Έκφραση-Έκθεση Γ΄Λυκείου. Κριτήριο Αξιολόγησης (με ενδεικτικές απαντήσεις).

Α΄Κείμενο:

Επιστολή του Αϊνστάιν προς το Φρόϋντ:

                                                                          Πότσνταμ, 30 Ιουλίου, 1932.

Αγαπητέ κύριε Φρόϋντ:

Η πρόταση που μου έγινε από την κοινωνία των Εθνών και από το διεθνές ινστιτούτο πνευματικής συνεργασίας του Παρισιού,να καλέσω  δηλαδή ένα πρόσωπο της αρεσκείας μου σε μία ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων,  με θέμα ένα οποιοδήποτε πρόβλημα από μένα διαλεγμένο, μου προσφέρει την καλοδεχούμενη ευκαιρία να συνομιλήσω μαζί σας, αντιμετωπίζοντας μία ερώτηση, η οποία φαίνεται στη σημερινή κατάσταση του κόσμου ,η πιο επείγουσα από όλες όσες αντιμετωπίζει ο πολιτισμός. Η ερώτηση είναι : Υπάρχει ένας τρόπος για να ελευθερωθούν οι άνθρωποι από το κακό πεπρωμένο του πολέμου;

Τώρα πιά είναι γνωστό ότι με την πρόοδο της της σύγχρονης επιστήμης η απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για τον πολιτισμό που ξέρουμε, και όμως , παρ΄όλη την καλή  θέληση που υπάρχει , καμμία προσπάθεια λύσης δεν έχει οδηγήσει σε κάτι το συγκεκριμένο. Μία και δεν έχω εθνικιστικές προκαταλήψεις , βλέπω  προσωρινά έναν απλό τρόπο να αντιμετωπισθεί η εξωτερική , δηλαδή η οργανωτική άποψη του προβλήματος : τα κράτη θα δημιουργήσουν μία  δικαστική και νομοθετική εξουσία , αρμοδιότητα της οποίας θα είναι να αντιμετωπίζει όλες τις συγκρούσεις που θα δημιουργούνται μεταξύ τους.

Σήμερα όμως απέχουμε πάρα πολύ από το να διαθέτουμε μία υπερκρατική οργάνωση , μία οργάνωση υπερεθνική που θα  μπορεί να εκδίδει αποφάσεις και να επιβάλει με τη βία την εκτέλεση των αποφάσεων αυτών. Έτσι λοιπόν φθάνω στο πρώτο αξίωμά μου: η επιδίωξη της διεθνούς ασφαλείας συνεπάγεται ότι  το κάθε κράτος θα πρέπει να απαρνηθεί μέσα σε ορισμένα  όρια την ελευθερία των ενεργειών του , δηλαδή την κυριαρχία του,  είναι φανερό πέρα από κάθε αμφιβολία , ότι δεν  υπάρχει άλλος δρόμος να πετύχουμε μία μέτρια ασφάλεια.

Η αποτυχία των προσπαθείων που έγιναν τα τελευταία δέκα χρόνια προς την κατεύθυνση αυτή, μας οδηγεί στο συμπέρασμα , χωρίς ούτε σκιά αμφιβολίας , ότι εδώ ενεργούν ισχυροί ψυχολογικοί παράγοντες , οι οποίοι παραλύουν τις προσπάθειες. Μερικοί από τους παράγοντες αυτούς είναι οφθαλμοφανείς. Η δίψα της εξουσίας της άρχουσας τάξης βρίσκεται σε κάθε κράτος σε αντίθεση με τον  οποιοδήποτε περιορισμό της εθνικής  κυριαρχίας. Η μεγάλη αυτή επιθυμία για πολιτική εξουσία συμφωνεί με τις φιλοδοξίες εκείνων που αναζητούν μόνοι χρηματικά και οικονομικά οφέλη. Σκέφτομαι ίσως την μικρή αλλά αποφασιστική εκείνη ομάδα που με δραστηριότητα σε κάθε κράτος και αδιαφορώντας για ότιδήποτε βλέπει στον πόλεμο , δηλαδή στην κατασκευή και στην πώληση των όπλων, μόνο μία ευκαιρία εξυπηρετήσεως των προσωπικών συμφερόντων και της προσωρινής δύναμης. Είναι δυνατόν η μειοψηφία  αυτή  να υποτάσσει στις επιθυμίες της τη λαϊκή μάζα η οποία από τον πόλεμο θα έχει μόνο  βάσανα και ζημίες; Μία εύκολη απάντηση θα ήταν ότι η μειοψηφία εκείνων που κάθε φορά βρίσκονται στην εξουσία έχει στα χέρια της τα σχολεία και τον τύπο και επί πλέον τις θρησκευτικές οργανώσεις.  Αυτό της επιτρέπει να οργανώνει και να κατευθύνει τα αισθήματα των μαζών μετατρέποντάς τα σε όργανα της πολιτικής της.

Ούτε όμως η απάντηση αυτή δίνει μία ολοκληρωτική λύση και ταυτόχρονα προκαλεί την επόμενη ερώτηση. Πώς είναι δυνατόν η μάζα να εγκαταλείπει τον εαυτό της στα μέσα που αναφέραμε πιο πάνω , να γίνεται έξαλλη και να οδηγείται στην καταστροφή; Είναι δυνατόν να δώσουμε μία απάντηση;Επειδή ο άνθρωπος έχει μέσα του την τάση για μίσος και για καταστροφή. Σε ομαλούς καιρούς το πάθος του αυτό μένει κρυμμένο και ξεπροβάλλει μόνον σε εξαιρετικές περιστάσεις. Είναι όμως αρκετά εύκολο να το ερεθίσουμε και να το ανεβάσουμε στο ύψος μιας συλλογικής  ψύχωσης;

Φθάνουμε έτσι στην τελευταία ερώτηση.  Είναι δυνατόν να κατευθύνουμε την ψυχολογική  ανάπτυξη των ανθρώπων έτσι που να γίνουν ικανοί  για αντίσταση στην ψύχωση του μίσους και της καταστροφής; Στο σημείο αυτό δεν σκέφτομαι μόνον τις ακαλλιέργητες μάζες.  Η πείρα μας διδάσκει ότι ευκολότερα η λεγομένη «διανόηση» υποχωρεί στις καταστρεπτικές αυτές προτροπές , επειδή ο διανοούμενος δεν έχει άμεση επαφή με την χοντροφτιαγμένη πραγματικότητα , αλλά τη ζωή στην ευκολότερη και συνοπτική μορφή της, στην μορφή της τυπωμένης σελίδας.

Καταλήγοντας. Μίλησα μέχρι τώρα μόνο για πολέμους ανάμεσα σε κράτη , δηλαδή για διεθνείς συγκρούσεις. Έχω όμως απόλυτη συναίσθηση του γεγονότος ότι το  επιθετικό ένστικτο ενεργεί και με άλλες μορφές και σε άλλες περιπτώσεις.  Σκέφτομαι τους εμφυλίους πολέμους που κάποτε οφείλονταν στο θρησκευτικό φανατισμό και σήμερα σε κοινωνικούς παράγοντες ή ακόμα και στην καταπίεση διαφόρων μειονοτήτων.

Ξέρω ότι στα γραπτά σας μπορούμε να βρούμε άμεσες ή έμμεσες απαντήσεις σε όλα τα ερωτηματικά που μας δημιουργεί αυτό το πρόβλημα το οποίο είναι ταυτόχρονα επείγον και αναπόφευκτο , θα ήταν λοιπόν πάρα πολύ χρήσιμο για όλους εμάς εάν εσείς ασχολιόσασταν με το πρόβλημα της παγκόσμιας ειρήνης σύμφωνα με το πνεύμα των προσφάτων ανακαλύψεών σας , επειδή κάτι τέτοιο θα μπορούσε να μας δείξει το δρόμο για καινούργιους και αξιόλογους τρόπους ενεργειών.

                                                                                                                    Με πολλή εγκαρδιότητα

                                                                                                                          Άλμπερτ Αϊνστάϊν.

Παρατηρήσεις.

Α) Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις).

Β1) Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με την ένδειξη Σωστό ή  Λάθος (Σ ή Λ).

1)      Η συγκρότηση διεθνών δικαστικών οργάνων για την  αντιμετώπιση των συγκρούσεων είναι μία εφικτή και αποτελεσματική λύση.

2)      Οι ηγέτες μέσω της προπαγάνδας ετεροκατευθύνουν και χειραγωγούν το λαό.

3)      Η υπέρμετρη φιλοδοξία για εξουσία παρακωλύει τις προσπάθειες για ειρήνευση.

4)      Τα βίαια ένστικτα των ανθρώπων εκδηλώνονται με ρατσιστικές συμπεριφορές.

5)      Οι διανοούμενοι έχουν άμεση επαφή με τα προβλήματα της  καθημερινής ζωής.

Β2) Να εξετάσετε τον τρόπο συνοχής ανάμεσα στις τρείς πρώτες παραγράφους του κειμένου.

Β3) Να δικαιολογήσετε τη χρήση της άνω και κάτω τελείας στο χωρίο : «Μία και δεν έχω….μεταξύ τους» (2^η παράγραφος).

Β4) Να γράψετε τα χαρακτηριστικά της επιστολής που εντοπίζετε στο κείμενο.

Β5) Να γράψετε συνώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου :

Πεπρωμένο , αρμοδιότητα, οφθαλμοφανείς, καταστροφή, συνοπτική.

Γ) Σε  μία ημερίδα στο πνευματικό κέντρο του δήμου σας με θέμα : «Ευρώπη και Ειρήνη» αναλαμβάνετε ως εκπρόσωπος του σχολείου σας να εκφωνήσετε μία ομιλία . Αφού παρουσιάσετε τις επιπτώσεις του πολέμου να αναφερθείτε στους τρόπους με τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να αποτελέσει ουσιαστικό παράγοντα παγίωσης της παγκόσμιας ειρήνης (500-600 λέξεις).

Ενδεικτικές απαντήσεις.

Α) Το κείμενο αφορά μία επιστολή του Αϊνστάιν προς το Φρόϋντ στην οποία εκθέτει τους προβληματισμούς του για τα αίτια του πολέμου και τους τρόπους αντίστασης. Αρχικά επισημαίνει ότι παρά τις προσδοκίες που καλλιέργησε η ανάπτυξη της επιστήμης το πρόβλημα παραμένει άλυτο. Ενδεδειγμένη λύση θα ήταν  η συγκρότηση εξουσιαστικού φορέα περιστολής των συγκρούσεων γεγονός το οποίο απέχει από την πραγματικότητα, στην οποία με την υποχώρηση των κυριαρχικών τάσεων κάθε έθνους θα μπορούσε εν μέρει να διασφαλισθεί η ειρήνη.  Προσθέτει ότι μία μειοψηφία πολιτών που ελέγχει τους φορείς γνώσης ,πληροφόρησης και τα κέντρα εξουσίας χειραγωγεί το λαό για την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων της , ενώ οι τάσεις εκδικητικότητας της ανθρώπινης φύσης οδηγούν και αυτές σε μαζικό φανατισμό. Ολοκληρώνοντας την επιστολή του επισημαίνει τις διάφορες μορφές πολέμου , την αποστασιοποίηση των διανοουμένων από το πρόβλημα και την ανάγκη συμβολής τους στην αντιμετώπισή του.

Β1) α) Λάθος

       Β) Σωστό

      Γ) Σωστό

       Δ) Σωστό

       Ε) Λάθος.

Β2) Η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη  και δεύτερη παράγραφο επιτυγχάνεται με τη διατύπωση ερώτησης – απάντησης καθώς και με τη διαρθρωτική φράση «τώρα πιά» που δηλώνει χρονική σχέση.  Η συνοχή ανάμεσα στη δεύτερη και Τρίτη παράγραφο επιτυγχάνεται με τη διαρθρωτική φράση  «σήμερα όμως « που δείχνει την αντίθεση ανάμεσα στην τωρινή χρονική στιγμή και σε προηγούμενες πρωτοβουλίες.

Β3) Η χρήση  άνω και κάτω τελείας συμβαίνει από το συγγραφέα προκειμένου αυτός να δικαιολογήσει και να επεξηγήσει τον τρόπο επίλυσης του προβλήματος του πολέμου που ανέφερε στην παραπάνω φράση.

Β4) Ο επιστολογράφος αναγράφει τόπο και ημερομηνία (Πότσνταμ, 30 Ιουλίου, 1932) , προσφώνηση (Αγαπητέ , κύριε Φρόϋντ) και αποφώνηση (Με πολλή εγκαρδιότητα, δικό σας,   Άλμπερτ Αϊνστάϊν). Σε κάποια σημεία του κειμένου το ύφος γίνεται οικείο με τη χρήση α΄προσώπου ( Μου προσφέρει την καλοδεχούμενη ευκαιρία να συνομιλήσω μαζί σας). Παράλληλα η χρήση β΄ρηματικού προσώπου (αν εσείς ασχολιούσασταν….αποκαλύψεών σας) καθώς και η διατύπωση ερωτήσεων (είναι όμως…ψύχωσης; Υπάρχει ένας τρόπος…πολέμου;) δίνουν στο κείμενο αμεσότητα και ζωντάνια και παραστατικότητα και το ύφος συνομιλίας. Εμφανής είναι η εξομολογητική διάθεση του γράφοντος σε κάποια χωρία (μία και δεν έχω εθνικιστικές προκαταλήψεις…. Αντιμετωπισθεί. Έχω όμως απόλυτη συναίσθηση ….περιπτώσεις).

Β5 ) πεπρωμένο:              μοίρα/ ειμαρμένη

        Αρμοδιότητα:            ευθύνη/ καθήκον

        Οφθαλμοφανείς:      φανερές/ορατές

       Καταστροφή         :      διάλυση/ξεριζωμός

       Συνοπτική:                    περιληπτική/ σύντομη.

Γ) Παραγωγή λόγου.

Κυρίες και Κύριοι.

Πρόλογος.

Αξιοποιώντας την ευκαιρία που μου δίνετε , θα ήθελα και εγώ ως εκπρόσωπος του σχολείου μου να διατυπώσω κάποιους προβληματισμούς σχετικά με τις καταστροφικές διαστάσεις  του πολέμου και το ρόλο της ευρωπαϊκής κοινότητας σε αυτό το μείζονος σημασίας θέμα. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται ως εποχή των εντόνων αντιφάσεων. Ο κόσμος ενοποιήθηκε μέσα από τον εκμηδενισμό των αποστάσεων, την προσέγγιση και την επικοινωνία των λαών. Το γεγονός όμως αυτό δεν στάθηκε ικανό να αποτρέψει την τραγωδία και τη θηριωδία των πολέμων οι οποίοι αποτελούν μόνιμη απειλή για το μέλλον της ανθρωπότητας. Είναι λοιπόν ανάγκη να προστατεύσουμε τις επερχόμενες γενεές από αυτή την καταστροφική περιπέτεια κυρίως με τη συμβολή των κρατών και των διεθνών θεσμών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία προήλθε από τη συνειδητοποίηση της ανάγκης για ειρηνική συνύπαρξη των  λαών μετά από την τραγική εμπειρία των δύο παγκοσμίων πολέμων επιβάλλεται να αποτελέσει βασικό παράγοντα σταθεροποίησης της παγκόσμιας ειρήνης.

Κυρίως Μέρος.

Α ζητούμενο.

Συνέπειες πολέμου.

1.Οι μαζικοί θάνατοι ανθρώπων , οι τραυματισμοί ,  οι αναπηρίες και τα πλήγματα, στην υγεία και στη σωματική ακεραιότητα πληθυσμών οδηγούν στην δημογραφική αλλοίωση.

2.Όλες οι παραγωγικές δυνάμεις και υποδομές οι οποίες με κόπο αποκτήθηκαν σε περίοδο ειρήνης καταστρέφονται  ή παραμελούνται με κυριότερο επακόλουθο την εξαθλίωση και την  πείνα.

3.Το φυσικό περιβάλλον καταστρέφεται με τη χρήση υπερσύγχρονων πυρηνικών όπλων και  οι αρνητικές επιδράσεις είναι μακροπρόθεσμες: η μόλυνση αέρα , νερού και εδάφους, είναι τόσο εκτεταμένη ώστε απαιτεί πολύ μακρά περίοδο για να αναστραφεί.

4.Ανυπαρξία πολιτικής οργάνωσης και ομαλότητας , διαφθορά κυβερνήσεων , απουσία κρατικής μέριμνας , αδυναμία εφαρμογής της νομοθεσίας.

5. Η δημοκρατική τάξη και η ασφάλεια καταρρέουν αφού οι συνθήκες που επικρατούν στο κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον ενισχύουν τις τάσεις αυταρχισμού και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

6.Πνευματικός σκοταδισμός , ανάσχεση πνευματικής  προόδου , στασιμότητα στην εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας και ανάκαμψη του πολιτισμού σε όλες τις εκφάνσεις του.

7. Άνθρωποι κατεστραμμένοι ψυχικά μεταφέρουν τις επώδυνες εμπειρίες τους σε  όλη  τους τη ζωή.

8. Στον πόλεμο ο άνθρωπος παραμερίζει τη λογική και την ευαισθησία και ωθείται από το ένστικτο της επιβίωσης και της επιβολής σε παραλογισμό σε πράξεις απίστευτης  ωμότητας και εκδικητικής μανίας. Οι αξίες οι οποίες χαρακτηρίζουν την ειρηνική  ζωή όπως η φιλία και η αλληλεγγύη καταλύονται και τη θέση τους παίρνουν το μίσος και η καχυποψία. Όπως εύστοχα είπε ο Θουκυδίδης « ο πόλεμος είναι δάσκαλος της βίας».

Β΄ζητούμενο : τρόποι διασφάλισης της ειρήνης από την ευρωπαϊκή ένωση.

Να προωθήσει διμερείς ή ευρύτερες συμφωνίες για τον περιορισμό των εξοπλισμών και το σταδιακό αφοπλισμό ξεκινώντας από τα πυρηνικά όπλα.

Να ευνοήσει μία εξισωτική κατανομή του παραγομένου πλούτου με σκοπό τον περιορισμό του χάσματος ανάμεσα στις πτωχές και στις πλούσιες χώρες.

Να καθιερώσει στις διεθνείς σχέσεις αρχές ισοτιμίας και σεβασμού στον πολιτισμό και στις παραδόσεις των άλλων λαών συμβάλλοντας στον περιορισμό του ηγεμονισμού από την πλευρά των ισχυρών.

Να ενισχύσει το κύρος και το ρόλο των διεθνών οργανισμών  με την εξασφάλιση των μέσων που θα τους επιτρέψουν να αναλάβουν και να προωθήσουν αποτελεσματικότερα το δύσκολο έργο της ειρήνευσης.

Αντιμετώπιση των εθνικών διαφορών με διάθεση συνεννόησης και αμοιβαίων  υποχωρήσεων.

Διαμόρφωση κοινής  πολιτικής στο μείζον ζήτημα της ειρήνης ώστε να αυξάνεται η  δύναμη επιρροής της ευρώπης σε διεθνές επίπεδο και να αποτρέπονται οι διχασμοί και οι εσωτερικές συγκρούσεις.

Να διαδραματίσει διαμεσολαβητικό ρόλο για την παγίωση της ειρήνης σε περιοχές που υπάρχουν εστίες πολέμου.

Ο θεσμός της εκπαίδευσης σε κάθε  ευρωπαϊκό κράτος θα πρέπει να έχει ως στόχο τη διαμόρφωση ελεύθερων  και κριτικά σκεπτόμενων πολιτών με πίστη στις αρχές και στις αξίες της δημοκρατίας , της  κοινωνικής δικαιοσύνης και του σεβασμού των δικαιωμάτων.

Επίλογος.

Ο πόλεμος αποτελεί την πιο τραγική ανθρώπινη περιπέτεια, μία απόλυτη καταστροφή για λαούς, είτε βρίσκονται στην πλευρά των νικητών είτε των ηττημένων. Η εξασφάλιση των προϋποθέσεων για την παγκόσμια ειρήνευση αποτελεί υποχρέωση όλων και παρά τις δυσκολίες που παρουσιάζονται για την ευόδωση του έργου αυτού κρίνεται απαραίτητη η  ανάληψη πρωτοβουλιών τόσο από τη διεθνή κοινότητα όσο και από τα κράτη και τους λαούς.

                                                     Σας ευχαριστώ  για την προσοχή σας.