Iστορία Β΄Γυμνασίου. Σχέδιο μαθήματος: Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων.

1.Από τις αρχές του 8^ου έως τα μέσα του 9^ου αι.το Βυζάντιο συγκλονίσθηκε από τη διαμάχη της Εικονομαχίας.

2.Ορισμός: Η Εικονομαχία είναι η έριδα γύρω από το ζήτημα εάν είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις της εκκλησίας η λατρεία των εικόνων.

3.Οι πρωτεργάτες : Λέων  ο Γ΄και Κωνσταντίνος ο Ε΄είχαν επηρεασθεί:

                                    1.προσωκρατική Ελληνική φιλοσοφία

                                    2.ιουδαϊκή θρησκεία (και οι δύο αυτές πηγές επίστευαν ότι ο θεός είναι πνεύμα το οποίο δεν μπορεί να προσωποποιηθεί).

  4.Άλλα αίτια:          3.οι αγρότες των περιοχών που συνόρευαν με τη Μικρά Ασία πίστευαν στην μη εικονικότητα του θεού και οι αυτοκράτορες τους χρειάζονταν για την ασφάλεια των συνόρων.

                                    4.υπήρχαν πολλές δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις γύρω από τη λατρεία των εικόνων τις οποίες οι αυτοκράτορες ήθελαν να εξαλείψουν.

                                    5.ήθελαν να περιορίσουν την επιρροή των μοναχών.

                                     6.η πίστη ότι όλα αυτά που συνέβαιναν με τις εικόνες είχαν συνέπεια την οργή του θεού και την ήττα των βυζαντινών στα πεδία των μαχών.

ΦΑΣΕΙΣ:

1^η: 726-787 = άρχισε με την απομάκρυνση της εικόνας του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη.
                           Το 730 εκδόθηκε το εικονομαχικό αυτοκρατορικό διάταγμα.
                           Οι εικονόφιλοι τιμωρήθηκαν με εξορίες και φυλακίσεις και δημεύσεις περιουσιών.
                           Ο Κωνσταντίνος Ε κατεδίωξε τους μοναχούς και κατέστρεψε τις μονές οι οποίες ήταν προπύργιο της εικονολατρείας.
(Ο Λαός της Κωνσταντινούπολης αντέδρασε στην απομάκρυνση  της εικόνας του Χριστού με διαμαρτυρίες.Υπερασπιστής των εικονολατρών ήταν ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός).

                         Τελείωσε με την Ζ΄Οικουμενική Σύνοδο  (Ειρήνη η Αθηναία) η οποία διατύπωσε την άποψη ότι στις εικόνες απλά αποτίουμε τιμητική προσκύνηση και τίποτε παραπάνω.

2^η:  (815-843) =‘Αρχισε με τον Λέοντα Ε τον Αρμένιο ο οποίος θεώρησε ότι λόγω της εικονομαχίας οι Βυζαντινοί ηττώνται στα πεδία των μαχών.

                            Τελείωσε με τη Θεοδώρα η οποία στη σύνοδο του 843 οριστικά αποκατέστησε και αναστήλωσε τις εικόνες.

5.Σημασία της εικονομαχίας:

    1.Νίκη της Ελληνικής πνευματικής παράδοσης η οποία σε κάποιες φάσεις της αποτύπωσε την εικονική δυνατότητα του θεού (ειδικά μέσα από το Ομηρικό δωδεκάθεο).

   2.Τερματίστηκαν οι θρησκευτικές έριδες και άρχισε μία εποικοδομητική συνεργασία κράτους και εκκλησίας.

   3.Τα μοναστήρια πολλαπλασιάσθηκαν αν και σταμάτησαν οι υπερβολές γύρω από τις εικόνες.
   4.Η εκκλησία αφοσιώθηκε στο ιεραποστολικό  της έργο.
   5.Περιορίσθηκαν οι υπερβολές στη λατρεία των εικόνων και των λειψάνων.

  6.Συνέπειες της Εικονομαχίας.

    1. Η Εικονομαχία δίχασε το Βυζαντινό λαό.

    2.Η εκκλησία της Ρώμης δυσαρεστημένη από την εικονομαχική στάση των βυζαντινών αυτοκρατόρων στράφηκε προς τους Φράγκους ηγεμόνες.

    3.Καταστράφηκαν από τους εικονομάχους πολλά αξιόλογα έργα τέχνης τα οποία απεικόνιζαν τα πρόσωπα του Ιησού,Παναγίας και λοιπών προσώπων της Ορθοδόξου πίστεως.

     4.Μετά την επικράτηση της εικονολατρικής μερίδας καταστράφηκαν πολλά έργα των εικονομάχων (σπουδαία συγγραφικά έργα).

Παράρτημα:(Ασκήσεις).

Αποσπάσματα Ελλήνων φιλοσόφων κατά της εικονικότητας του θεού:

Ηράκλειτος: ο θεός είναι ημέρα νύχτα, χειμώνας καλοκαίρι, πόλεμος ειρήνη, κόρος λιμός.

Πλάτων:  Ο Περί Φύσεως διάλογος στον «Τίμαιο» αποτελεί ύμνο του έμψυχου, θεϊκού κόσμου. Ο ορατός και νοητός κόσμος έχει την αρχή του στο ανώτερο, αληθινό, αμετάβλητο Είναι. Ο Πλάτωνας τον παρουσιάζει να έχει δημιουργηθεί από ένα «τεχνίτη» δημιουργό. Αυτός ο θεός για το δημιούργημα του έλαβε υπ΄όψη του το νοητό ζώον, τον κόσμο των ιδεών. Ο κόσμος είναι ένας θεός με τη μορφή της τέλειας σφαίρας, που έγινε σύμφωνα με τη θέληση του δημιουργού .

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.