Έκφραση-Έκθεση Λυκείου. Η τεχνική της περίληψης(άρθρου, δοκιμίου,κ.λ.π).

Προεργασία:

1)Διαβάζουμε ολόκληρο το κείμενο προσεκτικά ώστε να κατανοήσουμε το περιεχόμενό του και να επισημάνουμε  το θεματικό του κέντρο.

2)Σημειώνουμε τις θεματικές προτάσεις των παραγράφων και τις σημαντικότερες λεπτομέρειές τους για να προσδιορίσουμε τους νοηματικούς τους άξονες.

3)Αν δεν υπάρχει θεματική πρόταση τότε βρίσκουμε πλαγιότιτλο.

4)Εντοπίζουμε την πορεία της σκέψης του συγγραφέα.

Γραφή/σύνθεση.

1) Στην αρχή επισημαίνουμε το θεματικό κέντρο του κειμένου και το καταγράφουμε σε μία θεματική πρόταση (ή περίοδο).

Το κείμενο αναφέρεται ή αναλύει ή προσεγγίζει ή διερευνά κ.ο.κ. π.χ στις αρνητικές συνέπειες του καταναλωτισμού στις σύγχρονες κοινωνίες.

2)Επιδιώκουμε να υπάρχει ενότητα λόγου αλληλουχία νοημάτων  και συνοχή. Γι αυτό χρησιμοποιούμε τις κατάλληλες λέξεις/φράσεις.Έτσι μετά την πρώτη περίοδο γράφουμε:

Αρχικά (ή πρώτα πρώτα ) ο συγγραφέας επισημαίνει (ή υποστηρίζει, διαπιστώνει, εκτιμά,θεωρεί, κ.ο.κ)και καταγράφουμε συνοπτικά το περιεχόμενο της πρώτης παραγράφου.

3) Συνεχίζουμε τη λέξη/φράση:

Στη συνέχεια (ή κατόπιν κ.ο.κ) παραθέτει (ή καταγράφει, σχολιάζει κ.ο.κ) και γράφουμε το περιεχόμενο της επομένης ή των δύο επομένων παραγράφων. Συνεχίζουμε με το περιεχόμενο των υπολοίπων παραγράφων πλήν της τελευταίας.

4) Φθάνοντας στην τελευταία παράγραφο κλείνουμε με τη φράση:

Τέλος (ή καταλήγοντας ) ο αρθογράφος (ή συγγραφέας κ.ο.κ) αναφέρει ότι….και παραθέτουμε συνοπτικά το περιεχόμενό της.

Υπόψιν:

1)Γράφουμε πάντοτε σε γ΄πρόσωπο ( εκτός και αν το επικοινωνιακό πλαίσιο επιβάλλει διαφορετικό πρόσωπο ή συνδυασμό προσώπων).

2)Αποφεύγουμε οπωσδήποτε το σχολιασμό των απόψεων του συντάκτη του κειμένου.

3)Δεν προσπαθούμε να μιμηθούμε το ύφος του συγγραφέα, γράφουμε σε δοκιμιακό(εκθεσιακό) λόγο.

4)Χρησιμοποιούμε σε ορισμένα σημεία παθητική σύνταξη για να πετύχουμε ποικιλία και να προσδώσουμε πιο αντικειμενικό ύφος.

5)Αποφεύγουμε την αυτούσια μεταφορά των φράσεων του αρχικού κειμένου.

6)Χρησιμοποιούμε τις αναγκαίες διαρθρωτικές λέξεις ή εκφράσεις.

7)Λαμβάνουμε υπ΄όψιν μας το επικοινωνιακό πλαίσιο ανάλογα με το ζητούμενο του θέματος.

8)Συνήθως ο αριθμός των λέξεων που ζητείται είναι 80-100 ή 100-120 λέξεις, ανάλογα με την έκταση του κειμένου.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ.

Κείμενο για περίληψη.

Δύο είναι κατά τη γνώμη μου τα αμαρτήματα των Μ.Μ.Ε. Το πρώτο έχει σχέση με την ίδια την υπόσταση τους, και το δεύτερο με τους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από αυτά.Υποτίθεται ότι ως μέσα μαζικής πληροφόρησης, πρέπει δεοντολογικά να δίνουν στους ακροατές ή θεατές τους μία σωστή πληροφόρηση.Τέτοια πληροφόρηση για πολλούς λόγους δεν μπορούν να δώσουν.Όσα συμβαίνουν στον κόσμο είναι πολυεδρικά και πολυσήμαντα.Τα Μ.Μ.Ε είναι αδύνατον να δούν τα πράγματα από όλες τους τις πλευρές.Εμποδίζονται από την ταχύτητα των γεγονότων και το κυνήγι της επικαιρότητας.Τρέχουν να προλάβουν να νικήσουν αν είναι δυνατόν το χρόνο.Για να αγγίξουμε όμως την αλήθεια πρέπει να σταθούμε. Με τη στάση μπορούμε να αποστασιοποιηθούμε από τα γεγονότα και να τα εξετάσουμε από περισσότερες πλευρές.Όταν είμαστε στο ποτάμι δεν μπορούμε να δούμε πού πηγαίνει και τι κουβαλά και από πού το κουβαλά.Εκείνο που αισθανόμαστε είναι η δίνη που μας παρασύρει και τίποτε άλλο.Αυτή η δίνη μεταποιείται σε συναισθηματική φόρτιση μία φόρτιση που μας οδηγεί σε χειρονομίες και κραυγαλέους λόγους κενούς.Τέτοιοι λόγοι μένουν συνήθως στην επιφάνεια και αντιστρατεύονται την ουσία.

Χειρότερα γίνονται τα πράγματα με την τηλεόραση.Η εικόνα και το χρώμα μας θαμπώνουν και θολώνουν την ευθυκρισία μας.Μειώνουν ή μεγανθύνουν τα γεγονότα.Αποκρύπτουν λεπτομέρειες  αλλά και υπερτονίζουν άλλες.Είναι φευγαλέα και δεν μας αφήνουν περιθώρια να εμβαθύνουμε: Μένουμε πάντα με την εντύπωση.

Άλλο μειονέκτημα των ΜΜΕ είναι η χειμαρρώδης ροή των πληροφοριών.Βομβαρδιζόμαστε κυριολεκτικά με πληροφορίες, όχι μόνον τοπικού αλλά παγκοσμίου ενδιαφέροντος.Αυτή η πληθώρα πληροφοριών ταράζει την ατομική αλλά και εθνική μας ισορροπία.Είναι αδύνατον πιά ο άνθρωπος να μπορέσει να χωνέψει όλο αυτό το υλικό χωρίς να χάσει ως ένα βαθμό αυτή την ισορροπία.Από την άλλη η ιδιαιτερότητα του εθνικού πολιτισμού κινδυνεύει να εξαφανισθεί και η παράδοση να απεμποληθεί.Όσο και να θέλουμε να κρατήσουμε τις παραδόσεις μας ο κραδασμός που υφιστάμεθα από την εισβολή αλλοτρίων τρόπων ζωής – παραμορφωτικών τις  πιο πολλές φορές- είναι τόσο μεγάλος που στο τέλος η παράδοση εξασθενίζει και δεν είναι ικανή  να θρέψει το καινούργιο.Ο παραδοσιακός συγκρητισμός των πολιτισμών είχε πίστωση χρόνου.Το αλλότριο ενσωματωνότανε φυσιολογικά στο  γηγενές και η εξέλιξη ήταν σχεδόν ομαλή.Τα πιο πάνω αρνητικά στοιχεία είναι σύμφυτα με την ίδια φύση των Μ.Μ.Ε. Το δεύτερο αμάρτημα έχει σχέση με όσους εμπλέκονται σε αυτά.Πίσω από το μικρόφωνο και την τηλεοπτική κάμερα δε στέκονται, κατά κανόνα ολοκληρωμένοι άνθρωποι, οι οποίοι νοιώθουν την ευθύνη που έχουν απέναντι στην κοινωνία, στους θεσμούς  της και στην ιστορία της. Ελλοχεύει πάντοτε ο κίνδυνος, χάριν της ακροαματικότητος και της δικής τους προβολής, να διολισθήσουν στο λαϊκισμό. Ο λαϊκισμός τελικά είναι το ήθος τωνΜΜΕ. Από τη στιγμή που αυτά επιδιώκουν πάση θυσία, ακροαματικότητα και θεαματικότητα, είναι  επόμενο να κολακεύουν το φθηνό γούστο του θεατή ή του ακροατή. Από καλοί γίνονται κακοί παιδαγωγοί  του λαού. Δεν κατεβαίνουν στο λαό για να τον ανεβάσουν αλλά υποβαθμίζουν και το λαό και τους εαυτούς τους.

Ας πάρουμε  το παράδειγμα της γλώσσας. Ο Σολωμός έλεγε πώς πρέπει να κατεβούμε στο λαό, αλλά από εκεί και πέρα να υψωθούμε κάθετα. Έτσι και εμείς οι ίδιοι χωρίς να απομακρυνόμαστε από τις ρίζες μας, ανεβαίνουμε ψηλότερα στην πνευματική κλίμακα και το λαό βοηθούμε να ανέβει.Τι γίνεται με τη γλώσσα των ΜΜΕ; Γεμάτη από σολοικισμούς και ασυνταξίες, από περιθωριακές φράσεις και ξενικές εκφράσεις. Θα ήταν άστοχη αυτή η παρένθεση αν η επίδραση των ΜΜΕ στο γλωσσικό αισθητήριο του λαού και γενικά στην εξέλιξη της γλώσσας ήταν περιορισμένη. Δυστυχώς όμως τα ΜΜΕ υποκατέστησαν σχεδόν όλα τα παραδοσιακά σχολεία και πήραν τη γλωσσική παιδεία στα χέρια τους. Η επίδραση του σχολείου όσες  προσπάθειες και να καταβάλει και όσες μεθοδολογίες και αν εφεύρει είναι περιορισμένη. Ούτε το οικογενειακό περιβάλλον επιδρά όσο άλλοτε.Ούτε γιαγιά υπάρχει με τα παραμύθια της ούτε παππούς. Έτσι, η ανέκαθεν κληροδοτούμενη κουλτούρα ( η γλώσσα είναι η σημαντικότερη της μορφή)ξέφυγε από τα χέρια των παραδοσιακών φορέων της. Τα ΜΜΕ έγιναν πλέον το σημαντικότερο σχολείο και το πιο σημαντικό.

Προεργασία.

Θεματικό κέντρο: τα μειονεκτήματα των  ΜΜΕ που σχετίζονται με τη φύση της λειτουργίας  τους και την έλλειψη ευθύνης των προσώπων που τα χρησιμοποιούν.

Νοηματικοί  άξονες/εκτενείς πλαγιότιτλοι παραγράφων.

1^η: Τα ΜΜΕ αδυνατούν να παράσχουν πολυφωνική ενημέρωση εξαιτίας της ταχύτητας των γεγονότων και της καταγραφής της επικαιρότητας, δεν προσεγγίζουν ουσιαστικά τα γεγονότα.

2^η: Η τηλεόραση με την κυριαρχία της εικόνας κινείται στο επίπεδο των εντυπώσεων.

3^η: Ο καταιγισμός των πληροφοριών δυσχεραίνει τη δυνατότητα αφομοίωσής των από το δέκτη.Ελλοχεύει ο κίνδυνος πολιτιστικής αλλοτρίωσης.

4^η: Η απουσία αισθήματος ευθύνης των ατόμων που διαχειρίζονται τα ΜΜΕ εξαιτίας της επιδίωξης μεγιστοποίησης της απήχησής τους και η συνακόλουθη λαϊκιστική λειτουργία τους.

5^η: Η υποβάθμιση της γλώσσας από τα ΜΜΕ τα οποία επισκιάζουν τη σχολική και οικογενειακή γλωσσική αγωγή.

Περίληψη/γραφή/σύνθεση.

Το κείμενο αναφέρεται στα μειονεκτήματα των ΜΜΕ που σχετίζονται με τη φύση της λειτουργίας των και την έλλειψη ευθύνης των προσώπων που τα χρησιμοποιούν. Αρχικά ο συγγραφέας επισημαίνει ότι τα ΜΜΕ αδυνατούν να παράσχουν πολυφωνική και ουσιαστική ενημέρωση εξαιτίας της ταχύτητας των γεγονότων και της ανάγκης να καταγραφεί η επικαιρότητα.Στη συνέχεια τονίζει πώς, ιδιαίτερα η τηλεόραση με την κυριαρχία της εικόνας κινείται στο επίπεδο των εντυπώσεων.Εξάλλου ο καταιγισμός των πληροφοριών δυσχεραίνει τη δυνατότητα αφομοίωσής των από το δέκτη, ενώ ελλοχεύει ο κίνδυνος πολιτιστικής αλλοτρίωσης. Το δεύτερο μειονέκτημα αποδίδεται στην απουσία αισθήματος ευθύνης των ατόμων που διαχειρίζονται τα ΜΜΕ εξαιτίας της επιδίωξης  μεγιστοποίησης της απήχησής τους και η συνακόλουθη λαϊκίστικη λειτουργία τους.Καταλήγοντας ο αρθρογράφος αναφέρεται, συγκεκριμένα, στην υποβάθμιση της γλώσσας από τα ΜΜΕ τα οποία επισκιάζουν τη σχολική και οικογενειακή γλωσσική αγωγή.