Νεοελληνική γλώσσα,Γ Γυμνασίου,Σχ. Επιρρηματικές προτάσεις.

Α)Αιτιολογικές προτάσεις.

Αιτιολογικές λέγονται οι προτάσεις οι δευτερεύουσες που εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ή με λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται ως αιτιολογικοί σύνδεσμοι(γιατί,επειδή,αφού,ή που,καθώς,μια και ,μια που,σαν..που κ.α).Φανερώνουν την αιτία για την οποία γίνεται αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζεται,είναι δηλαδή επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας πρότασης.Λαμβάνουν άρνηση δε(ν).

Οι αιτιολογικές προτάσεις ανάλογα με το περιεχόμενό τους εκφέρονται με απλή οριστική-για το πραγματικό-με δυνητική οριστική-για το δυνατό-με πιθανολογική οριστική-για το πιθανό.

Αιτιολογικές προτάσεις εισάγονται και με το για να (=επειδή)και εκφέρονται με υποτακτική –σύνδεση εσωτερική με κύρια πρόταση-άρνηση μην.

Ως αιτιολογικός σύνδεσμος χρησιμοποιείται κάποτε και ο σύνδεσμος και.Ο σύνδεσμος γιατί στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγει κύρια πρόταση.

Π.χΗ νεράιδα λυπόταν γιατί δεν ήταν όμορφη.

Ο αδελφός μου,για να μην διαβάζει όσο πρέπει ,απορρίφθηκε στις εξετάσεις.

Φύγε τώρα, και δεν έχω καιρό.

Δεν μπορώ να σε συνοδεύσω στον περίπατό σου.Γιατί είμαι κουρασμένος και θέλω να ξεκουρασθώ.

Συντακτική θεώρηση των αιτιολογικών προτάσεων.

Π.χΗ νεράιδα λυπόταν,γιατί δεν ήταν όμορφη. «Γιατί δεν ήταν όμορφη».Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση,εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο γιατί,εκφέρεται με οριστική παρατατικού-γιατί δηλώνει το πραγματικό-είναι επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο λυπόταν,το οποίο ως ρήμα ψυχικού πάθους θέλει αιτιολογική πρόταση διακαιολόγησης.

Β)Τελικές προτάσεις.

Τελικές λέγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που  εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους (για να,να,)και δείχνουν σε ποιο σκοπό αποβλέπει αυτό που δηλώνει το ρήμα της κύριας πρότασης.Έχουν άρνηση μην.

Οι τελικές προτάσεις εκφέρονται κανονικά με υποτακτική,αλλά και με οριστική παρατατικού όταν δηλώνεται σκοπός ανεκπλήρωτος,και από έλξη στην κύρια προταση ή σε άλλη δευτερεύουσα.Οι τελικές προτάσεις πρέπει να διακρίνονται από τις βουλητικές οι οποίες είναι ονοματικές οι οποίες αντικαθίστανται από όνομα και εισάγονται με το να,και εκφράζουν όχι συγκεκριμένο σκοπό αλλά απλή επιθυμία.Οι τελικές εισάγονται πάντα με για να και με λέξη που αντικαθίσταται με το για να και εκφράζουν ολοκληρωμένη σύλληψη σκοπού,και είναι συντακτικώς επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρήμα της κύριας πρότασης.Η συντακτική θεώρηση όπως και στις αιτιολογικές.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ.

Να προχωρήσετε σε συντακτική θεώρηση στις παρακάτω προτάσεις.

1)Θύμωσε ,επειδή του μίλησαν άσχημα.

2)Σου τα χρωστώ όλα,αφού χωρίς εσένα δεν θα έκανα τίποτα.

3)Χαίρομαι,που μου έγραψες αμέσως.

4)Ας συνεχίσουμε τη συζήτηση,μια και το ζητάτε.

5)Ας ρωτήσουμε τον αδελφό του,γιατί αυτός μόνο θα ξέρει.

6)Πήγε να φέρει το βιβλίο του.

7)Έτρεχε,για να μη χάσει το τρένο.

8)Έπρεπε να ήσουν εκεί ,για να τον έβλεπες.

Bασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.