Έκφραση έκθεση Γ΄Λυκείου. Κριτήριο αξιολόγησης. Η προσποίηση.

Σώμα και ψυχή συνυπάρχουν ενωμένα σε μία αδιάσπαστη σχέση διαλεκτικής σύνθεσης: το σώμα δεν είναι απλά σπίτι της ψυχής αλλά η υλική υπόστασή της ,και η ψυχή δεν είναι απλά φιλοξενούμενη του σώματος αλλά η πνευματική μορφή του.

Με άλλα λόγια το σώμα είναι για την ψυχή ό,τι και η γλώσσα για τη σκέψη.Η δυνατότητα και ο λόγος ύπαρξής της.Υπάρχει όμως μία ακόμη ομοιότητα στην αναλογία:Όπως η γλώσσα σαρκώνει τα νοήματα της σκέψης έτσι και το σώμα σαρκώνει τα αισθήματα της ψυχής.

Τα αισθήματα αυτά μένουν μετέωρα εάν δε διοχετευθούν στο σώμα και εάν δεν μετουσιωθούν σε στάσεις και εκφράσεις: Η χαρά σε γέλιο ,η λύπη  σε κλάμα,η συμπάθεια σε χαμόγελο,ο πόνος σε αναστεναγμό κ.λ.π.Πολλές φορές μάλιστα οι σωματικές εκφράσεις είναι περισσότερο δηλωτικές των ψυχικών διαθέσεων από ό,τι τα λόγια ,άρα και καταλληλότερες για τη βαθύτερη γνώση ενός προσώπου.

Το σώμα λοιπόν έχει τη δική του γλώσσα και συνειδητά ή ασυνείδητα μεταφέρει μηνύματα της ψυχής,από  την προσεκτική ανάγνωση των οποίων μπορούν να συναχθούν ορθά συμπεράσματα για το ποιόν του ανθρώπου ,τις πραγματικές του προθέσεις και τα πραγματικά του αισθήματα.Κάποιες φορές όμως τα μηνύματα  αυτά είναι εσκεμμένα ξένα προς τις ψυχικές διαθέσεις και τον εσωτερικό του κόσμο.Τέτοια είναι η περίπτωση της προσποίησης.

Η προσποίηση διασπά την οργανική ενότητα σώματος και ψυχής περιορίζοντας την ικανότητα του πρώτου να πραγματώνει τις διεργασίες της δεύτερης.Η  διάσπαση αυτή αποτελεί πράξη διαχασμού του φαίνεσθαι προς το είναι ,πράξη διάστασης του εξωτερικού από το εσωτερικό και ως τέτοια αποτελεί πράξη αλλοτρίωσης  του υποκειμένου:ο άνθρωπος εξωτερικεύει αισθήματα διαφορετικά από αυτά που εσωτερικά βιώνει.Ζητούμενο βέβαια είναι το γιατί.

Το σώμα είναι το σημείο επαφής και σύγκλισης του εσωτερικού προς το εξωτερικό.Το περιεχόμενο όμως αυτής της σύγκλισης εξαρτάται από αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες.

Οι πρώτες αναφέρονται στο στενό ή ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο και τις ανθρώπινες σχέσεις που διαπλέκονται μέσα σε αυτό.Όσο πιο στενές είναι οι σχέσεις τόσο πιο αυθόρμητα εκφράζεται η ψυχή.Αντίστοιχα όσο πιο συμβατικές χαλαρές και ανταγωνιστικές είναι,τόσο περισσότερο υποχρεώνεται να προσποιείται τις σωματικές εκφράσεις της.Από το χαμόγελο προς τον αληθινό φίλο ως το χαμόγελο προς τον αντιπαθητικό εργοδότη υπάρχει μία διαβάθμιση στην ειλικρίνεια των ψυχικών εκδηλώσεων που είναι ανάλογη προς τη διαβάθμιση της ποιότητος των σχέσεών μας.

Από την άλλη οι υποκειμενικές συνθήκες αναφέρονται στην πνευματική και ηθική στάθμη του ανθρώπου.Έστω και αν το εξωτερικό πλαίσιο ευνοεί την αυθόρμητη ψυχική έκφραση αυτή υπακούσει και στον ρυθμιστικό παράγοντα της πρόθεσης που προσδιορίζεται από ένα σύνολο παραμέτρων όπως είναι : η επικοινωνιακή περίσταση ,τα προσωπικά συμφέροντα κ.λ.π.Από την απόκρυψη λοιπόν της λύπης μπροστά στο φίλο ως την απόκρυψή της μπροστά στον εχθρό έχουμε ένα σύνολο προσποιητών συμπεριφορών που η αξία ή η απαξία τους προσδιορίζεται από το σκοπό που υπηρετούν.

Βέβαια είναι λάθος να χαρακτηρισθούν οι συμπεριφορές αυτές εξ ΄ορισμού απορριπτέες αφού η έλλειψή τους θα δημιουργούσε επικίνδυνες τριβές στις ανθρώπινες σχέσεις.Ωστόσο η συχνότητά τους φανερώνει αφενός τον έλεγχο που ολοένα και περισσότερο ασκεί στην ψυχή η λογική και αφετέρου την υποκατάσταση των γηΐνων σχέσεων από συμβατικές και επιφανειακές.Ψυχρή λογική και χαλαρές σχέσεις διασπούν την οργανική ενότητα σώματος και ψυχής και η διάσπαση αυτή είναι μία από τις κυριότερες αιτίες των ψυχικών δεινών του συγχρόνου ανθρώπου.

Π.Σ.Χατζημωϋσιάδης,Μ.Κ.Αθανασίου,Η νεοελληνική γλώσσα στο Ενιαίο Λύκειο,τ.α. σελ.279,εκδ.Μεταίχμιο,Αθήνα 1998.

Ασκήσεις.

1.Να αποδώσετε περιληπτικά  το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε κείμενο 80-100 λέξεων.

25 μον.

2.Αποδεικτικό ή στοχαστικό χαρακτήρα έχει το προηγούμενο δοκίμιο;Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

2 μον.

3.Θα μπορούσε να θεωρηθεί το προηγούμενο κείμενο  α.άρθρο, β.πραγματεία;Αιτιολογήσθε την απάντησή σας.

4 μον.

4.Σε ποιες κατηγορίες χωρίζει ο συγγραφέας τις αιτίες που αναγκάζουν τους ανθρώπους να προσποιούνται;

2 μον

5.Η υποκριτική συμπεριφορά είναι σύμφωνα με το συγγραφέα απόλυτα απορριπτέα.Ποιά στοιχεία της συμπεριφοράς αυτής είναι κατά τη γνώμη του ιδιαιτέρως ανησυχητικά;

6 μον.

6.Ποιά είναι τα συνθετικά της λέξεως «μετέωρος»;Γράψτε 10 παράγωγα και σύνθετα που σχηματίζονται από το β΄συνθετικό της λέξης.

1+5 μον.

7.Συμπληρώστε τα κενά με λέξεις που έχουν ως α΄συνθετικό το φιλ(ο).

Α.μεγαλεπήβολος……………………………………………………..

Β.πατριώτης………………………………………………………………

Γ.προοδευτικός…………………………………………………………

Δ.αρρωστιάρης………………………………………………………..

Ε.ειλικρίνεια……………………………………………………………..

Στ.αρχομανία………………………………………………………………

Ζ.αλτρουϊσμός…………………………………………………………….

Η.παραδόπιστος…………………………………………………………

Θ.εργατικότητα………………………………………………………….

Ι.Καλαισθησία…………………………………………………………….

5 μον

8.Σύμφωνα με το συγγραφέα η προσποίηση  «αποτελεί πράξη διχασμού του φαίνεσθαι από το είναι,πράξη διάστασης του εξωτερικού από το εσωτερικό και ως τέτοια αποτελεί πράξης αλλοίωσης του υποκειμένου».Ποιό περιεχόμενο δίνετε στον όρο αλλοτροίωση;Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο 300-400 λέξεων.

50 μον.

Απαντήσεις.

2.Ο χαρακτήρας του δοκιμίου είναι αποδεικτικός αφού κυριαρχεί η πρόθεση πειθούς , επικρατεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας,οι ιδέες είναι λογικά οργανωμένες,επιδιώκεται η αντικειμενική εξέταση του θέματος και το ύφος γραφής,παρά τα στοιχεία προσωπικού λόγου,είναι επίσημο και σοβαρό.

3.Όχι γιατί :

Α)δεν αφορμάται από την επικαιρότητα ούτε περιέχει σχολιασμό γεγονότων της.

Β)δεν έχει τον εξαντλητικό χαρακτήρα και το βαθμό αντικειμενικότητας που προσιδιάζουν σε μία πραγματεία.

4.Αντικειμενικές συνθήκες το είδος και η ποιότητα των ανθρωπίνων σχέσεων.Υποκειμενικοί παράγοντες : η πνευματική και ηθική στάθμη του ανθρώπου,η πρόθεσή του κ.λ.π.

5.α.Σύμφωνα με το συγγραφέα η υποκριτική συμπεριφορά δεν είναι εξ ορισμού απορριπτέα αφού η έλλειψή της θα δημιουργούσε επικίνδυνες τριβές στις ανθρώπινες σχέσεις.

Β.Το πρόβλημα που επισημαίνει ο συγγραφέας είναι η ιδιαίτερη συχνότητα με την οποία εκδηλώνεται πλέον μία τέτοια συμπεριφορά.

6.μετέωρος: μετά+Αίρω,έπαρση,έξαρση,άρση,επαίρομαι,αιώρα,αντάρτης,ανταρσία,άρδην,εξαίρω, μετεωρολόγος.

7.α.φιλόδοξος

   Β.φιλόπατρης

   Γ.φιλοπρόοδος

   Δ.φιλάσθενος

   Ε.φιλαλήθεια

   Στ.φιλαρχία

   Ζ.φιλαλληλία

   Η.φιλοχρήματος

   Θ.φιλοπονία

   Ι.φιλοκαλία.

8.Αλλοτρίωση ονομάζεται η αποξένωση του ανθρώπου από τον ίδιο του τον εαυτό.Πρόκειται για μία πράξη εσωτερικής διάστασης που τον αναγκάζει να φαίνεται διαφορετικός από ο,τι είναι και τον υποχρεώνει να ζεί όχι με αξίες και αρχές της δικής του επιλογής ,αλλά με τον τρόπο που το κοινωνικό περιβάλλον κατά περίσταση του επιτάσσει.Και εκεί τελικά είναι το πρόβλημα.Γιατί όταν ο άνθρωπος δέχεται αδιαμαρτύρητα αυτού του είδους τις παρεμβάσεις στη ζωή του όχι μόνο φαίνεται αλλά και καταλήγει να είναι διαφορετικός από ό,τι νομίζει ή θα ήθελε ή θα μπορούσε να είναι.Αυτή την υποβάθμιση της ανθρώπινης οντότητος και την απώλεια στοιχείων που συνθέτουν την ιδιαιτερότητά της δηλώνει ο όρος αλλοτρίωση.

Κύρια εκδήλωση της αλλοτρίωσης είναι η τυποποίηση των ανθρώπων και η ομοιομορφία που υπάρχει στη σκέψη στη συμπεριφορά και γενικά στη ζωή τους.Ομοιομορφία σε ανθρώπινο επίπεδο σημαίνει καταδίκη της ιδιαιτερότητας και συντριβή της ατομικότητος.Έτσι ο άνθρωπος παύει να υπάρχει ως αυθύπαρκτη οντότητα ,χάνεται μέσα στο ανώνυμο πλήθος και αναγνωρίζεται όχι από τα ιδιαίτερα γνωρίσματά του αλλά από τους ρόλους που αναλαμβάνει ή τις ιδιότητες που του αποδίδει το κοινωνικό σύνολο.

Από την απώλεια της ατομικότητος και την έλλειψη αυτοβουλίας που χαρακτηρίζουν τον αλλοτριωμένο άνθρωπο εκπορεύονται πλείστες άλλες μορφές αλλοτρίωσης.Έτσι γίνεται λόγος για επικοινωνιακή αλλοτρίωση που έχει το νόημα της αποξένωσης των ανθρώπων, για πολιτική αλλοτρίωση που εκδηλώνεται με το φαινόμενο της κοινωνικής παθητικότητας και της πολιτικής αδιαφορίας ,για πολιτιστική αλλοτρίωση που εκφράζεται με τη βίαιη αποκοπή από τις παραδόσεις και την υιοθέτηση ξένων πολιτιστικών στοιχείων και τέλος για παραγωγική αλλοτρίωση που αναφέρεται στις σύγχρονες ψυχοφθόρες συνθήκες εργασίας.

Η ποικιλία αυτών των μορφών αποκαλύπτει τον αλλοτριωτικό χαρακτήρα των συγχρόνων κοινωνικών και πνευματικών συνθηκών και την ευκολία με την οποία προσαρμόζεται ο άνθρωπος στα δεδομένα τους ,στην προσπάθειά του να διαπραγματευθεί καλύτερη θέση εργασίας ,συμμετοχή στο καταναλωτικό όνειρο ,κοινωνική αποδοχή και καταξίωση.Αντικειμενικοί λοιπόν και υποκειμενικοί λόγοι διατηρούν το ατομικό είναι σε κατάσταση διαρκούς εκποίησης και εγκαθιδρύουν πάνω του την τυραννία του απροσώπου σε βάρος του προσωπικού.