ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Τα εν οίκω... εν δήμω;

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τον τελευταίο καιρό γίνεται πολύς λόγος για την μεγάλη επιτυχία γνωστού τηλεοπτικού σταθμού ο οποίος αποκάλυψε σκάνδαλα – ή έτσι διατείνεται τουλάχιστον – που σχετίζονται με την ιδιωτική ζωή ενός νέου και πολλά υποσχόμενου πολιτικού. Αυτό όμως δεν είναι το μόνο κρούσμα. Και εκείνο που γίνεται πλέον σαφές είναι ότι το φαινόμενο δεν περιορίζεται στα δημόσια πρόσωπα αλλά επεκτείνεται στους αναγνωρίσιμους -κυρίως από τον χώρο του θεάματος – και στους ανθρώπους της διπλανής πόρτας, των οποίων κοινοποιούνται, και μάλιστα με άνεση, προσωπικά και οικογενειακά ζητήματα. Τίθεται, λοιπόν, ζήτημα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και γι' αυτό αποτελεί άμεση ανάγκη ο προσδιορισμός τρόπων προστασίας των νέων.

KΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ Α ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ • Ιδιωτική ζωή σημαίνει μια σειρά δραστηριοτήτων και επιλογών που ο άνθρωπος επιθυμεί και δικαιούται να κρατά μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα των άλλων γιατί μόνο έτσι απολαμβάνει ο ίδιος βασικά αγαθά της ζωής (π.χ. δημιουργία, ξεκούραση, χαλάρωση, ηρεμία, συναισθηματική πληρότητα κ.ά.) • Δικαίωμα είναι οποιαδήποτε λογική και ηθική απαίτηση, που διεκδικεί ο άνθρωπος από τον εαυτό του και κυρίως από το περιβάλλον του. Αναντίρρητα η αποκάλυψη της ιδιωτικής ζωής συνιστά παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων για πολλούς λόγους. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους παρακάτω: •

Το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα είναι νομικά κατοχυρωμένο και συνδέεται άμεσα με την διασφάλιση και προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ενώ θεμελιώνει τη σπουδαιότητα των προσωπικών επιλογών και συνδέεται άμεσα με το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. • Κάθε άνθρωπος δικαιούται να επιλέγει ελεύθερα τους ανθρώπους που θα αποτελούν τον άμεσο περίγυρό του, αυτούς με τους οποίους θα μοιράζεται τις προσωπικές του στιγμές και παράλληλα δικαιούται να αναπτύσσει δράσεις που εκφράζουν την προσωπικότητά του ανεξάρτητα αν τις επιδοκιμάζει και τις επικροτεί το περιβάλλον του – κυρίως το κοινωνικό – το οποίο συχνά εμφανίζεται συντηρητικό και απροετοίμαστο να αποδεχθεί το διαφορετικό, το ιδιαίτερο και κυρίως το πρωτοποριακό και ανατρεπτικό. • Η αποκάλυψη της ιδιωτικής ζωής αφαιρεί από τον άνθρωπο το προνόμιο να αποφασίζει εκείνος για τον εαυτό του ενώ ανάγει το ευρύ κοινό- που παρακολουθεί με προσήλωση όσα προβάλλουν τα μέσα- σε παρατηρητή, κριτή και συχνά δικαστή των προσώπων που γίνονται αντικείμενο συζήτησης για τις ιδιωτικές του στιγμές. • Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο σύνθετη όταν οι αποκαλύψεις επηρεάζουν άμεσα την οικογενειακή, επαγγελματική και την κοινωνική ζωή των θιγόμενων, αφαιρώντας τους προνόμια ή λειτουργώντας ανασταλτικά για την εξέλιξη και την πρόοδό τους • Το φαινόμενο συνιστά παραβίαση δικαιώματος ακόμα κι όταν η αποκάλυψη φαίνεται να γίνεται με τη συγκατάθεση των πρωταγωνιστών. Όταν δηλαδή οι άνθρωποι αποκαλύπτουν με δική τους πρωτοβουλία ιδιωτικές τους στιγμές (χαρακτηριστικό παράδειγμα οι εκπομπές που προβάλλουν προσωπικές ή οικογενειακές ιστορίες) ή όταν προκαλούν ή διευκολύνουν τη δημοσιοποίησή  τους (χαρακτηριστικό παράδειγμα οι άνθρωποι του θεάματος που επιθυμούν τη δημοσιότητα και προσπαθούν να τη διατηρήσουν με κάθε τρόπο, ακόμη και με την υπερβολική έκθεση της προσωπικής τους ζωής). Στην περίπτωση αυτή η παραβίαση προκύπτει από την εκμετάλλευση, εκ μέρους των επιτήδειων, της πνευματικής αδυναμίας κάποιων ανθρώπων ή της ανασφάλειας και της έλλειψης αυτοεκτίμησης. • Τα μέσα ενημέρωσης εκμεταλλεύονται αφενός τις τεράστιες δυνατότητες που τους παρέχει η τεχνολογία (εύκολη παρακολούθηση και καταγραφή των ιδιωτικών στιγμών από "δημοσιογράφους" χωρίς να γίνονται αντιληπτοί) και αφετέρου την επιθυμία του ανθρώπου για προβολή και δημοσιότητα. Η χρησιμοποίηση δύναμης και η εκμετάλλευσή της συνιστά παραβίαση δικαιωμάτων των ανθρώπων που βρίσκονται σε «αδυναμία». • Έχουν παρατηρηθεί ακραίες αντιδράσεις (εσωστρέφεια, απομόνωση, αυτοκτονίες) από ανθρώπους που υπήρξαν θύματα τέτοιων συμπεριφορών.

Β ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ Πώς μπορεί η οικογένεια να συμβάλει ώστε οι επόμενες γενιές να προστατευτούν από φαινόμενα αποκάλυψης της ιδιωτικής ζωής (να μην κοινοποιούν τη δική τους ζωή και να μην παρασύρονται στην παρακολούθηση της ζωής των άλλων). Η οικογένεια μπορεί και πρέπει να - Προσφέρει στα νεαρά μέλη της ανθρωποκεντρική παιδεία που θα στοχεύει αφενός στην εμφύσηση ανθρωπιστικών αξιών και αφετέρου στη δημιουργία ηθικά ελεύθερων ανθρώπων - Αναπτύξει την αυτοκριτική ως σημαντική διαδικασία στη διαμόρφωση των στόχων και των επιλογών του ανθρώπου - Διαμορφώσει υγιή πρότυπα και να προβάλει ουσιαστικές αξίες ζωής που θα θεμελιώνονται σε ιδανικά, όπως η αξιοπρέπεια, ο αυτοσεβασμός και η αυτοεκτίμηση - Διασφαλίσει συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης που θα προσφέρουν στους νεότερους την ασφάλεια και την επιβεβαίωση που χρειάζονται ώστε να μην την επιζητούν στην ανούσια και επίπλαστη δημοσιότητα και έτσι να αποφεύγεται η έκθεση της ιδιωτικής τους ζωής στα μέσα ενημέρωσης - Ενημερώσει τους νέους, μέσω του διαλόγου, για τους κινδύνους που ελλοχεύουν για την ισορροπία μιας προσωπικότητας από την έκθεση και τον διασυρμό της καθώς και από την εμπλοκή της στην παρακολούθηση της ιδιωτικής ζωής των άλλων. - Αποφεύγει την ενασχόληση με ανάλογα ζητήματα, όχι μόνο στα προβαλλόμενα μηνύματα από τα μέσα ενημέρωσης αλλά και στις γενικότερες δραστηριότητες της κοινωνικής ζωής, επισημαίνοντας τον ανούσιο χαρακτήρα τέτοιων επιλογών.  Πώς μπορεί το σχολείο να συμβάλει ώστε οι επόμενες γενιές να προστατευτούν από φαινόμενα αποκάλυψης της ιδιωτικής ζωής. Το σχολείο επιβάλλεται να συμβάλει στην προστασία των νέων από φαινόμενα αποκάλυψης της ιδιωτικής ζωής με: I. Μαθήματα τα οποία  Θα προωθούν τον διάλογο για την αξία και τη σημασία της ιδιωτικότητας,Ø τη συμβολή της στην ισορροπία της προσωπικότητας. Τέτοια μαθήματα είναι αυτά που αποκαλούμε ανθρωπιστικές επιστήμες, η Κοινωνιολογία, η Φιλοσοφία η Ψυχολογία κ.ά.  Θα καλλιεργούν ουσιαστικές και δημιουργικές δραστηριότητες πουØ σχετίζονται με τις τέχνες και τα γράμματα και δημιουργούν προσωπικά ενδιαφέροντα στον άνθρωπο, αποτρέποντας από ανούσιες συμπεριφορές όπως η άσκοπη έκθεση του ιδιωτικού βίου στο πλαίσιο της επιφανειακής κοινωνικής κριτικής, της αποδοχής και της απαξίωσης  Θα προκαλούν γόνιμες και ουσιαστικές συζητήσεις που με τη σειρά τους θαØ αναδεικνύουν την απαξία δραστηριοτήτων ανούσιων και υποτιμητικών για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. II. Δασκάλους οι οποίοι  Θα αποτελούν πρότυπα παιδαγωγών με τη συμπεριφορά τουςØ  Θα σέβονται τους μαθητές τους και θα δρουν προστατεØυτικά στην περίπτωση που αυτοί γίνονται αντικείμενο διασυρμού και εκμετάλλευσης λόγω των προσωπικών επιλογών τους  Θα συμβάλουν στον εκκοινωνισμό των νέων, καθιστώντας τους μέλη μίαςØ κοινότητας μέσω της υγιούς συμμετοχής σε δημιουργικές δράσεις III. Δραστηριότητες όπως  Ενημέρωση από ειδικούς για την επικινδυνότητα της παραβίασης τηςØ ιδιωτικής ζωής, τονίζοντας ιδιαίτερα τους κινδύνους από τις πληροφορίες και τις φωτογραφίες που αφορούν σε προσωπικά δεδομένα  Διοργάνωση συζητήσεων στο σχολείο και στην τοπική κοινωνία μεØ συμμετοχή ανθρώπων του πνεύματος που θα ευαισθητοποιήσουν τους νέους απέναντι στην αξία της ιδιωτικότητας και στην ελευθερία της προσωπικότητας.  Η ιδιωτικότητα συνδέεται με τη διαμόρφωση του εαυτού μας, της προσωπικής μας ταυτότητας και πρέπει να προστατεύεται από τη στιγμή που η παραβίασή της είναι δεδομένη στις μέρες μας. Γι΄ αυτό το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων πρέπει να διασφαλίζεται μέσω της διάπλασης του ανθρώπου από τους πιο σημαντικούς φορείς διαπαιδαγώγησής του, την οικογένεια και το σχολείο.

(Υπογραφή αρθρογράφου: προαιρετική). (πηγή: ΟΕΦΕ).