Χρήσιμες ιστορικές γνώσεις για το μάθημα της Έκφρασης-Έκθεσης.

Ιστορικές περίοδοι.

α.Αρχαία Ελληνική Περίοδος.

α1.Προσωκρατική περίοδος:Οι φιλόσοφοι της προσωκρατικής περιόδου ασχολήθηκαν με το πρόβλημα της φύσης,πώς από τη φύση ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει όλες εκείνες τις δομικές αρχές οι οποίες θα οικοδομήσουν και την ανθρώπινη κοινωνία.Μέσα από τις προσωκρατικές αρχές(ύδωρ,άπειρον,αήρ)ξεπήδησαν οι αρχές της συμπαντικής ισορροπίας,δικαιοσύνης(ως συμπαντικής ισορροπίας των πρώτων αρχών  της φύσης)ανδρείας(ο άνθρωπος για πρώτη φορά ίσταται όρθιος και ενεργός νοητικά απέναντι στο άπειρο.

Επίσης ο Ηράκλειτος και ο Παρμενίδης επανέφεραν τις αρχές του Είναι και του Γίγνεσθαι.Σαν να λέμε της εξέλιξης και της δημιουργίας.Είπαν και συζήτησαν ότι όλα γύρω μας υπάρχουν ,δημιουργούνται και εξελίσσονται.

α2.Σωκρατική περίοδος:Υπάρχει η φιλοσοφική αξιακή στάση του Ανθρωποκεντρισμού.Ο σκεφτόμενος άνθρωπος όλη τη σοφία του σύμπαντος την μεταφέρει στην ιδανική πολιτεία.Ο τέλειος πολίτης πλέον είναι αυτός ο οποίος γνωρίζει το Αγαθό,πράττει τις αρετές(δικαιοσύνη,σοφία,σωφροσύνη,ανδρεία)και πλέον υπάρχει για τον εαυτό του και για τους άλλους.Ο κόσμος των ανθρώπων ευθυγραμμίζεται με τον κόσμο του Λόγου.Όπως ο κόσμος του Νοός είναι τέλειος παρόμοια και η ανθρώπινη πολιτεία προσπαθεί να είναι ιδανική μέσα από το Λόγο και το συλλογικό πολιτειακό βίωμα.Ο άνθρωπος-πολίτης είναι το κέντρο της πόλης.

β.Βυζαντινή περίοδος.

Ο πνευματισμός του Χριστιανισμού κυριαρχεί μέσα από την τάση του χριστιανού αυτοκράτορος,του χριστιανικού ανθρωπισμού,του μυστικού και αποφατικού (νηπτικού)χριστιανισμού.Ο κόσμος είναι δημιούργημα του θεού άρα πρέπει να είναι ωραίος και ο άνθρωπος ως παιδί του θεού θα πρέπει να εργάζεται για το καλό το δικό του,των άλλων του κόσμου του όλου.(Μέσα στην Έκθεση θα πρέπει να αποδεικνύεται η δυνατότητα ή μη της κυρίας εννοίας να ικανοποιήσουν τις παραπάνω σχέσεις).Ο άνθρωπος στηρίζεται σε κανόνες γνώσης και ήθους του καλού και του κακού,εργάζεται για τον εαυτό του και την κοινωνία μιάς και πλέον είναι πρόσωπο και ζεί σε σχέση με συγκεκριμένες οντότητες και καταστάσεις.Η ύλη είναι το μέσον για την α νθρώπινη ευτυχία,το πνεύμα,η σκέψη ο ανώτερος νοητικά άνθρωπος είναι οι προτεραιτότητες σε εποχές όπου ο χριστιανισμός είναι η κυρίαρχη θρησκεία.

γ.Νεωτέρα Φιλοσοφία.

γ1.Το καρτεσιανό "σκέφτομαι άρα υπάρχω"σηματοδοτεί τη στροφή της σκέψης πρός τον άνθρωπο.Πλέον σιγά-σιγά ο θεός απομακρύνεται πρός το άπειρον σύμπαν ο άνθρωπος γίνεται ο θεωρητικός και εμπειρικός πρωταγωνιστής αυτής της κοσμικής διάστασης.Ο λόγος πλέον γίνεται ανθρώπινη υπόθεση,γίνεται πιο εμπειρικός και αποδεικτικός.Οι άνθρωποι τώρα μέσα από τις επιστήμες,το πείραμα,την απόδειξη,την άνοδο της πόλεως,τις ανακαλύψεις και το νέο πλούτο από τις νέες χώρες,γίνονται οι κυρίαρχοι της γής.Οι παλαιές βασιλείες καταρρίπτονται σιγά-σιγά,οι έμποροι αστοί αναλαμβάνουν τα ηνία των πόλεων(ειδικότερα μέσα από τις επαναστάσεις της Γαλλίας,Αγγλίας,Αμερικής).Η Αναγέννηση φέρνει την αγάπη για τη ζωή και τις χαρές της,ο έρωτας συνδυάζεται με το λόγο,δίδοντας μία παραπάνω ελευθερία στον άνθρωπο.Η Μεταρρύθμιση αποθεώνει την πίστη,ο θεός φεύγει όλο και περισσότερο πρός το σύμπαν,ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος στη γή για τις πράξεις του.Άρα μόνος του πλέον αναπτύσσει επιστήμες,εμπόριο,πόλεις και ανεξάρτητο από το θεό πολιτισμό.Στηρίζεται όμως πολύ στην ύλη με αποτέλεσμα ο πνευματικός πολιτισμός να υποχωρεί.

γ2.Η εποχή του Διαφωτισμού:Ο Διαφωτισμός(17-18ος αι)αποθεώνει το Λόγο ως εμπειρία και επιστήμη.Σε συνδυασμό με τη βιομηχανική επανάσταση και την αποθέωση της τεχνολογίας,ο διαφωτισμός αποθεώνει τον εμπειρικό ανθρώπινο λόγο,την επιστήμη και το πείραμα.Πιστεύει ότι μέσα από τα μαθηματικά και τη χημεία μπορεί να εξηγηθούν όλα.Ο άνθρωπος δεν ασχολείται με το θεό,μιάς και ο θεός δεν ασχολείται με τον άνθρωπο(Ντεϊσμός).Το πνεύμα υποχωρεί,η σκέψη του θεού,του πνεύματος του απείρου υποχωρούν ,ο άνθρωπος ασχολείται με τον αισθητό κόσμο και πώς θα τον κατακτήσει.Η επιστήμη και η τεχνολογία του προσφέρουν όλα εκείνα τα όπλα με τα οποία θα καταφέρει να ελέγξει τον κόσμο γύρω του.Η επιστήμη πλέον δεν υπηρετεί το πνεύμα και την έρευνα του δημιουργικού αγαθού αλλά την ανθρώπινη φιλοδοξία ο άνθρωπος να κυβερνήσει τον κόσμο.Η ύλη δεν είναι απλά μέσο επιβίωσης αλλά σκοπός διότι το πνεύμα από μόνο του δεν παράγει όλα τα αγαθά που θέλει ο άνθρωπος.Απόληξη όλων αυτών είναι η εποχή μας όπου η ύλη το χρήμα και ο αισθητικός τρόπος ζωής έχουν κυριαρχήσει,παρά το γεγονός ότι ο άνθρωπος ως πνευματικό μέγεθος έχει ξεχωριστή θέση (ως χθές,σήμερα,αύριο)στο σύμπαν.

Βασίλειος Μακρυπούλιας,φιλόλογος).