Νέα Ελληνικά Κείμενα Β΄Λυκείου. Γ.Σεφέρη : Ελένη.

1.Η συλλογή «Κύπρον ου με εθέσπισεν» τυπώθηκε το 1955 και είναι αφιερωμένη στην Κύπρο που ήδη είχε αρχίσει τον αγώνα της για την απελευθέρωσή της από τους Άγγλους.

2. Ο Σεφέρης  δουλεύει το ποίημα με βάση  το μύθο της ωραίας Ελένης. Ωστόσο δεν στηρίζεται στην Ομηρική εκδοχή αλλά ομωνυμη τραγωδία του Ευριπίδη, όπου επικρατεί η άποψη  και του Στησιχόρου, σύμφωνα με την οποία δεν πήγε η Ελένη στην Τροία αλλά το είδωλο της.Η πραγματική  Ελένη  μεταφέρθηκε από τον Ερμή στην  Αίγυπτο(το συνεχές παιχνίδι του Είναι και του Φαίνεσθαι).

3.Ο Τεύκρος ήταν ο πιο φημισμένος τοξότης του Τρωϊκού πολέμου. Ήταν αδελφός του Αίαντος του Τελαμωνίου ο οποίος αυτοκτόνησε μετά τη διαμάχη που είχε για τα άρματα του Αχιλλέα με τον Οδυσσέα.Μετά το πέρας του πολέμου όταν επέστρεψε στη Σαλαμίνα ο πατέρας του δεν τον  δέχθηκε θεωρώντας τον υπεύθυνο για το θάνατο του αδελφού του. Τότε εκείνος σύμφωνα με το χρησμό του Απόλλωνα ίδρυσε πόλη στην Κύπρο την οποία και ονόμασε Σαλαμίνα. Προς ανάμνηση της  Πατρίδος του.  Ο Τεύκρος ταξιδεύοντας πέρασε πρίν από την Κύπρο από την  Αίγυπτο όπου συνάντησε την  Ελένη και έμαθε την αλήθεια περί του ειδώλου.

4.Ο Ποιητής  αναφέρεται στην εποχή του τρωϊκού πολέμου γιατί παρουσιάζει αντιστοιχίες με τη δική του εποχή , την εποχή του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Άγγλοι κρατούν σκλαβωμένη  την Κύπρο και οι Κύπριοι θα πρέπει πολύ να παλέψουν για την ελευθερία τους.

5. Στην αρχή του ποιήματος το αηδόνι είναι αυτό το οποίο ξυπνάει τις αναμνήσεις των πονεμένων και νοσταλγών. Το αηδόνι ίσως είναι ανάμνηση της Ομηρικής Μούσας. Οι ψυχές μέσα από τα βάσανα συνεχώς πολεμούν και επιδιώκουν την αλήθεια και την αποκατάσταση της ευτυχίας.

6.Στους στίχους 9-22 η επανάληψη του ιδίου μοτίβου του αηδονιού αποτελεί τη γέφυρα για να περάσουμε στη μνήμη του Τεύκρου.Οι Πλάτρες, θέρετρο Κυπριακό, μας παραπέμπουν στο νησί και συνακόλουθα στην ταραχώδη ζωή του Τεύκρου.  Το πρόσωπο του Τεύκρου και ο βίος του ποιητή συναντώνται μέσα στην ταραχή και στις πολλές περιπέτειες.

7.Ο Ποιητής βλέπει το φεγγάρι να βγαίνει από το πέλαγος σκορπίζοντας μία απατηλή λάμψη ειρήνης. Όσο το φεγγάρι ανεβαίνει , χάνεται η πραγματικότητα , τα άστρα χάνονται από το στερέωμα και μαζί και η δυνατότητα ανεύρεσης της αληθείας. Τα άστρα στην ποίηση του Σεφέρη δρούν ως αλφαβητάρι ενώ το φεγγάρι πλανά.

8. στ. 23-31: το αηδόνι από ντροπαλό μεταμορφώνεται σε ποιητάρη αλλάζει ιδιότητες γιατί πίσω από αυτό υποκρύπτεται ο ίδιος ο ποιητής.

9. 32-41 στ.: Η ενότητα αυτή αρχίζει με μία αισθησιακή ερωτική περιγραφή της Ελένης που καταδεικνύει τον λανθάνοντα πόθο του Τεύκρου. Το βλέμμα του εστιάζει στην Ελένη και αναδεικνύει την ομορφιά της ωραιοτάτης αυτής  γυναίκας.

10.42-52:  Η ενότητα αυτή αρχίζει με τον τραγικό απολογισμό του πολέμου και το μάταιο της καταστροφής που  εύγλωττα δίνεται από τους στίχους 48-50 που η ματαιότητά τους και η κενότητά τους έρχεται σε αντιδιαστολή με τη μεστή και  αισθησιακή εικόνα της Ελένης των στίχων 32-36.

11.στ. 53-68: Το δακρυσμένο πουλί είναι παρμένο από τον Ευριπίδη και ανταποκρίνεται στην πικρή  αλήθεια της στιγμής αφού επανερχόμαστε στην κατεχομένη από τους  Άγγλους Κύπρο. Ο  Τεύκρος επανέρχεται στο νησί και νοιώθει περιττός αφού δεν μπορεί να αλλάξει τη ροή της ιστορίας.

Συμπέρασμα:Το ποίημα είναι δραματικό με σημείο αναφοράς το μύθο. Η γλώσσα είναι συμβολική (Πλάτρες, Ελένης, Σκάμανδρος κ.λ.π). Ο ποιητής δανείζει σκέψεις του και συναισθήματά του στον Τεύκρο  διότι το ανώτερο όλων είναι η αλήθεια ( σε σχέση  με τον εαυτό μας τη Φύση και το θεό) πέρα από το φαίνεσθαι.  Το ποίημα έχει χαρακτήρα αφηγηματικό και συνειρμικό ( το αηδόνι συμβολίζει την επίκληση και την ακρόαση της αληθείας, το φεγγάρι τη  λήθη κ.λ.π). Υπάρχουν μεταφορές , παρομοιώσεις και εικόνες.

Βιβλιογραφία : Η Ελένη του Γκαίτε,μτφ.Θρασύβουλος Σταύρου, 1979.

Ερωτήσεις:

1.Τι πραγματικά συμβόλιζε στον αρχαίο κόσμο η Ελένη;

2. «Η Ελένη είναι η σύνδεση του παγανιστικού και του  χριστιανικού στοιχείου, η ηθική αποενοχοποίηση του ωραίου». Πιστεύετε ότι αυτή η άποψη του Γκαίτε είναι αποδεκτή από το  Σεφέρη;

3.Να συγκρίνεις τους παρακάτω στίχους της Ελένης του Φάουστ με την Ελένη  του Σεφέρη : Μη με ενοχλείς περαιτέρω, και ποια είμαι ακόμα δεν μπορώ να πώ».