Νεοελληνική γλώσσα Γ΄Γυμνασίου. Κείμενο: Η σημασία της γλώσσας:

Πολλές φορές έχουμε ακούσει, ότι η γλώσσα μας είναι συνέχεια της αρχαίας Ελληνικής, πόσοι όμως έχουμε σαφή αντίληψη της πραγματικότητας; Καιρός είναι να έρθουμε πιο κοντά και να αισθανθούμε το άγγιγμα της. Η πιο πλούσια γλώσσα του κόσμου, συμβαίνει να είναι η γλώσσα μας… Ποια Ελληνική λέξη είναι αρχαία και ποια νέα; Γιατί μια ομηρική λέξη μας φαίνεται δύσκολη και ακαταλαβίστικη; Γνωρίζουμε πως σήμερα ανεξαρτήτως μορφώσεως μιλάμε ομηρικά, αλλά δεν το ξέρουμε επειδή αγνοούμε την έννοια των λέξεων που χρησιμοποιούμε; Ο Γιώργος Σεφέρης είπε: «Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε με την ίδια γλώσσα». Παρακάτω θα αναφέρουμε μερικά παραδείγματα για να δούμε ότι η Ομηρική γλώσσα όχι μόνο δεν είναι νεκρή, αλλά είναι ολοζώντανη. Αυδή είναι φωνή. Σήμερα χρησιμοποιούμε το επίθετο άναυδος. Αλέξω σημαίνει εμποδίζω, αποτρέπω. Τώρα χρησιμοποιούμε τις λέξεις αλεξίπτωτο, αλεξίσφαιρο, αλεξήλιο, Αλέξανδρος (αυτός που απωθεί τους άνδρες) κ.τ.λ. Με το επίρρημα τήλε εννοούσαν μακριά, εμείς χρησιμοποιούμε τις λέξεις τηλέφωνο, τηλεόραση, τηλεπικοινωνία, τηλεβόλο, τηλεπάθεια κ.τ.λ. Λάας ή λας ήταν η πέτρα, εμείς λέμε λατομείο, λαξεύω. Πέδον ήταν το έδαφος, τώρα λέμε στρατόπεδο, πεδινός. Λέχος το κρεβάτι, εμείς αποκαλούμε λεχώνα τη γυναίκα που γέννησε και μένει ξαπλωμένη στο κρεβάτι. Πόρο έλεγαν τη διάβαση, το πέρασμα, σήμερα χρησιμοποιούμε τη λέξη πορεία. Επίσης χρησιμοποιούμε τις λέξεις εύπορο, άπορο. Φρήν ήταν η λογική. Από αυτή τη λέξη προέρχεται το φρενοκομείο, ο φρενοβλαβής, ο εξωφρενικός, ο άφρων κ.τ.λ. Δόρπος ήταν το δείπνο σήμερα λέμε το επιδόρπιο. Λώπος ήταν το ένδυμα. Τώρα αυτόν που μας έκλεψε τον λέμε λωποδύτη (μας έγδυσε). Ύλη έλεγαν τον τόπο με δένδρα, εμείς λέμε υλοτόμος. Άρουρα ήταν το χωράφι, όλοι γνωρίζουμε τον αρουραίο. Χόλο αποκαλούσαν το θυμό. Σήμερα λέμε το επίθετο χολωμένος, χολή (πίκρα). Νόστος ήταν επιστροφή στην πατρίδα, παρέμεινε παλιννόστηση, νοσταλγία. Άλγος ήταν ο σωματικός πόνος, από αυτό προέρχεται το αναλγητικό. Άχθος ήταν το βάρος, σήμερα λέμε αχθοφόρος. Ρύπος , η ακαθαρσία εξακολουθεί να λέγεται ρύπανση. Αιδώς (ντροπή ), χρησιμοποιείται και σήμερα και από αυτό προέρχεται ο αναιδής. Πέδη(δέσιμο), σήμερα λέμε πέδιλο και επίσης χειροπέδες. Από το φάος (φως), προέρχεται ο φαεινός, φαεινέ ιδέες. Άγχω, ήταν σφίγγω το λαιμό, σήμερα λέμε άγχος, αγχόνη. Από το Ομηρικό βρύχια –βαθιά νερά, προέρχεται το υποβρύχιο. Φέρνη έλεγαν την προίκα και επικράτησε την καλά προικισμένη να την λέμε «πολύφερνη νύφη». Το γεύμα στο οποίο ο κάθε παρευρισκόμενος έφερνε μαζί του το φαγητό λεγόταν έρανος. Η λέξη παρέμεινε, μόνο που σήμερα δεν συνεισφέρουμε φαγητό αλλά χρήματα. Επίσης υπάρχουν λέξεις, από τα Ομηρικά χρόνια, που ενώ η πρώτη τους μορφή μεταβλήθηκε στη σύνθεση διατηρήθηκε. Έτσι από τη λέξη χειρ(χέρι)εχουμε: χειρούργος, χειριστής, χειροτονία, χειραφέτηση, χειρονομία, χειροδικώ κ.τ.λ. Από τη λέξη ύδωρ έχουμε: ύδρευση, υδραγωγείο, υδραυλικός, υδροφόρος, υδρογόνο, υδροκέφαλος, αφυδάτωση, ενυδρείο, άνυδρο κ.τ.λ. Από τη λέξη ναυς (πλοίο) έχουμε: ναυπηγός, ναύαρχος, ναυμαχία, ναυτικός, ναυαγός, ναυτιλία, ναύσταθμος, ναυτοδικείο, ναυαγοσώστης, ναυτία κ.τ.λ. 

Από τα πιο πάνω παραδείγματα προκύπτει, ότι δεν υπάρχουν αρχαίες και νέες Ελληνικές λέξεις, αλλά μόνο Ελληνικές. Η Ελληνική γλώσσα είναι ενιαία και ουσιαστικά αδιαίρετη χρονικά. Από την εποχή του Ομήρου προστέθηκαν στην Ελληνική γλώσσα ελάχιστες λέξεις. Η γνώση των εννοιών των λέξεων θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε ότι μιλάμε τη γλώσσα της  ομηρικής ποίησης, μια γλώσσα που δεν την ανακάλυψε ο Όμηρος, αλλά προϋπήρχε πολλές χιλιετηρίδες πριν από αυτόν. Πηγή: Απολλώνιου Σοφιστού Λεξικόν κατά στοιχείον Ιλιάδος και Οδύσσειας – Εκδόσεις Ηλιοδρόμιο.

Ερωτήσεις:

1.Σύμφωνα με το παραπάνω κείμενο τι μπορεί να αποδείξει μία γλώσσα;

2.Γιατί η Ελληνική γλώσσα είναι  μία και αδιαίρετη;

3.Η απάντηση στην ερώτηση 2 μπορεί να συνδεθεί με τον πολιτισμό και την ιστορία της Ελλάδος;

4.Με ποια μέθοδο αναπτύσσεται η παρακάτω παράγραφος: «πολλές φορές…..ολοζώντανη».

5. «Η πιο πλούσια γλώσσα του κόσμου, συμβαίνει να είναι η γλώσσα μας».Τι θέλει να τονίσει με αυτή την διατύπωση ο συγγραφέας;(έως 90 λέξεις).

6.Να ετυμολογήσετε τις παρακάτω λέξεις: αφυδάτωση, ενυδρείο, άνυδρο,υδροφόρα,αφαλάτωση,αρουραίος,Αλκίνοος.

7.Μέσα από σχολικό πρόγραμμα ανταλλαγής μαθητών ταξιδεύετε στη Σουηδία. Εκεί παρουσιάζετε τις σχολικές σας εργασίες μία εκ των οποίων ασχολείται με την Ελληνική γλώσσα. Με ποια επιχειρήματα θα διαφημίζατε την Ελληνική γλώσσα;(250 λέξεις).

Βασίλειος Μακρυπούλιας, φιλόλογος.