

Nisi filium haberem= Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση με απόδοση τη libera in libera patria mortua essem.

Υποθετικός λόγος= nisi filium haberem (υπόθεση) – libera in libera patria mortua essem (αποδοση) :υποθετικός λόγος β΄είδους , δείχνει το αντίθετο στο πραγματικό για το παρόν και το μέλλον. Ο τύπος mortua essem αναφέρεται στο παρόν και μέλλον και όχι στο παρελθόν.

Non haberem= ρήμα,  ego= υποκείμενο,  filium= αντικείμενο.

Libera in libera patria mortua essem= Κύρια πρόταση , ως απόδοση της υποθετικής.

Mortua essem= ρήμα,  ego=υποκείμενο,  liberaεπιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου,   in patria= εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου (στάσης),  libera= επιθετικός προσδιορισμός στο patria.

Ego nihil iam pati possum= Κύρια  πρόταση.

Possum= ρήμα, ego= υποκείμενο,  pati= τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του possum με υποκείμενο το ego (ταυτοπροσωπεία) nihil=αντικείμενο του pati,  iam =επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

Nec diu miserrima futura sum = Κύρια πρόταση (συμπλεκτική σύνδεση)

Futura  sum =ρήμα, ego= υποκείμενο,  miserrima= κατηγορούμενο στο ego, diu= επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

At contra hos aut immatura mors aut longa servitus manet= Κύρια πρόταση (αντιθετική σύνδεση).

Manet= ρήμα, mors ,servitus= υποκείμενα, immatura & longa= επιθετικοί προσδιορισμοί στο mors & servitus αντίστοιχα,  hos= αντικείμενο, contra= επιρρηματικός προσδιορισμός του  τρόπου.

Si pergis=  Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση με απόδοση contra hos aut immature mors aut longa servitus manet.

Υποθετικός λόγος: si pergis(υπόθεση),  contra hos aut immaturα  mors aut longa servitus manet(απόδοση) : υποθετικός λόγος α΄είδους (ανοιχτή υπόθεση) υπόθεση και απόδοση εκφέρονται με οριστική ενεστώτα,  pergis= ρήμα,  tu= υποκείμενο.

Ασκήσεις κειμένου.

1.Να μεταφέρετε στον πληθυντικό αριθμό τις ακόλουθες προτάσεις:

a. Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum?

b.In hoc me longa vita et infelix senecta traxit , ut primum exsulem deinde hostem te viderem?

c. Qui potuisti populari hanc terram , quae te genuit atque aluit?

d.Non tibi ingredienti fines terrae ira cecidit?Quamvis infestus et minax perveneras, cur, cum in conspectu urbs fuit ,tibi non succurrit : “intra illa moenia domus ac penatus mei  sunt, mater, conjux, liberique.

2.Να μεταφέρετε στον ενικό αριθμό όλους τους κλιτούς τύπους των ακολούθων προτάσεων, εφόσον προκύπτουν νοηματικά αποδεκτές προτάσεις.

a.Ferte dona ad duces

b.Ne laudaveritis hostes patriae

c.Venimus, vidimus, vicimus

d.In castris duces pavidi errant, quod exploratores hostes appropinquare eis dixerunt

e.Facite ea, quae magistratibus placent.

3.Nα κλιθούν οι παρακάτω συνεκφορές στον αριθμό όπου βρίσκονται:

Castris tuis

Infelix senecta

Infesto ac minaci animo

4. Να μεταφέρετε όλα τα επίθετα και τα επιρρήματα του κειμένου στους άλλους βαθμούς (τα επίθετα στο ίδιο γένος , αριθμό και πτώση).

5. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των τύπων:

Traxit, viderem, cecidit, peperissem.

6.Nα μετατραπούν σε μετοχές οι δευτερεύουσες προτάσεις:

a.Ergo nisi peperissem , Roma non oppugnaretur

b.Nisi filium haberem,libera in libera patria mortua essem.

c.At contra hos , si pergis , aut immatura mors aut longa servitus manet.

7.Να μετατραπεί  η μετοχή σε επιρρηματική πρόταση.

Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit?

8.Na μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική και το αντίστροφο.

a. In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem?

b.Qui potuisti populari hanc terram , quae te genuit atque aluit?

c. Ergo ego nisi peperissem,Roma non oppugnaretur (εννοούμενο ποιητικό αίτιο ab hostibus).

9.Να μεταφέρετε τον υποθετικό λόγο στο είδος το οποίο σημειώνεται εντός της παρενθέσεως:

At contra hos,si pergis, aut immatura mors et longa servitus manet (β΄είδος στο παρόν και στο παρελθόν, και στο γ΄είδος).

10. Να βρείτε μέσα στο κείμενο όλους τους τύπους της δεικτικής αντωνυμίας hic,haec,hoc και να αιτιολογήσετε την πτώση τους.