Nέα Ελληνικά κείμενα Β΄Λυκείου. Γεωργίου Σεφέρη « Επί Ασπαλάθων».

Ο μύθος του Αρδιαίου:

«Ο διαμεσολαβητικός ρόλος του Ηρός : Ο Ηρ, γιος του Αρμένιου από την Παμφυλία, ήταν ένας γενναίος πολεμιστής, ο οποίος σκοτώθηκε σε μια μάχη. Εκεί παρέμεινε άταφος επί δέκα ημέρες, μαζί με τους άλλους νεκρούς συντρόφους του. Τη δωδέκατη ημέρα, όταν οι δικοί του τον μετέφεραν για να τον τοποθετήσουν στην νεκρική πυρά για αποτέφρωση, η ψυχή του πήρε σάρκα και οστά, και άρχισε να διηγείται στους θνητούς την ιστορία που έζησε το διάστημα που ήταν νεκρός. Σύμφωνα με τη διήγηση του Ηρός, οι ψυχές των νεκρών είχαν μεταβεί εἰς τόπον τινά δαιμόνιον, προκειμένου να κριθούν. Στο σημείο εκείνο υπήρχαν δύο χάσματα πάνω στη γη, και δύο ακριβώς απέναντι στον ουρανό. Ανάμεσα σ' αυτά τα χάσματα του ουρανού και της γης δικαστές απένειμαν δικαιοσύνη στους νεκρούς. Όσες ψυχές ερχόντουσαν από τον ουρανό, για να κριθούν, ήσαν κατευχαριστημένες, ενώ όσες ερχόντουσαν από τη γη γεμάτες δυστυχία, αφού η υποχθόνια πορεία τους είχε διαρκέσει χίλια χρόνια. Ο Ηρ δεν πέρασε από τη διαδικασία της κρίσεως, αλλά του ανατέθηκε η «αποστολή» να παρακολουθήσει με λεπτομέρεια όλα όσα συνέβαιναν εκεί, προκειμένου να τα μεταφέρει στους θνητούς.Η περίπτωση του Αρδιαίου: Τον Αρδιαίο, τύραννο της Παμ­φυλίας, ο οποίος είχε διαπράξει σειρά ανόσιων εγκλημάτων, οι τιμωροί του κάτω κόσμου, αφού τον έδεσαν χειροπόδαρα και τον έσυραν πάνω στους ασπαλάθους, τελικά τον πέταξαν , μαζί με άλλους, στον Τάρταρο. (Οι ποινές και οι ανταμοιβές ήσαν δεκαπλάσιες των όσων ο καθένας είχε διαπράξει, αλλά οι ποινές για ασέβεια έναντι των θεών και των γονιών, ή για φυσική αυ­τουργία σε φόνο ήσαν πολύ μεγαλύτερες).».

Ενότητες του ποιήματος:

Στίχοι 1-7: στο Σούνιο την ημέρα του Ευαγγελισμού: Στην πρώτη ενότητα δίδεται ο τόπος , το Σούνιο, ο χρόνος, η ημέρα του Ευαγγελισμού, περιγράφεται μάλιστα το τοπίο.

Στίχοι 8-18: η τιμωρία του τυράννου: Η μετάβαση από την πρώτη ενότητα στη δεύτερη γίνεται με τη λέξη «Γαλήνη».που αναφέρεται τόσο σε αυτή του τοπίου όσο και σε αυτή του ποιητή. Η γαλήνη προέρχεται από τον αρχαίο κόσμο από τον ήχο που εκπέμπουν οι κολόνες από το   πλατωνικό κείμενο και σε αυτή κυοφορείται η αντίσταση για την ανατροπή των τυράννων.

Στίχοι  19-20: Η τύχη του πανάθλιου τυράννου:

Οι δύο τελευταίοι στίχοι του ποιήματος παίζουν το ρόλο ενός επιλογικού σχολίου για την τύχη του Αρδιαίου. Χαρακτηριστική είναι η επιλογή του ρήματος «πλέρωνε» αντί του ρήματος «πλήρωνε» για να δειχθεί ότι η  τιμωρία έρχεται από τον απλό λαό.

Άρα ικανοποιείται όλο το ηθικό σχήμα: ύβρις- άτις-νέμεσις. Ο Αρδιαίος όπως και κάθε τύραννος πληρώνει ηθικά για τα εγκλήματά του.

Λογοτεχνικές επιδράσεις και τεχνικές:

Στο ποίημα  επικρατούν οι συνειρμικές αλληλουχίες , οι αρχαίες κολόνες οδηγούν στον ωραίο κόσμο της αρχαιότητας, η ημέρα της γιορτής στην ημέρα της λύτρωσης, οι ασπάλαθοι στην  τιμωρία των τυράννων. Όλα βέβαια τα παραπάνω θα μπορούσαν να εκληφθούν και ως σύμβολα.

Εκφραστικά μέσα:

Επίθετα:  σκουριασμένες,

Μεταφορές : σκουριασμένες  πέτρες.

Προσωποποιήσεις:  ασπάλαθοι  δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τα βελόνια τους.

Γλώσσα- ύφος:

Ο λόγος είναι λιτός ενώ το ύφος παρουσιάζει διακυμάνσεις και διαφοροποιήσεις ως προς τον τόνο. Η πρώτη ενότητα είναι η γνωμική ποιητική γραφή, η δεύτερη έχει λόγο περισσότερο πεζολογικό, η Τρίτη ενότητα ως κάτι πολιτικό χαρακτηρίζεται ως γνωμικό δίστιχο.

Με ποιο τρόπο γίνεται η μετάβαση στον Αρδιαίο;

Η μετάβαση στον Αρδιαίο επιτυγχάνεται με το συνειρμό μία  προσφιλή τεχνική στη σεφερική ποίηση. Ο ποιητής βλέπει τους ασπαλάθους , το όνομα τον παραπέμπει μέσω της μνήμης στον Πλάτωνα και στο σχετικό με τον Αρδιαίο χωρίο.

Οι συνειρμοί του ποιήματος:

Η εορτή της 25^ης Μαρτίου

Οι αρχαίες  κολόνες ως το ωραίο της αρχαιότητας.

Οι ασπάλαθοι με τα αγκάθια ως τιμωρία των τυράννων.

Ασκήσεις.

1. Πώς συνδέεται το ποίημα με την εποχή  που γράφηκε;

2.Ποιό αρχαίο ηθικό σχήμα ακολουθεί ο μύθος του Αρδιαίου;

3. «Έθηκαν επί την κεφαλήν  του στέφανον εξ ακανθών» ( Από το δοξαστικό της Μεγάλης Πέμπτης). Γιατί και στον Ιησού επελέγη κατασκευή από αγκάθια για τιμωρία;( οι ασπάλάθοι με τα αγκάθια τους παραπέμπουν επίσης σε τιμωρία).

Βασίλειος Μακρυπούλιας , φιλόλογος.