Έκφραση- Έκθεση, Γ΄Λυκείου. Θέμα προς ανάπτυξη : Η εποικοδομητική φύση του διαλόγου.

Πολλές είναι οι πνευματικές κατακτήσεις του ανθρώπου οι οποίες τον οδήγησαν σε ηθικές και πολιτιστικές κατακτήσεις. Μία από τις πλέον σημαντικότερες είναι αυτή του διαλόγου. Ο Ηράκλειτος τη θεωρεί ως μητέρα της γνώσης, ενώ ο Κίρκεγγωρ τη βλέπει ως οδό προς την αλήθεια. Αναμφίβολα στον αιώνα της πληροφορίας και του καταιγισμού γνώσεων και μηνυμάτων μέσα από την τεχνολογία  ο διάλογος επαναπροσδιορίζεται ως  η απαραίτητη εκείνη συνθήκη κριτικής και ασφαλούς απόκτησης γνώσης και παιδείας.

Πόσοι άραγε από εμάς δεν έχουμε ακούσει ή δεν έχουμε διαβάσει τους περίφημους Πλατωνικούς διαλόγους; Αναρωτηθήκαμε άραγε γιατί ο μεγάλος φιλόσοφος έγραψε υπό μορφή διαλόγου; Αλλά και η Καινή Διαθήκη είναι δομημένη διαλογικά. Ο Ιησούς συνεχώς συνδιαλέγεται είτε με τους μαθητές του είτε με τους άλλους  από το πλήθος ή από τους Φαρισαίους. Ο διάλογος αποκαλύπτει  πολλές σκέψεις και διαθέσεις πολλών και διαφορετικών ανθρώπων. Ένα από τα μεγαλύτερα ανθρώπινα πνευματικά επιτεύγματα, το οποίο ερευνά την ηθική πορεία του ανθρώπου προς την αλήθεια, η τραγωδία, είναι δομημένη επίσης επάνω στο διάλογο ανάμεσα στους πρωταγωνιστές και στο χορό διότι μόνον με αυτόν τον τρόπο γίνεται ανταλλαγή απόψεων και πλησιάζεται η αλήθεια των γεγονότων και  των πραγμάτων.

Ο διάλογος σημαίνει ότι ο άνθρωπος, κανείς άνθρωπος δεν είναι παντογνώστης. Μέσα από τη διαλεκτική συζήτηση όλοι οι  άνθρωποι αποκτούν αξία, διότι όλοι παρέχουν μέρος των όσων γνωρίζουν και έχουν ανακαλύψει στην πορεία της ζωής τους. Εάν σκεφθούμε ότι όλοι οι άνθρωποι κάτι γνωρίζουν, περισσότερο ή λιγότερο, τότε είναι αναγκαιότητα η προσφορά όλων των πληροφοριών από άνθρωπο σε άνθρωπο προκειμένου ο κόσμος να προχωρήσει σε νέες ανακαλύψεις, εφευρέσεις, σε νέα πολιτιστικά και τεχνολογικά άλματα. Ας μην ξεχνούμε τον πατέρα της μαιευτικής, το Σωκράτη ο οποίος με την περίφημη φράση του «ένα γνωρίζω ότι τίποτε δεν γνωρίζω»σηματοδότησε το διάλογο ως το πηδάλιο στην δύσκολη πορεία προς την αλήθεια.

Ο διάλογος σκοπό έχει την αλήθεια. Συζητούμε για να ανακαλύψουμε την αλήθεια. Οι προϋποθέσεις όμως αυτής της διαλεκτικής πορείας είναι αυτονόητες και αναπόφευκτες. Οι διαλεγόμενοι θα πρέπει να έχουν πνευματικό υπόβαθρο, γνώσεις και πληροφορίες. Επίσης θα πρέπει να υπάρχει επίπεδο ευγενείας και διάθεση συζήτησης πέρα από δογματισμούς και ιδεοληψίες. Σε αυτή την περίπτωση ο διάλογος εξυψώνει τα άτομα και τα κάνει πρόσωπα επικοινωνίας. Προοδεύει την κοινωνία μιάς και προσφέρει ιδέες και τρόπους περαιτέρω πολιτικής και πάσης φύσεως ανάπτυξης.Τονώνει το πολίτευμα, ειδικά στο σημείο εκείνο όπου προτρέπει όλους να μιλάνε, να συμμετέχουν και να μοιράζονται δημιουργικά τις απόψεις τους. Δεν είναι τυχαίο ότι το δημοκρατικό πολίτευμα των Αθηνών στηρίχθηκε ακριβώς επάνω στο διάλογο, ο οποίος διεξαγόταν στην Εκκλησία του Δήμου.

Τίποτε όμως δεν είναι αυταπόδεικτο και δεν κατακτάται από μόνο του. Όλα χρειάζονται αγώνα και προπαρασκευή. Ο διάλογος θα πρέπει να καλλιεργείται από την οικογένεια. Την ώρα του φαγητού ή  σε κάποια άλλη οικογενειακή ώρα  οι γονείς θα πρέπει να συζητούν με τα παιδιά τους, και να ανταλλάσσουν απόψεις και λύσεις για ό,τι τους απασχολεί. Εάν σύμφωνα με τον Αριστοτέλη το σχολείο  είναι συνέχεια της οικογένειας καταλαβαίνουμε ότι ο διάλογος θα πρέπει να καλλιεργηθεί και στο σχολείο. Μέσα στις αίθουσες ο δάσκαλος είναι σωστό να διαλέγεται με τους μαθητές, όπως  είναι πρέπον να οργανώνονται προγράμματα ανταλλαγής μαθητών μέσα στην ευρωπαϊκή ένωση προκειμένου να τονωθεί το αίσθημα διαλόγου και επαφής με άτομα άλλης κουλτούρας και ζωής από τη  δική μας.Το περίφημο πρόγραμμα Εράσμους(από το μεγάλο ανθρωπιστή) είναι μία πηγή συνεχούς ευρωπαϊκού διαλόγου μέσα από την ανταλλαγή μαθητών.

Το επίσημο κράτος  και η Εκκλησία θα πρέπει να προωθήσουν το διάλογο. Μέσα  από την οργάνωση ημερίδων και σεμιναρίων όπου θα εκτίθενται προβλήματα της καθημεςινότητασ, θέματα πίστης, προβλήματα και λύσεις επάνω σε κοινωνικά θέματα που όλους μας απασχολούν. Τα Μ.Μ.Ε φέρουν βαριά ευθύνη από τη στιγμή κατά την οποία μπορούν να προωθούν το διάλογο μέσα από ενημερωτικές εκπομπές που θα δίνουν βήμα σε πολλούς και διαφορετικής κουλτούρας ανθρώπους. Μέσα από εκπαιδευτικές εκπομπές που θα προωθούν πολλές και ποικίλες απόψεις( πόσο εποικοδομητικό είναι η οργάνωση μαθητικών συζητήσεων όπου οι μαθητές και οι  εκπαιδευτικοί τους θα συζητούν και  για το σχολείο αλλά και για φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα.

Το πιο σημαντικό όμως είναι η ύπαρξη κριτικού διαλόγου σε σχέση με την τεχνολογία, το διαδίκτυο και τον καταιγισμό πληροφοριών που υφιστάμεθα. Το σχολείο θα πρέπει να εκπαιδεύσει την κριτική ικανότητα των μαθητών να φιλτράρουν διαλεκτικά την πληροφορία, να αποδέχονται τη χρήσιμη και να αρνούνται την βλαβερή. Ίσως τελικά στον αιώνα της πληροφορίας ο διάλογος αποκτά μια τελείως χρηστική και κριτικά αλλά τόσο απαραίτητη λειτουργία. Σήμερα ο άνθρωπος πάνω από όλα  θα πρέπει να διαλέγεται με τον εαυτό του και να ξεδιαλέγει το καλό και το κακό σε ένα κόσμο όπου η πληροφορία διαχέεται με απίστευτες ταχύτητες. Μόνον με αυτόν τον τρόπο θα κυριαρχήσει το χρήσιμο για τον άνθρωπο και την κοινωνία ώστε μαζί με το Μένανδρο να αναφωνήσουμε : « πόσο καλός είναι ο άνθρωπος όταν είναι άνθρωπος».

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.