Kριτήριο Γ΄Λυκείου στο συνεξεταζόμενο μάθημα: Νεοελληνικής γλώσσας και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΑ

Ι. ΚΕΙΜΕΝΟ 1

ΠΛΑΝΗΤΙΚΗ Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

§1 Σήμερα βιώνουμε μια κρίση ευρέος φάσματος και διεθνούς κλίμακας. Δεν μιλώ για την παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008. Μιλώ για μια κρίση που περνά απαρατήρητη, η οποία, όμως, μακροπρόθεσμα μπορεί να αποβεί πολύ πιο επικίνδυνη για το μέλλον της δημοκρατίας: μια πλανητική κρίση παιδείας.

§2 Βαθιές ανατροπές συντελούνται σε όσα οι δημοκρατικές κοινωνίες διδάσκουν στους νέους και δεν έχουμε ακόμη αντιληφθεί το μέγεθός τους. Άπληστες για οικονομική επιτυχία, οι χώρες και τα εκπαιδευτικά συστήματά τους εγκαταλείπουν με απερισκεψία κάποιες γνώσεις απαραίτητες για την επιβίωση των δημοκρατιών. Οι γενικές σπουδές και οι τέχνες συνεχώς χάνουν έδαφος, τόσο στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση όσο και στο πανεπιστήμιο, σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου. Επίσης, υποχωρούν και όλες οι ανθρωπιστικές και οι κοινωνικές επιστήμες, καθώς οι χώρες αναζητούν το βραχυπρόθεσμο κέρδος καλλιεργώντας χρήσιμες και εφαρμόσιμες ικανότητες προσαρμοσμένες σε αυτόν τον στόχο. Αν υπερισχύσει αυτή η τάση, πολλές χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο σύντομα θα παράγουν γενιές χρήσιμων μηχανών, υπάκουων και τεχνικά εξειδικευμένων, αντί για ολοκληρωμένους πολίτες, ικανούς να αμφισβητούν, να συλλογίζονται μόνοι τους, να αντιλαμβάνονται την έννοια του κόπου και των επιτευγμάτων των άλλων.

§3 Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, τα προβλήματα που έχουμε να επιλύσουμε -είτε είναι οικονομικά είτε οικολογικά είτε θρησκευτικά ή πολιτικά-είναι πλανητικής κλίμακας. Κανείς μας δεν ξεφεύγει από αυτή την παγκόσμια αλληλεξάρτηση. Επομένως, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια όλου του κόσμου έχουν ένα τεράστιο και επείγον έργο: να καλλιεργήσουν στους φοιτητές την ικανότητα να θεωρούν τον εαυτό τους μέλος ενός ετερογενούς κόσμου και να έχουν μια κάποια αντίληψη της Ιστορίας και του χαρακτήρα των διαφορετικών ομάδων που τον κατοικούν.

§4 Οι πολίτες του κόσμου χρειάζονται μια γενική μόρφωση. Ασφαλώς χρειάζονται και πολλές πρακτικές γνώσεις που οι φοιτητές μπορούν να αποκτήσουν χωρίς να εκπαιδευτούν στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Ωστόσο, για να γίνεις υπεύθυνος πολίτης, χρειάζεσαι κάτι άλλο: την ικανότητα να αξιολογείς τις ιστορικές αποδείξεις, τον χειρισμό των οικονομικών αρχών και την εξάσκηση του κριτικού σου πνεύματος. Να μπορείς να συγκρίνεις διαφορετικές απόψεις της κοινωνικής δικαιοσύνης, να μιλάς τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα, να μπορείς να αξιολογείς την πολυπλοκότητα των μεγάλων θρησκειών του κόσμου. Το να έχεις μια δομημένη σκέψη πάνω σε ένα ευρύ φάσμα πολιτισμών, ομάδων κι εθνών και στην ιστορία των αλληλεπιδράσεών τους επιτρέπει στις δημοκρατίες να προσεγγίσουν με υπεύθυνο τρόπο τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα.

§5 Ο Σωκράτης, που θεωρούσε πως αν δεν ερευνάς τη ζωή σου, δεν αξίζει να τη ζεις, ζούσε σε μια κοινωνία που αγαπούσε τις έντονες συζητήσεις, εξέταζε κάθε επιχειρηματολογία και πλήρωσε με τη ζωή του την εμμονή του στο ιδανικό της κριτικής σκέψης. Σήμερα το παράδειγμά του βρίσκεται στο κέντρο της θεωρίας και της πρακτικής της εκπαίδευσης του πολιτισμού στη δυτική παράδοση. Αν θεωρούμε απαραίτητο όλοι οι φοιτητές να διδάσκονται μια σειρά γενικών μαθημάτων που έχουν σχέση με τις επιστήμες του ανθρώπου, είναι, γιατί πιστεύουμε πως αυτά τα μαθήματα θα τους δώσουν τα εργαλεία να σκέπτονται και να επιχειρηματολογούν οι ίδιοι, αντί να αποδέχονται απλώς την παράδοση και την εξουσία και γιατί θεωρούμε πως αυτή η ικανότητα ορθολογισμού είναι σημαντική σε κάθε δημοκρατική κοινωνία.

(άρθρο της Αμερικανίδας φιλοσόφου Martha Nussbaum, ελαφρώς διασκευασμένο)

ΙΙ. ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Ο αποκλεισμός της φαντασίας

Δύο βίντεο τα οποία κυκλοφορούν τελευταία στο Διαδίκτυο από παλαιότερες ομιλίες του Βρετανού συγγραφέα και συμβούλου εκπαίδευσης σερ Κεν Ρόμπινσον σε συναντήσεις της TEDxAcademy εικονογραφούν, με εξαιρετικά ζωντανό, πραγματικά αξιομνημόνευτο τρόπο, το πνεύμα των καιρών μπροστά στο παγκόσμιο αδιέξοδο.

Ο Ρόμπινσον ξεκινάει από την εκπαίδευση, βασικό πυλώνα του ανθρώπινου εποικοδομήματος, «γιατί μας πηγαίνει σ’ αυτό που δεν γνωρίζουμε» και καταλήγει στον πυρήνα της σημερινής οικονομικής και πολιτισμικής κρίσης. Το σχολείο, ισχυρίζεται, σκοτώνει τη δημιουργικότητα, δηλαδή, την ικανότητα να έχει κανείς πρωτότυπες ιδέες, γιατί δεν επιτρέπει τα λάθη και γιατί ιεραρχεί τα μαθήματα με βάση συγκεκριμένη αντίληψη για τη χρησιμότητά τους στην επαγγελματική ζωή. Απομονώνει το παιδί από τα ταλέντα του, ποδοπατεί το δώρο της φαντασίας. Αναγνωρίζει μόνο δύο είδη ευφυΐας, τη γλωσσική και τη λογικο-μαθηματική, περιθωριοποιώντας τα υπόλοιπα (κιναισθητική, μουσική, οπτική, διαπροσωπική κ.ά.). Και μόνο ένα δρόμο επιτυχίας, μέσα από τη βαθμοθηρία, τη χρηματολατρία, τη φιλαυτία, τον ανταγωνισμό, τον ατομισμό, τη χρησιμοθηρία. Ο ακαδημαϊκός πληθωρισμός απαξιώνει τον σχολικό μόχθο. Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι μια μακρά διαδικασία εισαγωγής στο πανεπιστήμιο. Όλο το σύστημα είναι δομημένο λάθος, είπε. Φαίνεται καθαρά στον τομέα της οικολογίας. Το σχολείο έχει σμιλέψει τα μυαλά μας με τον τρόπο που σμιλεύουμε τη γη: για μια συγκεκριμένη χρήση. Δεν πρόκειται να μας χρησιμεύσει στο μέλλον! Θα πρέπει να αναθεωρήσουμε όσα γνωρίζουμε για τις ανθρώπινες δυνατότητες. Να ξεθάψουμε θαμμένες ικανότητες, να αξιοποιήσουμε ταλέντα. Να ξεφύγουμε από την τυραννία της κοινής λογικής, από την πεπατημένη των δεδομένων καταστάσεων. Να ξανασκεφτούμε το πώς εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας. Ο κόσμος μας οδηγείται σε τέλμα.

Άρθρο της Τασούλας Καραϊσκακη, Εφ. Καθημερινή  (απόσπασμα)

ΙΙΙ. ΚΕΙΜΕΝΟ 3

EIΣΑΓΩΓΗ: Το ποίημα “Τα σκολειά χτίστε” δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Νουμάς”, το 1910. Την περίοδο αυτή ο Ελευθέριος Βενιζέλος ενδιαφέρεται για την πρόοδο της παιδείας. Το 1910 ιδρύεται και ο εκπαιδευτικός όμιλος, από τους κόλπους του οποίου θα προέλθει το 1917 η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που εισήγαγε τη δημοτική στην εκπαίδευση. Ο Παλαμάς είναι υποστηρικτής του δημοτικισμού. Οραματίζεται μια πνευματική αναγέννηση.

Τα σκολειά χτίστε (απόσπασμα)

[…]

Λιτά χτίστε τα, απλόχωρα, μεγάλα,

γερά θεμελιωμένα, από της χώρας

ακάθαρτης, πoλύβοης, αρρωστιάρας

μακριά μακριά τ’ ανήλιαγα σοκάκια,

τα σκολειά χτίστε!

Και τα πορτοπαράθυρα των τοίχων

περίσσια ανοίχτε, νάρχεται ο κυρ Ήλιος,

διαφεντευτής, να χύνεται, να φεύγει,

ονειρεμένο πίσω του αργοσέρνοντας

το φεγγάρι.

Γιομίζοντάς τα να τα ζωντανεύουν

μαϊστράλια και βοριάδες και μελτέμια

με τους κελαϊδισμούς και με τους μόσκους•

κι ο δάσκαλος, ποιητής και τα βιβλία

να είναι σαν κρίνα.

Του τραγουδιού τη γλώσσα αντιλαλώντας,

και τα βιβλία σαν τα τραγούδια να είναι!

Στη γη της ομορφιάς, αρματωμένη

την Επιστήμη, η Ομορφιά, χαρά της!

αρχή σοφίας!

[…]

Όπου απλωσιά, όπου ψήλωμα, όπου υγεία,

στα πέλαα ν’ αγναντεύουν τα καράβια

και τους αϊτούς να λαχταράν και τ’ άστρα

στα ουράνια πλάτια.

[…]

Κωστής Παλαμάς, Η Πολιτεία και η Μοναξιά

*μόσκος = α) Μόσχος, αρωματική ουσία (σε υγρή ή στερεή κατάσταση)

β) (συνεκδ.) ευωδιά

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α

Να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για το περιεχόμενο των παραγράφων 3 και 4 του Κειμένου 1, σε 60 περίπου λέξεις.

(Μονάδες 10)

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1ο

Ποιον τρόπο πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1; Να απαντήσετε τεκμηριωμένα χρησιμοποιώντας στοιχεία του κειμένου.

(Μονάδες 15)

Ερώτημα 2ο

Με ποιον τρόπο η χρήση της γλώσσας  υπηρετεί το προτρεπτικό ύφος και την πρόθεση του συγγραφέα του Κειμένου 3; Να απαντήσετε τεκμηριωμένα με βάση τους κειμενικούς δείκτες.

(Μονάδες 15)

Ερώτημα 3ο

α) Με το ποίημα του “Τα σκολειά χτίστε” ο Κ. Παλαμάς εκφράζει  το όραμά του. Ποιο κατά τη γνώμη σας είναι το όραμα αυτό;  Να απαντήσετε σε 100 έως 150  λέξεις. [μονάδες 10]

β) υπερισχύσει,  ικανότητα, σημαντική, παγκόσμιο, χρησιμοθηρία: Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου 1 και 2.[μονάδες 5]

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Γ

Συγκρίνοντας τα Κείμενα 2 και 3 ποια συμπεράσματα θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε σχετικά με τα προβλήματα της Εκπαίδευσης και το όραμα για ένα καλύτερο σχολείο;

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Δ

Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί  στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου σας να αναπτύξετε τις απόψεις σας για τα προσόντα με τα οποία η παιδεία εφοδιάζει στους νέους. [300-400 περίπου λέξεις]

(Μονάδες 30).

Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ.

Θέμα Α.

Ο συγγραφέας θεωρεί ότι πλέον η παιδεία θα πρέπει να αποκτήσει έναν οικουμενικό χαρακτήρα και προσανατολισμό. Άρα λοιπόν  πιστεύει ότι το σύνολο των σημερινών προβλημάτων που απασχολούν τον άνθρωπο θα πρέπει να εξετασθούν υπό ένα παγκόσμιο πρίσμα. Συνέπεια αυτού θα είναι το γεγονός ότι οι σπουδαστές θα αξιολογούν τους εαυτούς τους ως μέλη ενός ευρυτέρου και ετεροκλήτου κόσμου.Συνεχίζοντας  ο γράφων υποστηρίζει ότι η γνώση πλέον καθίσταται περισσότερο κριτική μιάς και ο νέος θα πρέπει να συγκρίνει αξιολογικά διάφορες ιστορικές περιόδους,κουλτούρες και πνευματικές τάσεις.

Θέμα Β:

1.

Ουσιαστικά οι τρόποι πειθούς οι οποίοι χρησιμοποιούνται από το συγγραφέα είναι 2(δύο).

1.Έχουμε επίκληση στην αυθεντία μιάς και γίνεται αναφορά στο Σωκράτη και στο έξοχο βιωματικό παράδειγμά του το οποίο επηρέασε γενεές ανθρώπων.

2.Υπάρχει όμως και επίκληση στη λογική μέσα από τον υποθετικό συλλογισμό : «αν θεωρούμε…σε κάθε δημοκρατική κοινωνία». Μέσα από αυτό το συλλογισμό αναπτύσσεται το έξοχο επιχείρημα ότι πρώτα οι άνθρωποι προσπαθούν να δομήσουν το χαρακτήρα τους ως ήθος και μετέπειτα ως γνώση βασιζόμενοι πάντα στο ηθικά συνεπές βίωμα του μεγάλου Αθηναίου σοφού.

2.

Α.Προστακτική: κτίστε,ανοίχτε κ.λ.π. Μέσα από τις προστακτικές ο ποιητής επιτάσσει το άνοιγμα των σχολείων.Το ποίημα χρησιμοποιεί τόσες προστακτικές διότι το άνοιγμα των σχολείων και των ανθρώπων στον ήλιο της γνώσης δεν είναι υπό διαπραγμάτευση αλλά κάτι το αναγκαίον εκ των ων ούκ άνευ.

Β.Η χρήση του β γραμματικού προσώπου  προτρέπει ευθέως και μέσα από ένα κλίμα διαλόγου και αντιπαράθεσης τους ανθρώπους – αναγνώστες να ασχοληθούν σοβαρά με την ουσία της ανθρώπινης εξέλιξης η οποία δεν είναι άλλη παρά η παιδεία.Ο διάλογος από τον Πλάτωνα ειδικά και έπειτα αντιπροσωπεύει ένα δυνατό όπλο πειθούς όποιου θέλει να προτείνει όλα όσα πρέπει να γίνουν όπως εδώ ο ποιητής ο οποίος προτείνει ως άλλος Κοσμάς ο Αιτωλός την αναγκαιότητα της μετάδοσης της παιδείας.

Γ.Το ασύνδετο σχήμα (απλόχερα,μεγάλα,γερά θεμελιωμένα…) προσφέρει μία απλότητα,σαφήνεια και αποφασιστικότητα η οποία τονίζει τον κεντρικό ιστό της ίδρυσης των σχολείων και της ανάπτυξης του πνεύματος κάτι το οποίο δεν χρειάζεται περιζήτητα συντακτικά σχήματα και συνδέσεις.Επίσης οι παρηχήσεις συνδέσμων και ισοσυλλάβων φράσεων( να΄ ρχεται..να χύνεται) επιτείνει και επιβάλλει στον αναγνώστη την πρόθεση του ποιητή να παρομοιάσει τη γνώση με Ήλιο ο οποίος θα πρέπει να φωτίσει κάθε άνθρωπο και σπίτι.

Δ.Η λεξιλογική αντιπαραβολή  και οι παρομοιώσεις ανάμεσα στους πρωταγωνιστές του ποιήματος και σε συμπαντικές παραμέτρους αλλά και θρησκευτικές ιστορίες  προσφέρει έμφαση στην πίστη του ποιητή ότι η παιδεία θα πρέπει να εξαπλωθεί και να αναπτυχθεί.Η παιδεία είναι Ήλιος και τα βιβλία κρίνα (μας θυμίζει την επίσκεψη με κρίνο του αρχαγγέλου στην Παρθένο Μαρία).

3.α.

Το όραμα του Παλαμά αφορά μία εξελικτική, δραστήρια,ζωντανή και γονιμοποιό παιδεία η οποία πρώτα από όλα ως φορέας γνώσης θα επαναφέρει τον ήλιο της αληθείας και της ηθικής προόδου στους ανθρώπους (μακριά τα ανήλιαγα σοκάκια). Το όνειρο του Παλαμά αφορά ένα κόσμο ο οποίος θα φωτίζεται πνευματικά και ηθικά από το διηνεκή ήλιο της παιδείας προκειμένου οι πόλεις και οι άνθρωποι να υπάρχουν στη χαρά της παιδείας και της δημιουργίας αλλά και της προσωπικής εξέλιξης(γιομίζοντάς τα να τα ζωντανεύουν).Στον  κόσμο του Παλαμά ο δάσκαλος δεν είναι ο παθητικός μεταδότης νεκρών γνώσεων αλλά κατά σωκρατικό τρόπο ο ζωντανός και γονιμοποιός μεταφορέας ουσιωδών σκέψεων και πράξεων.Τον ονομάζει ποιητή. Τα βιβλία επίσης δεν χαρακτηρίζονται στον κόσμο του Παλαμά ως κάτι το μηχανικό και ασπόνδυλο αλλά ως κρίνα μεταφέρουν όλη την ομορφιά και τη μαγεία κρυφών και ωραίων γνώσεων. Το όραμα του Παλαμά είναι η παιδεία να συνδεθεί με το ωραίο και το καλό και το όμορφο,τη σοφία και την σωστή επιστήμη (εκ του επίσταμαι=γνωρίζω καλώς και ουσιωδώς κάτι).Εν τέλει ο Παλαμάς οραματίζεται την σώζουσα και ηθικά εξελικτική προς ένα κόσμο καλύτερο παιδεία.

3.β.

Υπερισχύσει : επικρατήσει,κυριαρχήσει.

Ικανότητα : δεξιότητα

Σημαντική : δεσπόζουσα, επικρατούσα.

Παγκόσμιο : οικουμενικό,καθολικό.

Χρησιμοθηρία: ωφελιμισμός, αριβισμός, καιροσκοπισμός.

Θέμα Γ.

Τα δύο κείμενα του Παλαμά και της Καραϊσκάκη έχουν ως κοινή βάση το γεγονός ότι ο ήλιος της φαντασίας  και της προσωπικής εσωτερικής ενατένισης του μαθητή απουσιάζει ως δυναμική και δεξιότητα από το σημερινό σχολείο.Ουσιαστικά απουσιάζει η μαιευτική σωκρατική παιδεία αυτή η οποία συνδέει τον άνθρωπο με το βαθύτερο εαυτό του και τον κόσμο ως δύναμη και ενέργεια ο οποίος περιβάλλει τον άνθρωπο.Η παιδεία μακριά από τον ήλιο της προσωπικής εσωτερικής αφύπνισης έχει καταστή  παθητική,άκαιρη μεταφορά και άσκοπη απόκτηση δεξιοτήτων,μηχανική αναπαραγωγή γνώσεων οι οποίες απλά βοηθούν τον άνθρωπο να επιβιώσει.Ουσιαστικά και ο Παλαμάς και ο Ρόμπινσον προτείνουν να τοποθετηθεί η παιδεία στις γνώριμες πλατωνικές και αριστοτελικές βάσεις.Να προταχθεί ο μαθητής ως εσωτερικότητα και ηθική προσωπικότητα,ως βαθύ εγώ το οποίο σμιλεύεται και ορίζεται μέσα από τη γνώση σε σχέση με τον κόσμο , τους άλλους και το Εγώ. Η γνώση θα πρέπει να αφυπνίζει όλα όσα μέσα του έχει ο άνθρωπος ώστε όταν συνδεθεί με την παρεχόμενη γνώση να αφυπνισθεί το Εγώ του δίδοντας τη δυνατότητα προσωπικής αφύπνισης και ουσιαστικής παιδευτικής εξέλιξης του ανθρώπου.Κάτι το οποίο τελικά βοηθεί την κοινωνία η οποία έχει ανάγκη να στηριχθεί σε εσωτερικά και κοινωνικά μορφωμένους και πεπαιδευμένους ανθρώπους.

Θέμα Δ.

(θα πρέπει να προσεχθεί το γεγονός ότι τα κείμενα προσφέρουν συγκεκριμένες κατευθύνσεις όσον αφορά τα εφόδια που προσφέρει η παιδεία στους νέους και καλό είναι να τις επισημάνουμε στην έκθεσή μας).

Η ωφέλεια της Παιδείας.

Αναμφίβολα η παιδεία ως μεταφορέας της γνώσης προικίζει τους νέους με όλα εκείνα τα αναγκαία εφόδια τα οποία κρίνονται ως απαραίτητα για την προσωπική και κοινωνική επιτυχία των νέων ανθρώπων. Θα πρέπει όμως να προσεχθεί ώστε η παιδεία να προσεγγίζει και να μεταδίδει πραγματικά εκείνες τις ικανότητες οι οποίες ολόπλευρα και όχι μερικώς ωριμάζουν και εξελίσσουν το νέο άνθρωπο.Από αυτή την άποψη θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι υπάρχουν συγκεκριμένες χρήσιμες δεξιότητες  και εφόδια τα οποία βοηθούν στην σφαιρική και καθολική ανάπτυξη του εφήβου.

Κατ΄αρχάς η παιδεία συνδέει το νέο άνθρωπο με τον κόσμο και τη φύση,μεγέθη τα οποία ο νέος άνθρωπος μαθαίνει να τα αντιμετωπίζει όχι ως νεκρά όντα και απλούς παρόχους ύλης και αγαθών αλλά ως ζωντανούς οργανισμούς οι οποίοι προσφέρουν δύναμη και ενέργεια στους ανθρώπους. Ο νέος άνθρωπος μέσα από την παιδεία μαθαίνει το σεβασμό στη φύση και στις ισορροπίες οι οποίες ανάμεσα στον άνθρωπο και τον κόσμο είναι απαραίτητες για μία υγιή και ευδαίμονα ζωή.

Μέσα από αυτή τη σύνδεσή του με τη φύση ο έφηβος διά της παιδείας μαθαίνει να βλέπει τον κόσμο και τους ανθρώπους ως κάτι το ολικό και οικουμενικό. Διδάσκεται να εκτιμά την κοινωνία ως ένα παγκόσμιο σύνολο ανθρώπων οι οποίοι μπορούν να ενωθούν κάτω από κοινούς νόμους και αγαθά τα οποία θα επιφυλάξουν ένα καλύτερο μέλλον σε όλους.

Υπό αυτές τις προοπτικές ο νέος άνθρωπος μέσα από την παιδεία λαμβάνει το σεβασμό σε αρχές και αξίες οι οποίες διατυμπάνισαν το σεβασμό στους άλλους και στην καλή ζωή με ανθρώπους άξιους και φωτισμένους,με λίγα λόγια ο νέος άνθρωπος σέβεται τη δημοκρατία και την ελευθερία της έκφρασης και της  άποψης.Πλάθει έναν ηθικό εαυτό διότι στην πράξη ζεί και κινείται με τέτοιες αξίες οι οποίες θα μπορούσαν να καταστούν καθολικοί νόμοι όπως έλεγε και ο Κάντ.

Εν κατακλείδι η παιδεία ξυπνά στον άνθρωπο τις συνδέσεις του με τη φύση,τον κόσμο και τις αιώνιες αρχές σεβασμού  προς ό,τι κοινό συνδέει τους ανθρώπους.Ο έφηβος μέσα από την παιδεία κατανοεί ότι ζεί με τους άλλους σε ένα κοινό σπίτι μέσα στο οποίο όλοι μπορούν και πρέπει να φέρονται ώριμα και σοβαρά.Διότι μόνον με αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος και ο κόσμος θα οδηγήσουν στην κοινή ευτυχία.

Οι απαντήσεις  εγράφησαν από το φιλόλογο Βασίλειο Μακρυπούλια.