Σημειώσεις εισαγωγής Επιταφίου Περικλέους.

Aρχαία Ελληνικά Β΄Λυκείου.

Θουκυδίδου Επιτάφιος.

Εισαγωγή-Σημειώσεις.

1.Μέσα στις μοναδικές για τον αρχαίο κόσμο οικονομικές κοινωνικές πολιτικές και πολιτιστικές συνθήκες που εξασφάλιζε η Αθήνα του Περικλέους στους πολίτες της ο Θουκυδίδης αφομοίωσε δημιουργικά την πνευματική κληρονομιά του παρελθόντος προπάντων όμως την πολιτιστική έκρηξη της περίκλειας εποχής (αττική τραγωδία,ηροδότεια ιστοριογραφία,αρχαιοελληνικός διαφωτισμός,όπως τον εξέφρασαν οι  μεγάλοι σοφιστές).

2.Ο Θουκυδίδης είναι ο κυρίως ιστορικός του Πελοποννησιακού πολέμου. Φιλοδοξία του ιστορικού όταν προγραμμάτιζε τη συγγραφή της Ιστορίας του δεν ήταν απλώς η αντικειμενική και ολοκληρωμένη αφήγηση των γεγονότων ενός μεγάλου πολέμου αλλά η δημιουργία και κληροδότηση στην ανθρωπότητα ενός έργου με διαχρονική αξία,ενός κτήματος ες αεί.Και αυτό επειδή πίστευε ότι η ανθρώπινη φύση δεν μεταβάλλεται ουσιαστικά και έτσι εάν με τη μελέτη του έργου του ο αναγνώστης διδαχθεί ποια αποτελέσματα έχουν οι συγκεκριμένες αντιδράσεις που εκδηλώνει  ο άνθρωπος εξαιτίας των μεταβολών των καταστάσεων θα καταστή ικανός να αντιμετωπίσει με μεγαλύτερη επιτυχία ανάλογες καταστάσεις στο μέλλον.

3.Στο Δεύτερο βιβλίο του , της Ιστορίας του, μετά το τέλος των πολεμικών γεγονότων του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού πολέμου (431 π.Χ) ο Θουκυδίδης παρεμβάλλει το λόγο που εκφώνησε ο Περικλής στον Κεραμεικό για να τιμήσει τους νεκρούς των μαχών, τον περίφημο Επιτάφιό του.Δεν μας ξενίζει ότι ο ρητορικός αυτός λόγος παρείσφρυσε στην ιστορία του Θουκυδίδου.Οι ειδικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν τον 5^ο αι.π.Χ στην Αθήνα (δημοκρατικό πολίτευμα,πλούσιες και ποικίλες πολιτικές,οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες) ευνόησαν σε τέτοιο βαθμό την άνθηση της ρητορικής στην πόλη αυτή ώστε εκεί να διδάσκουν οι σημαντικότεροι ρητοροδιδάσκαλοι και στο τέλος η ρητορική να γίνει η κατ΄εξοχήν αττική τέχνη.

4.Ο Θουκυδίδης καταχώρισε τις δημηγορίες μέσα στο ιστορικό του έργο ως αναπόσπαστο τμήμα του γιατί- όπως και πολλοί σύγχρονοί του- πίστευε ότι με την παρουσία τους φωτίζονται οι αιτίες των πολιτικών γεγονότων και οι συνέπειες των πολεμικών επιχειρήσεων.

5.Ο Επιτάφιος λόγος του Περικλέους, ρητορικός λόγος, εισχωρεί στο ιστορικό έργο του Θουκυδίδου διότι φιλοδοξία του Αθηναίου ιστορικού είναι να καταστή το έργο του «κτήμα ες αεί» πολύτιμος σύμβουλος των ανθρωπίνων γενεών που θα ακολουθούσαν.  Μέσα σε αυτόν το λόγο ο αναγνώστης θα εύρει τα σπουδαιότερα επιχειρήματα,κίνητρα και συναισθηματικές καταστάσεις παρορμήσεις που δικαιολογούν την απόφαση που κάθε φορά πάρθηκε καθώς και την προσπάθεια να προβλεφθούν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

(Συνεχίζεται).

Περικλέους Επιτάφιος.

Εισαγωγή-Σημειώσεις.

1.Μία λοιπόν από τις 40 δημηγορίες του Θουκυδίδη είναι και ο Επιτάφιος.Υπάρχουν όμως κάποιες σημαντικές διαφορές με τις άλλες δημηγορίες. Μία εξωτερική και μία εσωτερική.Δηλαδή ενώ οι άλλες ανήκουν στους συμβουλευτικούς λόγους ο Επιτάφιος είναι λόγος επιδεικτικός. Και ενώ οι άλλες δημηγορίες αποτελούν ένα είδος εισαγωγής και απαραίτητο συμπλήρωμα των γεγονότων που ιστορούνται ο Επιτάφιος τόση λίγη σχέση έχει με την ιστορική αφήγηση ώστε φθάνει να γίνει ένας ύμνος στην πόλη των Αθηνών.

2.Κεντρική ιδέα του λόγου είναι η εξής: Ποιες αρχές συμπεριφοράς μας οδήγησαν σε αυτά τα πολεμικά κατορθώματα με ποιο πολίτευμα και χάρη σε ποια στοιχεία του χαρακτήρα μας  έγιναν όλα τα τόσα σπουδαία πράγματα στην πόλη.Το κύριο μέρος του λόγου είναι ένας εμπνευσμένος ύμνος στα πολιτικά οικονομικά και κοινωνικά πολεμικά και πνευματικά επιτεύγματα της αθηναίκής πολιτείας την εποχή που την κατηύθυνε ο Περικλής.Το τι είναι η Αθήνα στην εποχή του και το τι κάθε κράτος όφειλε να είναι μας δίδει ο Θουκυδίδης.

3.Στον Επιτάφιο του Περικλέους λοιπόν έχουμε τον ορισμό του βαθυτέρου πνεύματος της αθηναϊκής Δημοκρατίας.Η Δημοκρατία είναι κάτι το ολοκληρωτικό , όλη η εικόνα του πολιτισμού , η Αθήνα γεμάτη από μετρημένη Ελευθερία και εσωτερική αξιοπρέπεια.

4.Σημαντικό ρόλο σε όλα αυτά κατέχει η αντίθεση ανάμεσα στο πνεύμα των Αθηνών και στη συναισθηματικότητα της Σπάρτης. Ο Λόγος και η ανάπτυξή του τίθεται σαν προϋπόθεση για την ευημερία μιάς πόλης και την ανάπτυξη  της Δημοκρατίας.

5.Ο Θουκυδίδης ανάμεσα σε όλους τους συγχρόνους του ξεχώρισε τον Περικλή. Ο Περικλής επέδειξε σπάνια ικανότητα να πείθει και να χειραγωγεί το λαό , ήταν ανιδιοτελής, εξέφρασε την πραγματική αγάπη για την πόλη,και ήταν φωτισμένος οπαδός της κοινωνικής και πνευματικής πρωτοπορίας της εποχής του.

6.Ο Θουκυδίδης υπήρξε εραστής της Αθήνας. Δεν θα καταπιανόταν με την ιστορική συγγραφή αν δεν πίστευε ότι με αυτόν τον τρόπο θα πληροφορούσε τους μεταγενεστέρους για το πολιτικό και πολιτιστικό θαύμα που συντελέσθηκε στην πόλη του.

7.Έτσι ενώ΄ο λόγος αυτός εξωτερικά παρουσιάζεται ως επιτάφιος των νεκρών του 431 στην πραγματικότητα είναι ο επιτάφιος μιάς μεγάλης πολιτείας στην πλέον κλασσική της μορφή.Για τον αναγνώστη που ξέρει την καταστροφή που περίμενε την αθηναϊκή ηγεμονία αυτή η πραγματικότητα γίνεται ιδιαίτερα αισθητή.Και ο Θουκυδίδης έκρινε ότι το καταλληλότερο πρόσωπο για να εκφωνήσει το μνημειώδες εγκώμιο της Αθηναϊκής πολιτείας ήταν ο δημιουργός της, ο πρώτος ανήρ της Αθήνας ο Περικλής.

Ερώτηση:

Πότε πιστεύετε ότι μία πόλη πραγματικά ευημερεί;

(Συνεχίζεται).

•Ο Περικλής αναδείχθηκε μεγάλος ηγέτης ,πρωταγωνίστησε στην πολιτική σκηνή της Αθήνας από το 460 και έπειτα . Είναι χαρακτηριστικό ότι εκλεγόταν στρατηγός της Αθηναϊκής Δημοκρατίας για δεκαπέντε συνεχή χρόνια(443-429).

•Το έργο του:

•1)Εδραίωσε την Αθηναϊκή Συμμαχία.

•2)Μεταρρύθμισε το πολίτευμα ώστε να γίνει δημοκρατικότερο (μείωση των εξουσιών του Αρείου Πάγου).

•3)Αξιοποίησε την οικονομική ευρωστία της Αθήνας κτίζοντας την Ακρόπολη και μεγάλα άλλα έργα.

•Συνέβαλε ώστε η Αθήνα να καταστή «πρυτανείον σοφίας».

•Πίστεψε στην ενότητα του Ελληνικού κόσμου προωθώντας την πανελλήνια ιδέα ιδρύντας τους Θουρίους στην κάτων Ιταλία(444).

Συμπεράσματα του Επιταφίου:

•1.Η Αθήνα απετέλεσε την ακμή του Αρχαίου κόσμου,τον «χρυσούν αιώνα» και «τον αιώνα του Περικλέους».Ο Επιτάφιος αποτελεί την κατοχύρωση του ιδεολογικού και αξιολογικού κόσμου των Αθηνών.Ο Αθηναίος πολίτης διέπλασε το χαρισματικό πνευματικό του επίπεδο λόγω του πνευματικού μοντέλου και της αθηναϊκής Δημοκρατίας ενώπιον του Αγαθού που πίστευαν.

Ποιοί πήγαν στην ΑΘήνα;

•Η μαθητεία  του Περικλέους κοντά σε ενδόξους δασκάλους όπως ο Αναξαγόρας ο Δάμων(μουσικός) Πρωταγόρας κ.λ.π διέπλασε το χαρακτήρα του και τον βοήθησε στη δημιουργία της Αθηναϊκής Πολιτείας.Είχε ευθύ χαρακτήρα, πολιτική διαίσθηση,ρητορική δεινότητα, ήταν «Ολύμπιος».Ήταν η εποχή  όπου ο νούς των σοφιστών και του Σωκράτους διαμόρφωσαν τον κόσμο.

Χαρακτήρας Περικλέους:

•Ο Περικλής κυβέρνησε την Αθήνα με σύνεση.Και όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος είχε προνοήσει για όλα.Την πνευματική του επιβολή και το κύρος του το χρησιμοποιούσε ώστε να καθοδηγεί ορθά τους συμπολίτες του.Διότι η δύναμή του προερχόταν από αγάπη για την πόλη.Το πολίτευμα ήταν Δημοκρατία αλλά ουσιαστικά ήταν «ενός ανδρός αρχή».

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.